Κεφάλαιο 18

Υπάρχει ένα απόσπασμα στις Φιλοσοφικές Έρευνες του Βιττγκενσταιν, που όσο περνάει ο καιρός, τόσο περισσότερο το θεωρώ ένα από τα φιλοσοφικότερα πράγματα που έγραψε ποτέ. Το απόσπασμα - θα το περιγράψω χονδρικά εδώ – είναι ένας παραλληλισμός της εξάντλησης της δικαιολόγησης, με το σκάψιμο. Όταν εξαντλούμε τις δικαιολογήσεις μας, όταν βρίσκουμε μια αιτία πίσω από μια άλλη αιτία, είναι σαν να σκάβουμε. Καθώς αποκαλύπτουμε τα επίπεδα του κόσμου, καθώς η φιλοσοφία πηγαίνει όλο και πιο βαθιά για να ανακαλύψει τα ενδότερα μέρη της αλήθειας, μοιάζει με ένα άνθρωπο που σκάβει και κάτω από την επιφάνεια βρίσκει στρώματα επί στρωμάτων, πάνω στα οποία στηρίζονται όλα τα πράγματα στην επιφάνεια.

Κάποια στιγμή λέει ο Βιττγκενστάιν η αξίνα μας, καθώς σκάβουμε, χτυπάει πέτρα και γυρίζει. Το ίδιο και στην φιλοσοφία. Το ένα «γιατί» φέρνει ένα δεύτερο γιατί, πίσω από το φαινόμενο, βρίσκουμε μια ουσία, πίσω από μια ουσία ρωτάμε για την γνώση της και το νόημά της. Τα φιλοσοφικά ερωτήματα θα μπορούσαν να αγγίξουν το άπειρο, αλλά κάποια στιγμή – κι όλοι το έχουμε νιώσει αυτό – φτάνουμε σε ένα σημείο όπου «χτυπάμε πέτρα».

Η πέτρα είναι το φιλοσοφικό θεμέλιο που θέτει κάθε φιλόσοφος. Για παράδειγμα το θεμέλειο του Ντεκάρτ είναι η res cogitans, το σκεπτόμενο εγώ. Για τον Λοκ είναι η εμπειρία των αισθήσεων. Για τον Βίττγκενσταιν είναι η γλώσσα και πως αυτή σχηματίζεται είτε μέσα από λογικούς κανόνες (στο Tractatus) είτε από τις μορφές ζωής (στις Φιλοσοφικές Έρευνες). Στο δικό μας κείμενο, θεμέλιο κάθε φιλοσοφικής διεργασίας είναι το τελεσίδικο του θανάτου.

Ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος Παναγιώτης Κανελλόπουλος έγραφε πως «για ό,τι αφορά στην γνώση, η φιλοσοφία δεν χρειάζεται. Για αυτά υπάρχει η επιστήμη. Η φιλοσοφία χρειάζεται για όσα δεν μπορεί να αγγίξει η γνώση». Δηλαδή, αποστολή της φιλοσοφίας δεν είναι να φτάσει στην πέτρα, στην οποία σταματάει η σκέψη του Βίττγκενσταιν, αλλά να ξεκινήσει από την πέτρα και να πάει πέρα από αυτήν.

Αν λοιπόν η πέτρα του παρόντος κειμένου είναι η αλήθεια του θανάτου, τότε θέτουμε το φιλοσοφικό αξίωμα να πάμε πέρα από αυτήν, να διερωτηθούμε τι υπάρχει πέρα από τον θάνατο και – απείρως πιο σημαντικό ερώτημα – τι υπάρχει πέρα από την αλήθεια.

Μην ξεχνάτε πως το σχόλιό σας είναι πολύτιμο!