Όταν μέσα στην άγραφη παιδική ψυχή αναμίξουμε το ‘κάλλος’ και το ‘έργο(ν)’ ανθίζουν βλαστήματα φωτεινά που κάνουν ακόμα και τις ακτίνες του ήλιου να ζηλέψουν. Η καλλιέργεια του πνεύματος είναι το ιερότερο καθήκον κάθε ευνομούμενης πολιτείας και ταυτόχρονα αποτελεί τη δικλίδα ασφαλείας έναντι των προκλήσεων του μέλλοντος. Οφείλουμε όμως να τονίσουμε τη δραματικά μεγάλη απόσταση που απέχει η διδαχή του ‘τι να σκέφτεσαι’ με τη διδαχή του ‘πώς να σκέφτεσαι’. Όπως το υνί και το αλέτρι φέρνουν στο φως το πλούσιο χώμα που θα ριζώσει ο σπόρος ή θα χαλάσει το χωράφι όταν τα χειρίζονται αδέξια χέρια, έτσι και η έλλογη σκέψη είναι το μέσον που κάνει την κοινωνία ή να ανθίζει ή να καταστρέφεται. Τούτο λοιπόν το εργαλείο είναι συναρπαστικό μα και επικίνδυνο συνάμα, εξαρτάται κυρίως από το ποιος διαχειρίζεται το καλέμι που σμιλεύει το άμορφο μάρμαρο.

Στην Ελλάδα τού σήμερα απαιτούμε αποδείξεις, μέτρα και σταθμά για να αξιολογήσουμε το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης, θέλουμε βαθμούς, εξετάσεις, αριστεία ενδεχομένως, για να κατατάξουμε τους μαθητές σε καλούς ή όχι. Στην αγωνία λοιπόν τόσο της εκπαιδευτικής κοινότητας όσο και της οικογένειας αλλοιώσαμε την έννοια της παιδείας, η οποία θα πρέπει να σημειώσουμε πως σε αντίθεση με την εκπαίδευση δεν μπορεί να μετρηθεί με νούμερα και αριθμούς, αλλά αλλοιώσαμε ακόμα και την ίδια τη φύση της παιδικής και εφηβικής ψυχής. Τα παιδιά στις μέρες μας δεν ζουν τη ζωή που ονειρεύονται αλλά ονειρεύονται τη ζωή που δεν ζουν. Η εκπαίδευση καθιέρωσε όρους όπως δέσμες, ειδικότητες, εξειδίκευση κλπ., ενώ από την παιδεία ξεχνιούνται όροι όπως άμιλλα, φιλότιμο, όραμα. Θαρρείς πως η εκπαίδευση έχει ένα μαγικό ραβδί και μετατρέπει τους μαθητές σε μηχανήματα αναπαραγωγής στείρας γνώσης, σαν τα φωτοτυπικά μηχανήματα που η μοναδική τους χρησιμότητα είναι η αντιγραφή! Πόσο τραγικά γρήγορα ξεμακραίνει η Παιδεία από το μέλλον μας…

Ο οδηγός σπουδών και τα αναλυτικά προγράμματα εκπαίδευσης βασίζονται σε κοινωνικά πρότυπα μιας ( ιδανικής; ) κοινωνίας που δεν υπάρχει. Είναι γεμάτα θεωρία, γεμάτα κανόνες, γεμάτα πράξεις και αποδείξεις, σαν τις ασκήσεις επί χάρτου που παρασάγγας απέχουν από την αλήθεια. Και λάμπει δια της απουσίας της από αυτά η καλλιέργεια του πνεύματος, λείπει η Τέχνη, λείπει η διδαχή των δικαιωμάτων αλλά και των απαιτήσεων του πολίτη από την κοινωνία, λείπει η ουσία της πολιτικής, λείπει η ψυχή τούτης της χώρας. Αντιγράψαμε ό,τι νομίσαμε πως λάμπει στις βιτρίνες της κουλτούρας και της ύλης του δυτικού κόσμου και ανταλλάξαμε τις ωραίες ιδέες που κρύβονται στην Οδύσσεια με καθρεφτάκια μιας χρήσης, αντίδωρο κι αυτά της πλαστικής ευημερίας των τραπεζών! Κι ύστερα τα σερβίραμε στα παιδιά μας ως υλικό εκπαίδευσης, ως όραμα και πρότυπο προς μίμηση. Πού είναι η ψυχή και πού το συναίσθημα στην εκπαίδευση; Και πού είναι ο πολίτης που πρέπει να προετοιμάζεται μέσα στις αίθουσες για να αναλάβει αύριο την ευθύνη της χώρας;

Τρομάξαμε τους μαθητές με τις εξετάσεις. Τους απειλήσαμε με τις απουσίες. Τους ευνουχίσαμε με τη δαμόκλειο σπάθη της κατευθυνόμενης σκέψης. Eλευθερία δεν είναι να μην είσαι δούλος αλλά να κάνεις ό,τι από έρωτα γεννά και προστάζει η ψυχή σου (παρά τό ελεύθειν όπου ερά τίς). Ακριβώς γι’ αυτό στοχοποιήθηκε και εξοστρακίστηκε από τα σχολεία, έστω κι αν κάποιοι φωτισμένοι δάσκαλοι παλεύουν σκίζοντας τις σάρκες τους καθημερινά για να κρατήσουν την ιδέα της ζωντανή μέσα στις ιερές τους αίθουσες. Ας παραδεχτούμε επιτέλους την αλήθεια. Η καθεστηκυία τάξη επιθυμεί εκπαίδευση και όχι παιδεία, επιθυμεί εκπαιδευτικούς και όχι δασκάλους. Γι’ αυτό άλλωστε, εύστοχα, η Κατερίνα Γώγου έγραψε πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια. Στο μυαλό είναι ο στόχος!