Το «Εξόριστη σε τρεις ηπείρους» είναι μια προσωπική κατάθεση ψυχής για το τι σημαίνει να είσαι μετανάστης. Βρίσκετε ότι το συγκεκριμένο θέμα είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ;

Συμβαίνει στην ιστορία μας, από την αρχή της ανθρωπότητας: να χάνεις το σπίτι σου, να αποχωρίζεσαι την πατρίδα σου και όλα όσα είναι οικεία. Παίρνοντας μαζί σου τα μέλη της οικογένειας που κατάφεραν να επιζήσουν και τα ελάχιστα αντικείμενα που μπορείς να μεταφέρεις. Ξεκινώντας για την αναζήτηση μιας νέας πατρίδας που θα υποδεχθεί ανθρώπους πλέον άπορους, για να αρχίσεις μια νέα ζωή. Τεράστιος αριθμός ανθρώπων έχει εκτοπιστεί εξαιτίας πολέμων, σε αρκετές στιγμές της ιστορίας. Ως παιδί βίωσα ένα τέτοιο μεταναστευτικό κύμα, συνέπεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η σημερινή εικόνα της ατελείωτης ροής επιζώντων που φτάνουν στις ελληνικές ακτές από την άσχημη κατάσταση στη Μέση Ανατολή –χωρίς να διαφαίνεται κάποιο τέλος– μπορεί να συγκριθεί με άλλες μαζικές εκδιώξεις που έχουν συμβεί στο παρελθόν. Από γεωγραφική άποψη, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ουδέτερη ζώνη μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Διαδραματίζει έναν κρίσιμο ρόλο σε μια περιοχή συνεχών συγκρούσεων θρησκειών και πολιτισμών όπως είναι η Μέση Ανατολή, η οποία έχει αποτελέσει πηγή πολλών εμπόλεμων καταστάσεων, από το παρελθόν μέχρι την σημερινή τρομερή αναζωπύρωση που παρακολουθούμε και προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε. 

–

Όταν, το 1941, σε ηλικία πέντε χρονών, η Μίριαμ επιβιβάζεται στο πλοίο Serpa Pinto με προορισμό το Μεξικό, δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι εκείνη και η μητέρα της, Κέτε, έχουν μόλις γλιτώσει από τις μαζικές συλλήψεις και τα στρατόπεδα εξόντωσης. Αφήνουν πίσω τους τον κόσμο των κομμουνιστών και των ναζί, των Ισπανών δημοκρατικών και των φασιστών, των Γάλλων συνεργατών, των μαχητών της αντίστασης και των Εβραίων προσφύγων. Πλησιάζοντας στην εφηβεία, η Μίριαμ βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις, καθώς η Κέτε φεύγει με τα παιδιά της για τη Νέα Ζηλανδία. Στα δώδεκα χρόνια της, η Μίριαμ έχει αφήσει πίσω της δυο πολέμους και έχει ζήσει σε τρεις ηπείρους. Συνειδητοποιώντας σταδιακά τον τρόμο του Ολοκαυτώματος, αποφασίζει να σπουδάσει Ιατρική: η διατήρηση της ζωής και η ανακούφιση από τον πόνο βρίσκονται στο επίκεντρο. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη, εγκαθίσταται στο Λονδίνο και παντρεύεται τον Γερμανό ζωγράφο Κόρτοκρακς, ξεκινώντας ένα ακόμη συναρπαστικό κεφάλαιο στην περιπετειώδη ζωή της…

–

Το βιβλίο βασίζεται στα προσωπικά σας βιώματα. Χρειάστηκε να κάνετε επιπλέον έρευνα για να «τοποθετήσετε» τα βιώματα αυτά στο γενικότερο ιστορικό πλαίσιο;

