–

γράφει η Ανθή Λεκάτη

–

Ο χάρτης και η επικράτεια, το πέμπτο κατά σειρά βιβλίο του Ουελμπέκ, είναι ένα απολαυστικό, πολυεπίπεδο, στοχαστικό και αφηγηματικά πλούσιο μυθιστόρημα. Μιλά για έναν νεαρό Γάλλο καλλιτέχνη, τον Ζεντ Μαρτέν, που ψάχνει να βρει το δρόμο του μέσα στο χώρο της τέχνης. Η βασική ιδέα του βιβλίου φαίνεται απλή, όμως ένας δεξιοτέχνης όπως ο Ουελμπέκ έχει καταφέρει να κάνει αυτή την απλότητα απόλυτα γοητευτική, πετυχαίνοντας να αποδώσει το καλλιτεχνικό σύμπαν του ήρωά του με εύγλωττο και πολύ ενδιαφέροντα τρόπο.

Η ιστορία χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο παρακολουθούμε τα πρώτα βήματα του Ζεντ στη φωτογραφία και τη ζωγραφική παράλληλα με την ερωτική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σ’ εκείνον και την Όλγα, μια όμορφη Ρωσίδα μεγαλοστέλεχος της εταιρίας Μισελέν. Από την αρχή έχουμε μια σαφή εικόνα για την ιδιόρρυθμη προσωπικότητα του νεαρού ζωγράφου: ένας άνθρωπος πολύ μοναχικός που υστερεί σε κοινωνικές δεξιότητες και δυσκολεύεται να δημιουργήσει φιλίες, ένας άνθρωπος απόλυτα δεσμευμένος στην τέχνη του και στα δύο πρόσωπα που αποτελούν τον κόσμο του μέχρι εκείνη τη στιγμή. Την Όλγα και τον πατέρα του. Το δεύτερο μέρος αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο Ζεντ αποφασίζει να απευθυνθεί σε ένα συγγραφέα παγκόσμιας εμβέλειας για να προλογίσει την πολυαναμενόμενη έκθεση που ετοιμάζει και η οποία θα εκτινάξει στα ύψη την καριέρα του κάνοντάς τον παγκόσμια γνωστό σε όλα τα μήκη και πλάτη του καλλιτεχνικού στερεώματος. Αυτός είναι ο Μισέλ Ουελμπέκ, δηλαδή ο ίδιος ο συγγραφέας, που βάζει τον εαυτό του μέσα στην ιστορία. Ανάμεσα στους δύο θα δημιουργηθεί μια ιδιαίτερη σχέση. Ο Ουελμπέκ είναι δύσκολος άνθρωπος, ζει απομονωμένα, βρίσκεται σε κατάθλιψη, πίνει πολύ και οι κοινωνικές του σχέσεις είναι ανύπαρκτες. Δέχεται την πρόταση του Ζεντ και εκείνος σε αντάλλαγμα θα του χαρίσει την προσωπογραφία του, ένα έργο που αξίζει κοντά στο ένα εκατομμύριο ευρώ. Η αρχή του τρίτου μέρους κρύβει μια μεγάλη έκπληξη καθώς η ιστορία θυμίζει αστυνομικό μυθιστόρημα. Το ύφος αλλάζει, τα πρόσωπα εμπλουτίζονται και ο Ζεντ αναλαμβάνει να βοηθήσει την αστυνομία στην εξιχνίαση μίας περίεργης δολοφονίας, που δεν θα αποκαλύψουμε εδώ ποιανού είναι. Στο τέλος του βιβλίου, βλέπουμε τον ήρωά μας μεγάλο πια να ζει απομονωμένος στο σπίτι των παππούδων του στην γαλλική επαρχία, όπου καταπιάνεται με το τελευταίο έργο της ζωής του που αφορά το τέλος του ανθρώπινου είδους και την απόλυτη κυριαρχία της φύσης.

Η τέχνη σίγουρα είναι η πρωταγωνίστρια της ιστορίας αυτής: ο λαμπερός και ματαιόδοξος κόσμος της, οι αναφορές στα καλλιτεχνικά κινήματα, οι περιγραφές των έργων, η οικονομική επένδυση στα προϊόντα της και ο τρόπος που αυτά πλασάρονται στους επενδυτικούς κύκλους, η απόλυτη αφοσίωση του καλλιτέχνη στη δουλειά του. Η διεισδυτική ματιά του Ουελμπέκ όμως δεν μένει μόνο σε αυτά, αντίθετα θέτει συνεχώς, άλλοτε υπογείως άλλοτε ευθέως, προβληματισμούς που έχουν να κάνουν τόσο με την αξία της τέχνης και του χρήματος όσο και με το μέλλον της ανθρωπότητας, με τον καταναλωτικό τρόπο ζωής, με τις ανθρώπινες σχέσεις που συνεχώς δυσκολεύουν και παρακμάζουν. Το σύμπαν που μας μεταφέρει έχει ατμόσφαιρα πυκνή, μελαγχολική, καυστική και σε μεγάλο βαθμό αυτοσαρκαστική- ιδίως με το εύρημα να δώσει έναν αμφιλεγόμενο ρόλο στον ίδιο του εαυτό- ενώ δεν λείπουν οι μικρές εκπλήξεις στην πλοκή και την αφήγηση.

Ο Ουελμπέκ είναι ένας συγγραφέας πολυβραβευμένος. Για Τον χάρτη και την επικράτεια απέσπασε το 2010 την πιο σημαντική διάκριση στη Γαλλία που αφορά τη λογοτεχνία, το βραβείο Γκονκούρ, ενώ για το 2022 ήταν ένας από τους επικρατέστερους υποψήφιους για το Νόμπελ Λογοτεχνίας.