Ευτέρπη Κωσταρέλη
Μανδραγόρας
ISBN: 978-960-9476-59-1

Στη σκανδιναβική μυθολογία η Βερντάντι είναι η Μοίρα του Παρόντος (και ομώνυμος αστερισμός). Οι Νόρνες (γερμ. Norn) είναι τρεις γριές (η Ουρντ, αυτό που έχει γίνει), η Βερντάντι, αυτό που γίνεται και η Σκουλντ, το πρέπον), σαν τις ελληνικές Μοίρες, εξουσίαζαν τον χρόνο και τη μοίρα· κλώθουν και υφαίνουν τη ζωή των ανθρώπων σαν κλωστές στον αργαλειό τους (το μήκος της κλωστής όριζε και την ζωή του ατόμου)· ακόμα όμως και οι θεοί υποτάσσονταν στις Νόρνες/Μοίρες.

Σε αυτό το πολυσχιδές, μυθολογικό κι υπαρξιακό, πεδίο η Ευτέρπη Κωσταρέλη με την ποιητική συλλογή «Βερντάντι», (Μανδραγόρας, 2013) αποζητά να συνδέσει το χρόνο και τη μοίρα μέσα στο επώδυνο κοινωνικό κι ατομικό παρόν. Η ποίηση της Κωσταρέλη είναι πολιτική και κοινωνική με έντονη υπαρξιακή χροιά· η ποιήτρια αγωνιά για το πολιτικό παρόν και την κοινωνική δυσαρμονία. Ταυτόχρονα όμως εκθέτει τις δικές της υποστασιακές αγωνίες (διαθήκη, σε τιμή απειρίας).

Δεν προσφιλώ καμιάν αλαζονική εξουσία,
καμιά ταξική συστηματική ανθρωπολογία.
Απλά, είναι μισοάδειο το ποτήρι του ίσου προς ίσο
στις δήθεν εξανθρωπισμένες κοινωνίες μας.
Και, ξέρεις, φοβάμαι μήπως η Δημοκρατία
που διψούν να κληροδοτήσουν
είναι σαν τη δική μας:
Β’ διαλογής.

Η ποίησή της είναι βαθιά πολιτική· εκφράζει την αγανάκτηση μιας ρημαγμένης κοινωνίας που αποζητά το αποκούμπι της και μία οδό προς το μέλλον. Συγκλονισμένη από τις κοινωνικές αντιδράσεις αναζητά φτερά για ένα βιώσιμο μέλλον (προλετάριοι του χειμώνα). Με ποιητικά εύληπτα υπονοούμενα σε ένα θρυμματισμένο στίχο ανησυχεί για την ανέξοδη ρητορεία και τις πολιτικές σκοπιμότητες (υπάρχεις;) και για το μέλλον της δημοκρατίας (εφιάλτης). Αναζητά τη δημιουργική διέξοδο από την οργή με οδηγό την ελπίδα μιλώντας για τα -χαμένα- όνειρα των ανθρώπων (περί ματαιότητας, ανοχή, διαθήκη, επιστολές από το Βόρειο Σέλας ΙΙ).

Εντυπωσιάζει η ισχύς της γλώσσας που μεταχειρίζεται η ποιήτρια· μία γλώσσα λιτή, στα τυπικά της χαρακτηριστικά, σχεδόν προφορική με εξαιρετικά περιορισμένη τη χρήση των επιθέτων. Ωστόσο, μέσα από τις υπερρεαλιστικής υφής μετωνυμίες και τη μεταφορική χρήση της γλώσσας, που αξιοποιεί τη δυναμική των συνειρμών, εμπλουτίζει τη γραφή της και γοητεύει τον αναγνώστη/ακροατή. Παράλληλα, όμως, επιτρέπει στο συναίσθημα να αναδύεται με ελεγχόμενη ένταση, να σαγηνεύει με τη διατήρηση της λιτότητας του ύφους και να εκπλήσσει με την αμεσότητά της (ποιητική σύνθεση επιστολές από το Βόρειο Σέλας).

Ταυτόχρονα, συναρμόζουν μία πλούσια εικαστική· ωστόσο, η ποίηση της Κωσταρέλη δεν επικεντρώνεται στο ποιητικό κάδρο. Τούτο εξάγεται συνειρμικά μέσα από τις σουρεαλιστικές οδούς που ανοίγει η δημιουργός και υπηρετεί το γενικότερο συναίσθημα και μήνυμα. Περισσότερο ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα και τη γλωσσική “γητεία”, για την ουσία δηλαδή της ποίησης που θέλει να συγκινήσει και μέσα από το πλούσιο συναίσθημα να μεταφέρει μηνύματα κι αγωνίες (όπως η ποιητική σύνθεση για την ποίηση και τα συναισθήματα αλκοολούχα πορίσματα και η επιστολή από το Βόρειο Σέλλας ΙΙ).

Πολύ μακρινοί μοιάζουν κάποιοι προορισμοί
ακόμη και για τα όνειρά μου
τα όνειρά μου…
τα όνειρά μου…
ας σπάσουν στο ταξίδι
καιρός για λίγη πολιτική αλήθεια…

Και η επιλογή του α΄ ενικού προσώπου βοηθά ακριβώς στην εξάπλωση των συναισθημάτων, ενισχύοντας την αμεσότητα της ποιητικής επικοινωνίας με τον αναγνώστη. Εκείνο όμως το πρόσωπο που υποστηρίζει περισσότερο την εκφραστική αμεσότητα στην ποιητική της Κωσταρέλη είναι το β΄ ενικό, μολονότι δημιουργεί μία αινιγματική απορία σε ποιον τελικά απευθύνεται η ποιήτρια. Άλλοτε δίνει την αίσθηση ενός συγκεκριμένου -βωβού- προσώπου (επιστολές από το Βόρειο Σέλας) κι άλλες φορές ομοιάζει με το αοριστολογικό κανείς, ή σαν ένα ψευδοδιαλογικό γραμματικό πρόσωπο που απευθύνεται στον κάθε αναγνώστη (υπάρχει;, σύννεφα στο χάος, αντικοινωνικός ύμνος).

Είναι όμως ένα υποκείμενο/αντικείμενο που της επιτρέπει να μιλήσει για τον έρωτα (οι θνητοί έρωτες, επιστολές από το Βόρειο Σέλας I, VI, VII) και το χωρισμό με τη μοναξιά (προθεσμία, επιστολές από το Βόρειο Σέλας Ι).

Ωστόσο, στα “πολιτικά” της ποιήματα αναδύεται ένα πλουραλιστικό ποιητικό υποκείμενο, ένα αδιόρατο α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Μοιάζει σαν η ποιήτρια να εκφράζει ένα υπερενικό συλλογικό υποκείμενο, σαν μία ποιητική εκπρόσωπος μιας κοινωνίας που αναζητά το βηματισμό της μέσα σε μία πρωτόγνωρη κρίση.

Η ποίηση της Κωσταρέλη διακρίνεται από μία ιδιαίτερη ωριμότητα, σπάνια στις πρώτες συλλογές· οι μεστοί στίχοι της έχουν επίγνωση του επουσιώδους και το εκδιώχνουν, θέτοντας στον πυρήνα των συνθέσεών της την αλήθεια των συναισθημάτων. Αν η Βερντάντι εξουσιάζει και ορίζει το χρόνο στο παρόν, η ποιήτρια εκφράζει την αντιδιαστολή του εξωτερικού χρόνου που εκείνον της ψυχικής της κατάστασης, της αγωνίας της στο παρόν για το μέλλον.