Το βιβλίο βασίζεται εξ’ ολοκλήρου στις δικές μου μνήμες. Έχοντας εργαστεί επαγγελματικά ως ιατρική ερευνήτρια και γράψει αρκετά επιστημονικά άρθρα, θέλησα να κάνω στροφή σε μια πιο υποκειμενική μορφή γραφής. Μέσα από αυτήν και βασισμένη στις δικές μου έντονες, προσωπικές εμπειρίες και μνήμες μεταφέρω τα βιώματα ενός ανθρώπου που έζησε συνεχείς μετακινήσεις και αναπροσαρμογές, εμβαθύνοντας και καλώντας τον αναγνώστη να εμπλακεί άμεσα. Ένας συντάκτης χαρακτήρισε τη γραφή μου «ιμπρεσιονιστική». Θα συμφωνήσω με αυτόν τον χαρακτηρισμό.

Πώς είναι να ξεκινάς πάλι από την αρχή τη ζωή σου, ξανά και ξανά σε διαφορετικό τόπο;

Είναι μεγάλη πρόκληση, κάθε φορά. Περιλαμβάνει την απώλεια όσων έχεις αφήσει πίσω, πράγμα που είναι επώδυνο. Αλλά απαιτεί, επίσης, πολλή μάθηση –νέες γλώσσες, νέα έθιμα, νέες στάσεις και προοπτικές, ένα διαφορετικό τρόπο αλληλεπίδρασης με ανθρώπους, καινούρια τοπία και κλίματα. Όλα αυτά χρειάζονται εκπαίδευση και αναπροσαρμογή. Θεωρούσα απαραίτητο, όσο δύσκολο κι αν ήταν, να τραβήξω μια διαχωριστική γραμμή με την προηγούμενη ζωή μου, να γυρίσω σελίδα για να προχωρήσω μπροστά. Ταυτόχρονα όμως να μην ξεχάσω το παρελθόν, αλλά να το «προφυλάξω» σε ένα ιδιαίτερο μέρος της μνήμης μου, να το ενσωματώσω στην ύπαρξή μου για να αποτελεί ένα ανεξίτηλο «σημάδι» της ταυτότητάς μου.   

Μέχρι τα δώδεκά σας χρόνια είχατε αφήσει πίσω σας δύο πολέμους. Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τις αλλαγές που βιώσατε με τις συνεχείς μετακινήσεις, νιώθετε ότι τελικά υπήρξατε τυχερή; 

Φυσικά. Έχω υπάρξει τυχερή σε δύο επίπεδα. Αρχικά, στο γεγονός ότι επέζησα, ενώ πολλοί δεν τα κατάφεραν. Αυτό είναι μεγαλειώδες… Όμως, με κάνει ταυτόχρονα να πενθώ: για όσους χάθηκαν, για όλη τη φρίκη που βίωσαν –και θα μπορούσα να έχω ζήσει κι εγώ– τα οποία δεν πρέπει να ξεχαστούν.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, οι επαναλαμβανόμενοι ξεριζωμοί και οι αναπροσαρμογές που έζησα με έκαναν πιο «πλούσια», με δίδαξαν πολλά, μου πρόσφεραν γνώση και κατανόηση που δεν θα είχα αποκτήσει διαφορετικά. Θεωρώ προνόμιο το γεγονός ότι η δύσκολη και συχνά οδυνηρή ζωή μου μού έδωσε ταυτόχρονα την ευκαιρία να μάθω τόσα, μέσα από αυτή. Με την ελπίδα πως έγινα ένας καλύτερος άνθρωπος που μπορεί να δώσει πολλά στους άλλους.

