Δαμιανός Πάντας

Εκδόσεις Μετρονόμος 2023

–

γράφει η Βάλια Καραμάνου

–

Στην «Μεταβολή» του Δαμιανού Πάντα ξεδιπλώνονται εννιά ιστορίες καθημερινών ανθρώπων κάθε εποχής που έρχονται αντιμέτωποι με μια κομβική στιγμή στην ζωή τους, που απαιτεί την λήψη μιας απόφασης, την αναγκαστική χάραξη νέας πορείας. Οι δρόμοι φαντάζουν πολλοί και δαιδαλώδεις, αλλά στην πραγματικότητα είναι μόνο δύο: αυτός του συμβιβασμού και της υπαναχώρησης (ο φαρμακοποιός και ο δημοσιογράφος) και εκείνος της υπέρβασης (ο γιατρός, η Μαρία η πόρνη). Οι συνέπειες θα καθορίσουν δραματικά το υπόλοιπο της ζωής τους.

Ένας γιατρός λοιπόν βρίσκεται μέσα στην νύχτα σε ένα χιονισμένο χωριό του 1908 στο πλευρό ενός ετοιμοθάνατου γέρου για ν’ αντιληφθεί με παράδοξο τρόπο πως οι νεκροί και οι ζωντανοί εμπλέκονται πέρα από κάθε λογική και επιστημονική εξήγηση. Ο πάμφτωχος Μιχάι αναρριχάται στην ανώτερη κοινωνική τάξη μέσα από ανορθόδοξους τρόπους χάρη στην πονηριά του και στην ικανότητά του να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες. Ένας τραγικός αυτόχειρας ταράζει την βαλτωμένη ζωή ενός φαρμακοποιού με τον πιο μακάβριο τρόπο, ενώ ο Ορφέας – ένας μουσικός του δρόμου- ζει μια τρομαχτική και μυστηριώδη περιπέτεια μέσα στο σκοτάδι παρασυρμένος από μια γοητευτική άγνωστη γυναίκα. Μόνη σωτηρία του η μουσική του, η μουσική που διαπνέει όλες τις ιστορίες άλλοτε σαν αφηγηματικός ρυθμός άλλοτε σαν από μηχανής θεός στην πλοκή του έργου. Φυσικά δεν λείπει η στηλίτευση της πολιτικής σήψης- σαν μια «ταριχευμένη μούμια»- της θρησκοληψίας μέσα από ένα «θαύμα», αλλά και της έπαρσης των λογίων που αναζητούν απελπισμένα έμπνευση και ελευθερία έκφρασης των «δικών τους ιδεών». Συχνά, τα όρια της λογικής διαπερνώνται από δόσεις παράνοιας, ακραίας απόγνωσης και αίσθησης αδιεξόδου προκειμένου ν’ αντιληφθούν οι ήρωες πως πρέπει επιτέλους να ζήσουν την δική τους ζωή – και όχι μέσω κάποιων άλλων- ερχόμενοι αναγκαστικά σε ρήξη τόσο με τον κοινωνικό τους περίγυρο όσο και με τον ίδιο τους τον εαυτό. Μόνο τότε μπορεί να γίνει πραγματικότητα η πολυπόθητη και αναγκαία για την υπαρξιακή τους αναζήτηση «μεταβολή».

Η συγκεκριμένη συλλογή διηγημάτων είναι γραμμένη σε απλή και ταυτόχρονα περίτεχνη γλώσσα, που απεικονίζει την αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα και παράλληλα αποπνέει ρυθμό, διανθίζεται διαρκώς από την μουσική ιδιότητα του δημιουργού του. Περιέχει στοιχεία γκροτέσκο, μαύρου χιούμορ και ειρωνείας που συχνά γίνονται αυτοσαρκασμός για τον ήρωα, τον καθένα δηλαδή από εμάς που θα μπορούσαμε κάλλιστα να βρεθούμε σε μια παρόμοια θέση. Ο κόσμος μας ανέκαθεν είναι ένας κόσμος που γερνά, φθίνει και εμείς συχνά γινόμαστε «μούμιες» σε αποσύνθεση που εξαγοράζουμε λίγη ζωή ακόμα μέσα από ανέντιμους συμβιβασμούς και παθητικότητα σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας, απομονωμένοι στο «σάβανό μας», καταδικασμένοι στην σήψη. Και ποιος ή τι θα μας σώσει από όλη αυτή την βαλτώδη κατάσταση; Η Τέχνη είναι πάντα ο λαμπρός οδηγός μας στο πιο βαθύ σκοτάδι, στα συντρίμμια μας, που μοιάζουν με κομμάτια πεθαμένων αστεριών. Ενέχουν ωστόσο ακόμα την ουράνια διάστασή τους. Μέσα σε ένα εχθρικό περιβάλλον που κατακλύζεται από βασανιστικά «βουητά» ανεπιθύμητων πληροφοριών υπάρχει εκείνος ο σπόρος μέσα μας, που μας οδηγεί στην μόνη σωτηρία: να βρούμε ό,τι αγαπάμε και να το διαφυλάξουμε με κάθε τρόπο. Γιατί η επιλογή σε κάθε δίλημμα υφίσταται και το κόστος έτσι κι αλλιώς είναι αναπόφευκτο, αλλά μπορεί να μας οδηγήσει στην μόνη ικανοποιητική απάντηση απέναντι σε κάθε αγωνιώδες υπαρξιακό ερώτημα.

«Η μόνη επανάσταση που μένει πια είναι η ίδια η ζωή».

Μήπως τελικά το αρχικό δίλημμα είναι μονόδρομος; Μήπως η πολυπόθητη απάντηση είναι η ίδια μας η ζωή ενάντια σε κάθε κατεστημένο; Η δική μας αγάπη για όσα πραγματικά μας κάνουν ευτυχισμένους και κυρίως ζωντανούς μέσα στην θνητότητά μας; Ο συγγραφέας δίνει κάθε πιθανή εκδοχή μέσα από εννιά ιστορίες διαφορετικών ηρώων.

Υποσημείωση: Εννιά ιστορίες μικρής έκτασης αρκούν για να παρουσιάσουν ένα ολόκληρο συγγραφικό σύμπαν στον αναγνώστη και αυτό θα το θεωρώ πάντα προνόμιο της ελληνικής γραφής, σύγχρονης αλλά και παλαιότερης.