”Όσοι αντιγράφουν καταλεπτώς ένα συγγραφέα, το κάνουν μ΄ έναν τρόπο απρόσωπο, το κάνουν επειδή συγχέουν αυτόν τον συγγραφέα
με τη λογοτεχνία, το κάνουν επειδή υποπτεύονται πως, αν δεν τον ακολουθήσουν σε κάποιο σημείο, είναι σαν να μην ακολουθούν τη λογική και την ορθοδοξία.
 Για πολλά χρόνια, κι εγώ ο ίδιος πίστευα πως η σχεδόν άπειρη λογοτεχνία ήταν έργο ενός ανθρώπου. Ήταν έργο του Carlyle,
του Johannes Becher,του Whitman, του Rafael Cansinos-Assens, του De Quincey.” 

 XOPXE ΛOYIΣ MΠOPXEΣ  *Tο λουλούδι του Colerigde*

Είμαι ένας αισχρός πλαστογράφος. Ένας ασύστολος λογοκλόπος. Ίσως πιο ευγενικά, θα μπορούσε κάνεις να με χαρακτηρίσει αντιγραφέα. Γιατί τρελαίνομαι να αντιγράφω. Αντλώ απ’ αυτό μια ανείπωτη ευχαρίστηση. Ειδικά όταν διαβάζω ένα βιβλίο που μου αρέσει, νιώθω την ακατανίκητη επιθυμία να το υπογράψω. Nα σβήσω το όνομα του συγγραφέα και να γράψω το δικό μου, χωρίς να προσθέσω στο κείμενο ούτε μια δική μου λέξη. Ούτε καν για τα προσχήματα. Γιατί δεν είμαι μόνο πλαστογράφος και λογοκλόπος αλλά και ένας χωρίς «έμπνευση» τεμπέλης. Σε εισαγωγικά το έμπνευση, αφού όλα έχουν ειπωθεί. Kι αυτό δεν είναι απλή δικαιολογία. Tο ξέρει ακόμα και ο πιο ασήμαντος αναγνώστης. Kαι ειδικά εγώ που αναγνωρίζω όλες μου τις ιδέες στα κείμενα των άλλων.
Βέβαια, θεωρείται σκανδαλώδες να υπογράφει κάποιος βιβλία άλλων συγγραφέων. Έτσι αναγκαστικά έγινα αντιγραφέας. Αλλά επειδή εξακολουθώ να είμαι τεμπέλης, επινόησα ένα τρόπο να κάνω τις τριακόσιες σελίδες ενός βιβλίου δυο ή τρεις ή τέσσερις το πολύ.
Αρχικά πετώ τις περιγραφές. Τις θεωρώ φλυαρία. Ύστερα αφαιρώ τις εξηγήσεις, τις διευκρινήσεις και τις περισσότερες φορές τις διάφορες σκέψεις που τις βρίσκω πιο ανούσιες κι απ’ τις περιγραφές. Έτσι πετώντας ό,τι περιττό και άχρηστο, έρχομαι κάποτε αντιμέτωπος με ό,τι συνήθως μένει στο τέλος.
Δηλαδή με την αρχική ιδέα του βιβλίου.
Ποιος όμως, στοιχειωδώς έξυπνος, συγγραφέας, θα υπέγραφε τη βασική ιδέα του βιβλίου ενός άλλου συγγραφέα, πολύ περισσότερο, απ’ τη στιγμή που άντεξε στον πειρασμό να μην υπογράψει όλο το βιβλίο ως έχει;
Μπορεί να είμαι τεμπέλης, λογοκλόπος, πλαστογράφος ή ό,τι άλλο επιθυμείτε, αλλά ασφαλώς όχι τόσο ηλίθιος ώστε να εκτεθώ υποκύπτοντας σ’ ένα τέτοιο πειρασμό, και αρκετά πονηρός -η πονηριά συνοδεύει την τεμπελιά- ώστε να προσπεράσω μια τόσο κοινότυπη παγίδα. Kαι για ένα λόγο ακόμα. Εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις, η βασική ιδέα, απογυμνωμένη απ’ τις περιγραφές, τις εξηγήσεις και τις σκέψεις του συγγραφέα -χάρις των οποίων είναι ελκυστικό ένα βιβλίο- χάνει, σχεδόν πάντα, κάθε ενδιαφέρον.
Αναγκαστικά λοιπόν, δοκιμάζω κάποια παραλλαγή της βασικής ιδέας. Αλλάζοντας θέση στις λέξεις και αλλοιώνοντας τις φράσεις σε νοήματα άλλα, γλιστρώ εύκολα από τη μια εκδοχή στην άλλη, όπως το φως από το κόκκινο στο πορτοκαλί, στο κίτρινο κι έπειτα στο πράσινο, διασχίζοντας όλες τις αποχρώσεις ως απέναντι, στην άλλη άκρη, στο μπλε αντίθετο του. Είναι αστείο, αλλά σ’ όλες αυτές τις εκδοχές, από την αρχική ως την τέλεια αντίστροφή της, το είδωλό της, βρίσκω πάντα κάποια ελκυστικά στοιχεία. Στο τέλος αντί για μια ιστορία, γράφω συχνά δυο ή και τρεις.
