Η ουσία της Φύσης απέναντι στην αλήθεια του ανθρώπου

γράφει ο Κώστας Θερμογιάννης

Η Φύση ουδέποτε υπαγόρευσε την Ηθική, η οποία άλλωστε, ως σύνολο θεσμοθετημένων κανόνων, καθορίζεται αποκλειστικά και μόνο από τις κοινωνικές ανάγκες των ανθρώπων αλλά και την ιστορική συγκυρία. Τι είναι όμως ‘Φύση’; Τι είναι φυσικό και τι α-φύσικο; Τι είναι κατά φύσιν και τι παρά φύσιν;

Διασφαλίζοντας το γεγονός ότι η συλλογιστική δε θα υποπέσει σε φυσιοκρατική πλάνη, δηλαδή σε σημαντικό σφάλμα λογικής, τα διατυπωθέντα ερωτήματα οφείλουν να απαντηθούν περιγραφικά και όχι αξιολογικά, με τη χρήση δηλαδή του ‘είναι’ και όχι του ‘πρέπει’. Σε διαφορετική περίπτωση, θα αναχθεί το ‘ον’ στο ‘δέον’ συμπλέκοντας εσφαλμένα το σύμπαν της Φύσης με το σύμπαν της Ηθικής.

Για να μπορέσει να προσδιοριστεί -κατά το δυνατόν- ουσιοκρατικά η έννοια της ‘Φύσης’ θα πρέπει να γίνει μια αντιπαραβολή με οτιδήποτε κείτεται εκτός αυτής καθόσον σε διαφορετική περίπτωση, αν δεχτούμε δηλαδή ότι ολόκληρο το σύμπαν ανήκει στη Φύση, τότε δεν έχει νόημα να αναζητηθεί απάντηση αφού όλα, αισθητά και μη, είναι φυσικά (εντός και μέρος της Φύσης). Αν και είναι εξόχως δύσκολο να αποτυπωθεί στην πλήρη έκτασή του ένα τέτοιο επιχείρημα, μπορούμε χάριν συντομίας να απαριθμήσουμε ορισμένες από τις σημαντικότερες περιπτώσεις.

  • Η συνηθέστερη αντιπαραβολή είναι αυτή μεταξύ ανθρώπου και Φύσης, ό,τι δηλαδή περι-βάλλει τον άνθρωπο και διαφέρει βιολογικά και πνευματικά από αυτόν, είναι φυσικό. Η Γη, η βροχή, ο ήλιος, οι πέτρες, τα φυτά, τα ζώα κλπ. αποτελούν τη Φύση και εμπεριέχονται σ’ αυτή. Υπό αυτή την οπτική, ο ανθρώπινος πολιτισμός, οι νόμοι, οι τέχνες κλπ., ως δημιουργήματα της ανθρώπινης διανόησης, είναι α-φύσικα.
  • Στη συνέχεια, μια ακόμα συνήθης αντιπαραβολή είναι αυτή μεταξύ όλων ανεξαιρέτως των έμβιων όντων (μαζί και του ανθρώπου) και της Φύσης. Η περίπτωση αυτή, ως ένα σχετικό υποσύνολο της προηγούμενης, περιορίζει και χωρίζει τον κόσμο στα δύο. Στον κόσμο που εξετάζει η επιστήμη της Βιολογίας και στον κόσμο που εξετάζει η επιστήμη της Φυσικής. Εδώ υφίσταται το παράδοξο να βρίσκεται ο άνθρωπος στην εκτός Φύσης σφαίρα αλλά τα προϊόντα τού πολιτισμού του (κτήρια, αυτοκίνητα, δορυφόροι κλπ.), ως μη έμβια και υπαγόμενα στους φυσικούς νόμους να εντάσσονται στην πλευρά της Φύσης. Την ίδια στιγμή, τα άυλα δημιουργήματα του πολιτισμού του, όπως η φιλοσοφία, η θρησκεία κλπ. παραμένουν α-φύσικα.
  • Μια τρίτη περίπτωση αφορά τη συσχέτιση ή την ταύτιση της ‘Φύσης’ με αυτό που θεωρείται ‘φυσιολογικό’ και κατά φύσιν, το οποίο βεβαίως έρχεται σε αντιδιαστολή με το α-συνήθιστο το οποίο θεωρείται πια ως παρά φύσιν. Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι κάτι σπάνιο είναι α-συνήθιστο, ένας σεισμός για παράδειγμα, αποκλείονται από τη Φύση γεγονότα και πράγματα τα οποία απαντώνται μεν αλλά όχι με επαρκή καθημερινή συχνότητα. Έτσι, ένας άνθρωπος που φέρει τη γενετική πάθηση του αλμπινισμού δεν είναι ‘φυσιολογικός’ όπως επίσης ένας αριστερόχειρας στον κόσμο που κυριαρχούν σε ποσοστό 90 ως 93% οι δεξιόχειρες! Το ίδιο αφύσικα είναι και τα δύο μη επανδρωμένα διαπλανητικά διαστημόπλοια Voyager 1 και Voyager 2, καθόσον τίποτα άλλο δεν έχει καταφέρει να επιτύχει αυτόν τον, ασυνήθιστο για τα καθημερινά και ‘φυσιολογικά’ δεδομένα, άθλο.

