–

γράφει ο Κώστας Τραχανάς

–

Το βιβλίο αυτό είναι το τρίτο και τελευταίο στη σειρά του «Μακεδονικού Αγώνα», του Θοδωρή Παπαθεοδώρου, τα δύο προηγούμενα ήταν «Γυναίκες της μικρής Πατρίδας» και «Λιανοκέρια της μικρής Πατρίδας». Μια σειρά-έπος για τη Μακεδονία, που τη χαρακτηρίζει η ιστορική ακρίβεια και η συνταρακτική πλοκή.

Όπως και τα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα αναφέρεται στον Μακεδονικό Αγώνα, στην χαραυγή του εικοστού αιώνα. Χιλιάδες Μακεδόνες, Έλληνες αξιωματικοί και εθελοντές, οι οποίοι ανέβηκαν εκείνα τα χρόνια από την ελεύθερη Ελλάδα, για να συντρέξουν τον αγώνα των αλύτρωτων αδελφών τους, που δοκιμάζονταν σκληρά από σλαβική λαίλαπα. Πολλοί έπεσαν σ΄ εκείνον τον σκληρό αγώνα για να βασταχτεί ζωντανός ο Ελληνισμός της βόρειας πατρίδας μας. Μπροστάρηδες ήταν ο πρωτομάστορας του Μακεδονικού Αγώνα Παύλος Μελάς κι ο Τέλλος Άγρας.

Η υπόθεση του βιβλίου «Συναξάρια της μικρής Πατρίδας» διαδραματίζεται στην Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Καστοριά, την Φλώρινα, το Αμύνταιο, το Βογατσικό, το Μοναστήρι, το όρος Βίτσι, τον Βάλτο Γενιτσών, τη λίμνη, από το 1904 έως το 1907.

 Ίδιοι ακριβώς, με τα προηγούμενα μυθιστορήματα, είναι οι ήρωες, που πάλεψαν για την σκλαβωμένη Δυτική Μακεδονία, που πάλεψαν για την πίστη και την ελευθερία. Το μυθιστόρημα έχει πρωταγωνιστές και πάνω στη δράση τους οικοδομείται η μυθιστορηματική πλοκή. Το πλήθος αυτό των πρωταγωνιστών καλείται να ξεσηκωθεί και να θυσιαστεί για τον εθνικό αγώνα. Το πλήθος αυτό ως μια φωνή μάχεται, θρηνεί, υποφέρει, πεθαίνει, θριαμβεύει.

Βρίσκομε ανάμεσα σε αυτούς τους πρωταγωνιστές: την αδάμαστη δασκάλα Αρετή Λάσκαρη, ξαδέλφη του Ίωνα Δραγούμη, τη γενναία νοσοκόμα Φωτεινή Βαρσάμη, μέλος του Ελληνομακεδονικού Κομιτάτου, τη μικρούλα ορφανή Βάσιλκα, τον Μήλιο Ζάικο, την Ανθή Ζάικου, την Καλλιόπη, τον ανθυπολοχαγό του Ελληνικού Στρατού Μάνο Παπαδάκη, τον Μακεδόνα οπλαρχηγό Λευτέρη Αρζάνη, τον εξαφανισμένο Ανεστάκη Βαρσάμη, αδελφό της Φωτεινής, τον αιμοδιψή Κρίστο Στόιτσεφ, τον αδίστακτο και άσπλαχνο Στογιάν Τάσεφ, τον βίαιο βοεβόδα Απόστολ Πετκώφ, τον Κοσμά Μπακιρτζή, τον καπετάν Ρούβα, τον καπετάν Καραμανώλη, τον καπετάν Ματαπά, τον καπετάν Άγρα, τον εκπρόσωπο του Προξενείου Μοναστηρίου Τουρνιάδη, τον Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη, τον καπετάν Γκόνο, τον Μήτρο Βλάχο, τον ανθυπολοχαγό Αθανάσιο Σουλιώτη, τον υπολοχαγό Εξαδάκτυλο, τον πρόξενο Θεσσαλονίκης Λάμπρο Κορομηλά, τον Γαβριήλ Πεντζίκη, κ.α.

Κοινές τραγικές μοίρες, κατατρεγμός, αίμα, ορφάνια,, κομιτατζίδες, εξαρχικοί, βουλγαρικά κομιτάτα, ανακρίσεις ξυλοδαρμοί, φυλακισμοί, βασανισμοί, βιασμοί, πυρπολήσεις, θάνατοι.

Το νεοτουρκικό κίνημα του 1908 με τις αρχικά φιλελεύθερες επαγγελίες του στάθηκε αφορμή να τερματιστεί ο Μακεδονικός Αγώνας και η δράση των Ελλήνων αξιωματικών και εθελοντών …

Το χειρότερο ράισμα των ηρώων -αξιωματικών και εθελοντών, που εγκαταλείπουν την Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία, η αίσθηση του λειψού το προκαλούσε, πως το καθήκον και το χρέος μισοτελειωμένα τα εγκατέλειπαν τώρα, σκλάβα την βρήκαν και σκλάβα την άφηναν τη Μακεδονία, ισχνό φαινόταν το αποτέλεσμα, αναντίστοιχες οι θυσίες του αγώνα. Σκλάβα την αφήνανε την μικρή Πατρίδα…

 Όμως δεν ήταν αίμα αυτό που χύθηκε, δεν ήταν τάφοι τούτοι που ανοίχτηκαν. Καθένας τους σπόρος ήταν που φυτεύτηκε και θα βλαστήσει. Έλληνας ούτε ένας δε θα ‘μενε σε τούτη τη μικρή Πατρίδα αν δεν σηκώνανε αυτοί τα όπλα κι αν οι δασκάλες, σαν την Αρετή, δεν σήκωναν ψηλά την πίστη και την ιστορία του γένους να την διδάξουν στα παιδιά της Μακεδονίας. Κι από αυτό τον αγώνα, ήταν σίγουροι, γοργά θα βλαστήσουν οι σπόροι και θα δέσουν άνθια και καρποί, είχανε τώρα ανθρώπους τους σε κάθε χωριό και πόλη, είχανε συνδέσμους ικανούς, είχανε αξιωματικούς έμπειρους πια, ψημένους στη μακεδονική γη. Σε έναν χρόνο; Σε πέντε; Σε δέκα; Όλα έτοιμα θα΄ ναι για τη λευτεριά της…

Τούτη η Μακεδονική γη, που ανάπαψε μαρτύρων και ηρώων αίμα, από το νου και την καρδιά των σύγχρονων Ελλήνων να μη σβηστεί. Τόσες θυσίες, τόσες ψυχές, ούτε μια να μη λησμονηθεί. Δεν τους πρέπει λησμονιά…