Μια ηλικιωμένη γυναίκα αφηγείται τη ζωή της σε πρώτο πρόσωπο: κόρη πόρνης, πόρνη κι η ίδια από τα 14 της, γνώρισε τον έρωτα, τον κομμουνισμό, την εξορία αλλά και τις καλές στιγμές της σύγχρονης Ελλάδας. Γλώσσα προφορική, κοφτή, με ιδιωματική λαλιά αμόρφωτης αλλά πάμπλουτης συναισθηματικά και εμπειρικά γυναίκας, με ταξίδεψε από το χτες στο σήμερα, από την τυραγνισμένη Γιούρα στο ρετιρέ των Εξαρχείων κι από τις χαμοκέλες της Φυλής στα κρυφά μπαρμπουτάδικα. Ένα συγκινητικό, κατά τόπους χιουμοριστικό, άκρως ρεαλιστικό και βαθυστόχαστο κείμενο που μου έδειξε και πάλι πόσο καλά και μελετημένα μπορεί να στήσει μια ιστορία ένας συγγραφέας.

Η πρωταγωνίστρια, ας την πούμε Ρένα, με την παρατηρητικότητά της, τη θυμοσοφία της και τα αποστάγματα ζωής που κατάφερε να συγκεντρώσει τόσα χρόνια, εκτός από τις τραγικές και κωμικές στιγμές που έζησε στα πορνεία, εκτός από τις προσωπικές της ιστορίες και τις δυσκολίες, υπήρξε μάρτυρας και ιστορικών στιγμών: από την απεργία των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη του 1936 στα Δεκεμβριανά του 1944 κι ως την εξορία της στη Γιούρα τη δεκαετία του 1950, μόνο και μόνο για να την κυνηγάει το στίγμα του κομμουνισμού μέχρι και στη Χούντα. Κι όλα αυτά όχι γιατί κατάλαβε τον ιδεαλισμό των όπου γης κολασμένων ή γιατί παρασύρθηκε, αμόρφωτη ούσα, από τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα αλλά γιατί αγάπησε δυνατά και έντονα. Αν αποκήρυττε την ιδεολογία θα ήταν σα να πρόδιδε την πρώτη της αγάπη κι έτσι υπόμεινε στωικά τις κακουχίες στο ξερονήσι, που τόσο παραστατικά αποδίδονται στο κείμενο.

Τη Ρένα την αγάπησα βαθιά, γιατί ήταν μια γυναίκα που κατάφερε να μεγαλώσει σε έναν κόσμο σκληρό, να πονηρέψει δια της βίας σχεδόν, να ζήσει έντονα και με βαθιά αυτοεκτίμηση και αυτογνωσία πράγματα και καταστάσεις που άλλους θα τους είχαν λυγίσει ή απογοητεύσει. Γραμμένο με γλυκόπικρο τόνο, με το γνωστό χιούμορ του συγγραφέα, που αποζητάς σαν τρελός, να έρχεται την κατάλληλη στιγμή όχι για να ευτελίσει τα γραφόμενα αλλά για να σε κάνει να γλυκαθείς πριν ξαναβουτήξεις στον λάκκο με τα σκ…. που περνούσε η ηρωίδα. Ακόμη και την έντονη σχέση που πέρασε με γνωστή ρεμπέτισσα που γνώρισε σε μπαρμπουτιέρα και μας ταξιδεύει ακόμη η φωνή της «με αεροπλάνα και βαπόρια» ήταν μια ωραία παρένθεση, που με έπεισε για την αλήθεια της και επιβεβαίωσε τις φήμες που ακόμη πλανιούνται γύρω απ’ το όνομά της.

Η ιστορία είναι ολοκληρωμένη, ισορροπημένη, εξυμνεί και τονίζει τη δύναμη του έρωτα που αντέχει, όσες κακουχίες ή μεθυσμένες ανάσες κι αν περάσουν από πάνω του και δίνει με ένα ευρηματικό φινάλε μια διαφορετική ολοκλήρωση στον χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας, η οποία κατάφερε έτσι να ξεπεράσει τον φόβο της για τις λαοσυνάξεις και για τη σκιά του χαφιέ που την ακολουθούσε σε όλη της τη ζωή ως φακελωμένη. Δύο άντρες γνώρισε και χάρη σε αυτούς έζησε σχεδόν δύο διαφορετικές ζωές. Πέρασε μέσα από το χασίς και την πορνεία, τους εμφυλίους και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου μόνο και μόνο για να καταφέρει στη δύση της ζωής, μόνη κι έρημη πια, να μεταστρέψει τη βαρεμάρα της έγκλειστης πτωχής ηλικιωμένης σε φιλανθρωπικό έργο, μαγειρεύοντας για τους αστέγους, οπότε επί τη ευκαιρία μου έδωσε κι ένα σκληρό μάθημα για το πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία αυτούς τους απόκληρους και ποιοι πραγματικά είναι.

Η «Ρένα» είναι ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα, μεστό, ουσιαστικό, άμεσο, ρεαλιστικό και με πολλά κοινωνικά και ανθρωπιστικά μηνύματα που μου περάσανε είτε με δραματικότητα είτε μέσω του χιούμορ, μπλέκοντάς με σε μια πρωτόγνωρη αφήγηση, η οποία δεν ήθελα να τελειώσει.