Σε όλα τα ανωτέρω αναφερθέντα, με τα οποία έγινε προσπάθεια προσδιορισμού της ουσίας της Φύσης, ο ανθρώπινος λόγος (λογική) είναι αυτός που αντιλαμβάνεται και στη συνέχεια προσδιορίζει λεκτικά και σημασιολογικά τα προϋπάρχοντα αυτού ιδιαίτερα και μοναδικά χαρακτηριστικά κάθε περίπτωσης. Ο άνθρωπος δηλαδή, δεν προηγείται της Φύσης ως προσδιοριστική αυτής αρχή αλλά έπεται αυτής και χάριν αυτής, και μάλιστα σε υποκειμενικό και όχι αντικειμενικό επίπεδο λόγω της διαφορετικότητας της εγγενούς αυτοσυνειδησίας που διαθέτει έκαστος εξ ημών. Είναι λοιπόν καθοριστικής προτεραιότητας, όπως ήδη έχει σημειωθεί, να μην αντικαθίσταται, ως νοητική αντίληψη για τον άνθρωπο, το ‘είναι’ της Φύσης με το ‘πρέπει να είναι’. Άλλωστε, η Φύση, όποια τελικά κι αν είναι αυτή, δεν είναι μια στατική κατάσταση αλλά μια διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία, η οποία δεν είναι δυνατόν να εγκιβωτιστεί στα ασφυκτικά πλαίσια της ανθρώπινης αντίληψης με κανόνες μαθηματικούς ή θρησκευτικούς ή ακόμα και φιλοσοφικούς. Ως εκ τούτου, λόγω της -εκστατικής για τον άνθρωπο- αχρονικότητάς της δεν είναι δυνατόν να διαθέτει παγιωμένη συλλογιστική, κατά τα ανθρώπινα πρότυπα, ώστε να καταστεί παραγωγός ηθικών κανόνων. Η επίκληση λοιπόν της Φύσης ως επιχείρημα για το αν προκύπτουν εξ αυτής ηθικές αξίες είναι ένδειξη ένδειας λόγου (λογικής) ή βαθιάς άγνοιας της πραγματικότητας και πιθανόν να υπαγορεύεται ενδεχομένως από συμφέροντα που επιθυμούν την εργαλειακή της αξιοποίηση και μόνο. Ο χαρακτήρας της φύσης τού ανθρώπινου νου άλλωστε, όσο κι αν τεχνηέντως γίνεται προσπάθεια αποπροσανατολισμού του, κατανοεί την πραγματικότητα. Η Φύση ουδέποτε αρνήθηκε την αλήθεια του ανθρώπου, ο άνθρωπος όμως, πολύ πριν αλέκτωρ φωνήσαι, αρνείται την αλήθεια της Φύσης…

Ακολουθήστε μας

Οι προσφορές των εφημερίδων για το Σαββατοκύριακο 15 – 16 Φεβρουαρίου 2025

Οι προσφορές των εφημερίδων για το Σαββατοκύριακο 15 – 16 Φεβρουαρίου 2025

Real News https://youtu.be/2a72XROiaaUΚαθημερινή https://youtu.be/TvC4bKhFsr8?si=NU_CAZ-ZoUZtWPeR https://youtu.be/x7nNBchmgw8?si=kp3f-okyaaz7rDHxΠρώτο Θέμa Το Βήμα της Κυριακής Δώστε μας το email σας και κάθε Παρασκευήθα έχετε στα εισερχόμενά σας τις προσφορές των...

Ρεαλιστικές και Νατουραλιστικές πτυχές στο διήγημα του Γκυ Ντε Μωπασάν «Το κρεβάτι 29»

Ρεαλιστικές και Νατουραλιστικές πτυχές στο διήγημα του Γκυ Ντε Μωπασάν «Το κρεβάτι 29»

γράφει η Παναγιώτα Μπαϊράμη Οι απόπειρες λογοτεχνικής καταγραφής της κοινωνικής πραγματικότητας της δεύτερης πεντηκονταετίας του 19ου αιώνα αναδεικνύουν στο λογοτεχνικό προσκήνιο το ρεαλισμό ως γενικότερη τάση εκτεινόμενη στο σύνολο της καλλιτεχνικής δημιουργίας και...

