Δη-λη-τή-ρι-ο. Συλλαβίζοντας μια… επικίνδυνη λέξη σήμερα. Δηλητήριο λοιπόν oνομάζεται οποιαδήποτε ουσία, φυσικής προέλευσης ή τεχνητά παρασκευασμένη, που μετά την εισαγωγή της σε ζωντανό οργανισμό μπορεί να ασκήσει βλαπτική ή και θανατηφόρο επίδραση. Εμείς θα χρησιμοποιήσουμε την λέξη αυτή πιο ειδικά και θα την ποτίσουμε στον Λόγο. Στον δηλητηριασμένο λόγο. Με μια αναγωγή του παραπάνω ορισμού, ο δηλητηριασμένος λόγος είναι εκείνος που μπορεί να έχει μια βλαπτική και τοξική επίδραση στην ανθρώπινη ψυχή.

Οι λέξεις είναι όμορφες και όποιος κατέχει να τις ενώνει σωστά προκαλεί θαύματα. Μα όποιος τις ενώνει με μίσος, έλλειψη ανθρωπιάς και ευγένειας μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές.

«Καλύτερα να μη μιλάς
κακές αν κάνεις σκέψεις
Μα αν συλλογάσαι όμορφα
είναι χρυσές οι λέξεις»
Γιώργος Κορδέλλας, στιχουργός

Τι πάει να πει να «μιλά κανείς όμορφα»; Τι πάει να πει χρησιμοποιούμε τον Λόγο για να ενωθούμε με τους άλλους και όχι για να χωριστούμε; Από τότε που γεννηθήκαμε επικοινωνήσαμε με το κλάμα. Κάθε κλάμα κι άλλη λέξη. Μεγαλώνοντας μάθαμε να εκφραζόμαστε με τις λέξεις. Να μπορούμε να ξεσκεπάζουμε τα συναισθήματά μας. Μάθαμε να ζητάμε. Να επιθυμούμε. Να εκφράζουμε την αγάπη μας, τον θυμό μας, την λύπη μας, την απογοήτευσή μας. Μα το να μιλάμε «όμορφα» δεν μας το έμαθε κανείς. Μπορεί να το χρεώνουμε στο σχολείο, στους γονείς και στο κοινωνικό μας περιβάλλον και σίγουρα υπάρχει αρκετό αποδεικτικό υλικό της συμπεριφοράς μας από τούτα τα σημεία σταθμούς στην ζωή μας, μα η Παιδεία που γεννά μια ευγενή συμπεριφορά δεν είναι μόνο εκεί και δεν γεννιέται μόνο από αυτούς τους τομείς της ζωής μας.

«Αγωγή είναι αυτό που μένει όταν έχουμε ξεχάσει πια αυτά που μας έχουν διδάξει».
Edward Halifax, Άγγλος πολιτικός

Η Παιδεία για την οποία συζητάμε, γεννιέται και καλλιεργείται από ανθρώπους που έχουνε ανάγκη την επικοινωνία, που αγαπούν τον διπλανό τους, που τον σέβονται και έχουνε μάθει να συνυπάρχουν. Είναι εκείνοι οι άνθρωποι που έχουνε φτιάξει με κόπο όχι μόνο μια εσωτερική δικαιοσύνη μέσα τους, αλλά και μια τιμιότητα. Είναι οι άνθρωποι που αναγνωρίζουν «το καλό» στις ενέργειες των άλλων και ζυγίζουν αυτό που τους προσφέρουν με την ζυγαριά της καρδιάς, με βαθιά ευγνωμοσύνη. Τότε ο Λόγος γίνεται χρυσός και ακόμα και σε διενέξεις και σε διαφορές, σε παρατηρήσεις και συμβουλές κυριαρχεί η ευγένεια, η συναίσθηση της σχέσης που έχει χτιστεί με τον διπλανό τους και δεν αφήνουν τα πάθη τους να οδηγούν σε μια «κακή επικοινωνία» που μπορεί μόνο να γκρεμίσει και όχι να χτίσει όσα ενδεχομένως τους ένωναν μέχρι πρότινος.

«Τακτ είναι η τέχνη να κάνουμε μια παρατήρηση χωρίς να κάνουμε έναν εχθρό».
Ισαάκ Νεύτων,  Άγγλος επιστήμονας

Τι είναι όμως αυτό που κάνει τον Λόγο τραχύ και άσχημο στην επικοινωνία των ανθρώπων; Πολλές φορές ο εγωισμός οδηγεί σε εκείνα τα μονοπάτια που δημιουργεί ένα υπεροπτικό κανάλι επικοινωνίας, τέτοιο που καθιστά αδύνατη την «ισότητα» στην όποια σχέση. Ξαφνικά, η έπαρση του συνομιλητή κερνά λέξεις που πλέκονται κάτω από το παζλ μιας φαντασμένης εξουσίας, ανωτερότητας και άκρως εγωιστικής στάσης, κάνοντας την σχέση να νοσεί και προκαλώντας την δυσαρέσκεια του συνομιλητή τους.  Είναι πολλές φορές, η αληθινή ευγένεια του ενός, η άμετρη προσφορά του και η άνευ ορίων σχέση που έχει δημιουργήσει, που δίνει το θάρρος και το θράσος στον συνομιλητή να παγιώσει την δική του εγωιστική νοοτροπία πάνω στα πράγματα και στον τρόπο που πρέπει να γίνονται, δημιουργώντας έτσι μια σχέση τοξική και αρκετά δηλητηριασμένη.