Πώς αισθανθήκατε όταν είδατε το πρώτο αντίτυπο του βιβλίου σας;

Είναι συναρπαστικό να βλέπεις τη βιογραφία της ζωής σου, για την οποία έχεις δουλέψει τόσο σκληρά. Τόσο όμορφα «αγκαλιασμένη» από το υπέροχο εξώφυλλο που ετοίμασε ο εκδότης μου, με τη φωτογραφία ενός νεαρού κοριτσιού, που είμαι εγώ, να κοιτά σήμερα τη Μίριαμ με ένα φωτεινό χαμόγελο. Αυτό το χαμόγελο που εκφράζει τη μεγαλειώδη νίκη απέναντι σε ένα ψυχρό, απειλητικό, ψυχοπαθητικό και ξενοφοβικό «πρόσωπο» της ανθρωπότητας. Αυτό διέκρινε και ο Βρετανός συγγραφέας Edward Wilson διαβάζοντας το βιβλίο μου, σημειώνοντας: «…στο τέλος, ο πολιτισμός, η φιλία, η αγάπη, η ομορφιά, η τέχνη –και η απόλυτη αντοχή– έχουν μεγαλύτερη διάρκεια απ’ ό,τι οι βάρβαροι μπορούν να προσφέρουν». Κοιτάζοντας το πρώτο αντίτυπο του βιβλίου μου, ένιωσα ακριβώς αυτό: τον θρίαμβο, το ζενίθ όσων κατάφερα απέναντι στους «βαρβάρους». Η γραφή είχε υπερισχύσει των όπλων, για άλλη μια φορά…

Θυμάστε έντονα κάποιο σχόλιο ή κριτική αναγνώστη για το «Εξόριστη σε τρεις ηπείρους»;

Θυμάμαι πολλά, μεταξύ των οποίων:

«Μια δραματική αυτοβιογραφία που σε καθηλώνει», Andrew Graham-Yooll (Αργεντινή)

«Ένα σπαρακτικό και υπέροχα γραμμένο έπος μεταναστεύσεων, το οποίο καταγράφει την ιστορία της εποχής μας…», Moris Farhi (Τουρκία)

«Οι περιπλανήσεις της Μίριαμ Φρανκ, με όχημα την ιστορία, είναι εντυπωσιακές. Ακόμη πιο εντυπωσιακή είναι η εσωτερική πάλη, η ποιότητα της αναζήτησης και η εξερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς που πραγματοποιεί», Kapka Kassabova  (Βουλγαρία)

«Αυτό το βιβλίο «εισάγει» διεξοδικά τον αναγνώστη στην ανθρώπινη ύπαρξη, από τη γέννηση ως το θάνατο και πίσω ξανά», Edward Wilson (American)

_

Συνέντευξη στη Μαρία Κυπραίου

–

Γεννήθηκε στην Ισπανία, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, έζησε τα πρώτη της χρόνια στη Γαλλία, υπό το καθεστώς του Βισύ, και έλαβε την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή της στο Μεξικό. Μετακόμισε στη Νέα Ζηλανδία, όπου ολοκλήρωσε το σχολείο και έπειτα σπούδασε Ιατρική. Επιστρέφοντας στην Ευρώπη, ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στην Αναισθησιολογία (London Felloship), ενώ διορίστηκε Ανώτερη Λέκτορας και Σύμβουλος στο Royal London Hospital.
Στη διάρκεια κάποιων διαλέξεων στην Αργεντινή, ανακάλυψε τα έργα του συγγραφέα Έκτορ Τισόν, τα οποία και άρχισε να μεταφράζει. Παντρεύτηκε τον Γερμανό ζωγράφο Κόρτοκρακς, με τον οποίο απέκτησαν δύο κόρες.
Το βιβλίο «Εξόριστη σε Τρεις Ηπείρους – Ιστορίες μιας νομαδικής ζωής» είναι το πρώτο βιβλίο της αυτοβιογραφίας της, ενώ μόλις κυκλοφόρησε στ’ αγγλικά το sequel με τον τίτλο: “An Unfinished Portrait-Journeys Around my Mother”.
H Μίριαμ Φρανκ αγαπά πολύ την Ελλάδα και ιδιαίτερα την Σέριφο, στην οποία περνά πολλά από τα καλοκαίρια της. Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την ίδια στο www.miriam-frank.com