Χάμστερ, κλουβί και ρόδα

Χάμστερ, κλουβί και ρόδα

Ένας σοφός είπε κάποτε, πως στην ανθρώπινη κοινωνία θα μπορούσες να παραλληλίσεις τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά με ένα διαφορετικό ζώο. Πόση αλήθεια μπορεί να χωρέσει μέσα σε ένα τόσο μικρό απόφθεγμα και πόσο θα μας βοηθούσε, εάν μπορούσαμε να διακρίνουμε το ζώο πίσω από...

Γράψε – σβήσε

Γράψε – σβήσε

Με μολύβι, μου έλεγαν, γράφε! Αν κάνεις έτσι το παραμικρό λάθος, με τη σβήστρα σου μπορείς και να το σβήσεις, χωρίς κανείς να καταλάβει το λάθος σου αυτό. Και έτσι, από μικρή αγάπησα το στυλό.  Φρόντιζα κι έπαιρνα στυλό σε όλα τα χρώματα. Στυλό σε κλασσικό και...

Ακολουθήστε μας στο Google News

Επιμέλεια άρθρου

Διαβάστε κι αυτά

Αρθρογραφία
Γράψε – σβήσε

Γράψε – σβήσε

Με μολύβι, μου έλεγαν, γράφε! Αν κάνεις έτσι το παραμικρό λάθος, με τη σβήστρα σου μπορείς και να το σβήσεις, χωρίς κανείς να καταλάβει το λάθος σου αυτό. Και έτσι, από μικρή αγάπησα το στυλό.  Φρόντιζα κι έπαιρνα στυλό σε όλα τα χρώματα. Στυλό σε κλασσικό και...

ΑρθρογραφίαΕκπαίδευση
Κριτική του εκπαιδευτικού συστήματος: για το βιβλίο ‘Το σχολείο φυλακή και η ελεύθερη μάθηση’, του Τζων Χολτ

Κριτική του εκπαιδευτικού συστήματος: για το βιβλίο ‘Το σχολείο φυλακή και η ελεύθερη μάθηση’, του Τζων Χολτ

  γράφει ο Μιχάλης Κατσιγιάννης   Κριτική του εκπαιδευτικού συστήματος: για το βιβλίο ‘Τ σχολείο φυλακή και η ελεύθερη μάθηση’, του Τζων Χολτ[1]   Εισαγωγή Ποιος είναι ο ρόλος και η στόχευση της εκπαίδευσης στην κοινωνία μας; Σε τι εξυπηρετεί η υποχρεωτική σχολική...

ΑρθρογραφίαΕκπαίδευση
Η θέση και ο ρόλος της λογοτεχνίας στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης: σχόλια για μία τοξική σχέση

Η θέση και ο ρόλος της λογοτεχνίας στο πλαίσιο της προσχολικής εκπαίδευσης: σχόλια για μία τοξική σχέση

  γράφει ο Μιχάλης Κατσιγιάννης   Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης παρατηρείται το ίδιο παιδαγωγικό μοτίβο – τόσο σε επίπεδο θεωρίας όσο και σε επίπεδο πράξης – ως προς την αντίληψη για την αισθητική καλλιέργεια και ευαισθητοποίηση και...

EditorialΑρθρογραφία
Πώς ‘κατασκευάζονται’ οι λαοί;

Πώς ‘κατασκευάζονται’ οι λαοί;

- γράφει ο Κώστας Θερμογιάννης - Η απόσταση είναι ίσως το πιο χρήσιμο εργαλείο κάθε μελετητή τής Ιστορίας διότι η διαφορά τού χρόνου από το παρελθόν ενεργεί πάντοτε αφαιρετικά, σαν φίλτρο που διηθεί τής μελετούμενης περιόδου τις μικροσυγκυρίες, τα μικροσυμφέροντα...

ΒιβλιοκριτικέςΠοίηση
Οι ‘αμήχανοι καιροί’ του Απόστολου Παλιεράκη

Οι ‘αμήχανοι καιροί’ του Απόστολου Παλιεράκη

  γράφει ο Κώστας Θερμογιάννης   Τούτες οι γραμμές δεν αποτυπώνουν τίποτα άλλο παρά σκέψεις γεννημένες μέσα από την ψυχική προβολή τής ξεχωριστής, πνευματικής πραγματικότητας που βιώνει ο μελετητής της ποίησης του Απόστολου Παλιεράκη στις δύο ποιητικές...

Αρθρογραφία
Για το «Ελσίνκι» του Θ. Γρηγοριάδη

Για το «Ελσίνκι» του Θ. Γρηγοριάδη

_ γράφει ο Ηρακλής Μίγδος - Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη το καινούργιο μυθιστόρημα του Θεόδωρου Γρηγοριάδη με τίτλο «Ελσίνκι». Ένα μυθιστόρημα που δε ξεπερνά της 230 σελίδες και που ο τίτλος και το εξώφυλλο δε προϊδεάζουν τον αναγνώστη. Ο κύριος...

0 σχόλια

0 Σχόλια

Υποβολή σχολίου