«Καλοί τρόποι είναι η συμφιλίωση της μεγάλης ιδέας που έχουμε για τον εαυτό μας με τη μικρή ιδέα που έχουμε για τους άλλους».
Μαρκ Τουαίην, Αμερικανός συγγραφέας

Ο εγωισμός αυτός που μόλις αναφέραμε, κάνει τον ομιλητή να παίρνει μια άσχημη –και τερατώδη- μορφή ενός αλάνθαστου ανθρώπου που το δικό του «δίκιο» και οι δικές του θεωρίες υπερτερούν όλων. Η σιγουριά του αυτή, η αλαζονική του στάση, προκαλεί έναν πολύ αγενή τρόπο επικοινωνίας που έγκειται πλέον στον χαρακτήρα του συνομιλητή η εξέλιξη της σχέσης αυτής. Οι συνέπειες εξαρτώνται πάντα από το ποιόν του ανθρώπου που εισπράττει έναν τέτοιο Λόγο καθώς και από το δυναμικό που διαθέτει και που έχει χτίσει βάσει της δικής του καλλιέργειας. Είτε θα οδηγήσει σε έναν ατέρμονο τσακωμό που όλοι μας έχουμε βρεθεί συμμέτοχοι ή και θεατές, είτε σε μια βαθιά ώριμη σιωπή και απουσία, διαρρηγνύοντας την όποια σχέση. Θα πρέπει να θυμόμαστε πως η άνευ όρων αποδοχή μιας αγενούς συμπεριφοράς και ενός δηλητηριασμένου λόγου, δεν είναι σημάδι ευγένειας,  εφόσον κάτι τέτοιο προσβάλει τον ίδιο μας τον εαυτό. Ας είμαστε ευγενικοί με τους εαυτούς μας πρωτίστως ώστε να εδραιώσουμε ευγενείς σχέσεις με τους γύρω μας.

«Αφόπλισε τους εχθρούς σου με την ευγένεια των τρόπων σου, αλλά την ίδια στιγμή κάνε τους να αισθανθούν τη σταθερότητα της απόρριψής σου».
Λόρδος Τσέστερφηλντ,  Άγγλος πολιτικός & συγγραφέας

Είναι ο Λόγος ο ευγενικός όμως πάντα το καλύτερο αποδεικτικό ενός ευγενή ανθρώπου; Πολλές φορές ένας λόγος γεμάτος από κεράσματα όμορφων λέξεων, πομπώδης και συνήθως κραυγαλέος μπορεί να είναι το ίδιο δηλητηριώδης όσο και ένας τραχύς και αγενής Λόγος. Πόσοι από εμάς δεν έχουνε βρεθεί στο παράδοξο κάποιος να τους ευχαριστεί δημοσίως για την στήριξή τους, την αγάπη τους, την προσφορά τους με μεγάλα λόγια και διόλου φειδωλούς χαρακτηρισμούς και ιδιωτικώς να είναι γεμάτος βολές, παράπονα και απαιτήσεις παράλογες; Είναι η μάσκα της ευγένειας καμιά φορά χειρότερη από την ίδια την αγένεια. Αν μη τι άλλο στην δεύτερη περίπτωση αντιμετωπίζουμε την αλήθεια ενός ανθρώπου και όχι το ψέμα του και είναι πιο εύκολο να προστατευτούμε από το όποιο δηλητήριο διαθέτει. Συνήθως οι άνθρωποι εκείνοι που στολίζουν με μεγάλα επίθετα και πλούσιο λεξιλόγιο τους “φίλους” τους, είναι οι ίδιοι που σε μια διαφωνία, επιστρέφουν στο ίδιο κοινο και κατηγορούν με μια μεγάλη ποικιλία φράσεων τους ίδιους αυτούς φίλους. Κάπως έτσι ξεχωρίζουν και οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Είναι ο Λόγος του καθενός μα και η καθημερινή του συνέχεια ή ασυνέχεια και η σταθερότητα ή  η αστάθεια που φανερώνει –ξεμασκαρεύει- τους ανθρώπους που έμαθαν να λειτουργούν ατομικά και άκρως εγωιστικά κυνηγώντας μόνο το δικο τους συμφέρον και διεκδικώντας αχόρταγα μια μόνιμη λάμψη απαξιώνοντας τους γύρω τους.

«Στο μεγάλο δώρο, μεγάλη προσοχή και στην ακραία ευγένεια, ακραία δυσπιστία».
Mateo Aleman, Ισπανός συγγραφέας

Ο Λόγος λοιπόν, ο αμόλυντος, ο καθαρός, έχει την μεγαλύτερη δύναμη. Ξεσηκώνει, αγγίζει τρυφερά τις καρδιές, δίνει θάρρος και κουράγιο, μαλακώνει τις πληγές και ενώνει. Μα σαν λερωθεί, σαν μολυνθεί, γεμίζει σημάδια το κορμί του νου και χαράζει πληγές στην καρδιά. Υπεύθυνοι αυτής της δηλητηρίασης είμαστε πάντα εμείς οι ίδιοι. Και είναι ένοχοι και συνένοχοι τόσο εκείνοι που παράγουν έναν τέτοιο λόγο όσο και εκείνοι σαφώς που τον αναμεταδίδουν…

«Aπ’ ό,τι κάλλη έχει άνθρωπος, τα λόγια έχουν τη χάρη
να κάμουσιν κάθε καρδιάν παρηγοριά να πάρει·
κι οπού κατέχει να μιλεί με γνώσιν και με τρόπον,
κάνει και κλαίσιν και γελούν τα μάτια των ανθρώπων».
Βιτσέντζος Κορνάρος, Κρητικός ποιητής

*Πάσαν γλώσσα βασάνιζε  [Σφήκες – Αριστοφάνης]
(μτφρ: να σκέφτεσαι καλά αυτό που θα ξεστομίσεις)