Μια φορά, μάλιστα, έφτασα στις οχτώ. Νούμερο που το θεωρώ μικρό επειδή πιστεύω, ανεξήγητα πως οι παραλλαγές μπορούν το άπειρο ν’ αγγίξουν. Όλο και πιο βαθιά εισχωρώ στο βέβηλο αυτό παιχνίδι, όπου ούτε ο Σαίξπηρ, ούτε ο Μπόρχες, ούτε ο Βαλερύ, ούτε ο Έκο, ούτε άλλος κάνεις δεν κατάφερε να ξεφύγει. Όλοι υπήρξαν θύματά μου, κατά εποχές, και οι ιστορίες μου στοιβάζονται χειρόγραφες η μια πάνω στην άλλη, πότε με γράμματα δυσανάγνωστα και πότε με γράμματα στρογγυλά και καθαρά σα σχολικά, να εκφράζουν τη διάθεση της στιγμής του γραψίματος. Δεν λείπουν, βέβαια, και οι μουτζούρες, ούτε οι ανορθογραφίες, οι παραπομπές και οι σημειώσεις στο πλαίσιο των σελίδων, άλλοτε δείγματα βιασύνης μα πιο συχνά λάθη στο ξετύλιγμα κάποιου συλλογισμού.
Ιστορίες αλλιώτικες σε ύφος και γραφή. Διαφορετικές σε γλώσσα και ρυθμό. Σα να γραφτήκαν από πολλούς συγγραφείς. Παρόλο όμως το χαμελαιοντικό χαρακτήρα τους και την επιτηδευμένη ανομοιογένειά τους, όλες μαζί προσδιορίζουν ένα σύνολο. Σαν τον πύργο της Βαβέλ που μέσα στην μισοτελειωμένη και χαοτική διαφορετικότητά του καταλάμβανε ένα χώρο, αντιπροσώπευε μια εικόνα, αποτελούσε μια πραγματικότητα, όπου τα διαφορετικά μέρη του εισχωρούν το ένα μέσα στο άλλο, με κοινά επαναλαμβανόμενα ή συμπληρωματικά μοτίβα, σαν τεμνόμενοι κύκλοι, σαν τα κομμάτια ενός παζλ.
Στη δίνη τούτη ζω τον καιρό μου, ώσπου μια μέρα, -φυσικό κι αναμενόμενο ήταν- σε μια στιγμή αδυναμίας, -αν θέλουμε το πιστεύουμε αυτό- ένιωσα την ματαιοδοξία, -κι αυτό παιδί της τεμπελιάς είναι- να δώσω στο φως της δημοσιότητας κάποιες από τις ιστορίες μου.
Διάλεξα αυτές που αγαπώ περισσότερο κι είναι αυτές που, από σύμπτωση, επιδεικνύουν πιο πολύ την αδιάντροπη προέλευσή τους. Mε την πρόθυμη διαμεσολάβηση μιας φίλης μου και από φόβο μην εκτεθώ –σε άλλο επαγγελματικό χώρο έχω αξιοπρέπεια- αντί και πριν από κάποιο εκδοτικό οίκο τις έδωσα να τις διαβάσει ένας ήδη γνωστός συγγραφέας, προσφιλής μου για το ιδιαίτερο στυλ και για τα παράδοξα και δαιδαλώδη νοήματα των γραφτών του.
Σύντομα έλαβα την απάντηση. Mέσω της φίλης μου. Δεν μου μετέφερε ακριβώς τα λόγια του συγγραφέα, αλλ’ ότι κατάλαβε απ’ αυτά. Tο νόημα όμως ήταν σαφές.
‘’Nα του πεις να ξεχάσει αυτές τις ιστορίες. Nα τις αφήσει να παλιώσουν. N‘ αφήσει το χρόνο να σβήσει τα χειρόγραφα γράμματά του. Ύστερα από πολύ καιρό όταν στις σελίδες δεν θα διακρίνει παρά μόνο λίγες σκόρπιες λέξεις, να προσπαθήσει ξανά να συμπληρώσει τα κενά μ’ ότι εκείνη τη στιγμή θεωρεί πιο σημαντικό. Ίσως έτσι οι ιστορίες αυτές να πάψουν να είναι γυμνάσματα, που πάντα κάποιον άλλο συγγραφέα θα θυμίζουν, και να γίνουν δικές του’’.
Σαφής και κοφτερή απάντηση. Εγώ όμως αντίθετα από κάθε προσδοκία, δίχως να μπορώ να μην ενδώσω στο πάθος μου, απτόητος, χωρίς αιδώ, άπλωσα ανυπόμονα τις λευκές κόλλες μου κι άρχισα πάλι ν’ αντιγράφω τον Αντιγραφέα, τη πιο πρόσφατη αντιγραφή απ’ όλες τις αντιγραφές μου. Μα πριν αρχίσω άλλαξα το επίγραμμα μ’ ένα δικό μου.
«Tο να είμαι αντιγραφέας πάνω απ’ όλα: ανηθικότητα, παιχνίδι, νοσηρότητα ή ρουτίνα, είναι η επιθυμία μου να παραμείνω αναγνώστης».

από την ανέκδοτη συλλογή “Αντιγραφές”

_

γράφει ο Νίκος Γιαννόπουλος
         Σκηνοθέτης – Παραγωγός