Στη διάρκεια της εφηβείας μου και καθώς μυούμουν στη λογοτεχνία των ενηλίκων, ξετρυπώνοντας βιβλία και συγγραφείς απ’ όποια πηγή έβρισκα εύκαιρη στη μικρή μου πόλη, ξεκίνησα να φτιάχνω τη δική μου βιβλιοθήκη την οποία εμπλούτιζα με ό,τι θεωρούσα τότε θησαυρούς, αλλά και κάποιες ομολογουμένως αποτυχημένες επιλογές. Ανάμεσα, λοιπόν, σε αυτούς τους τόμους συγκαταλέγονταν και πολλά έργα ξένων συγγραφέων μεταφρασμένα ως επί το πλείστον για ευνόητους λόγους, αλλά και για να μην χάνεται ούτε αράδα στη νοητή μετάφραση του μυαλού μου. Και όπως πολλοί αναγνώστες -εάν όχι κάθε βιβλιόφιλος που σέβεται τον εαυτό του- άρχιζα την ανάγνωση από το οπισθόφυλλο, συνέχιζα στο εξώφυλλο και μετά προχωρούσα μία-μία στις σελίδες ευλαβικά και με λαχτάρα ως το τέλος, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών της εκτύπωσης, και έφτανα ξανά στο οπισθόφυλλο που πλέον αποκτούσε άλλο νόημα. Με αυτόν τον τρόπο και με τη βοήθεια μιας μικρής δόσης παρατηρητικότητας διαπίστωσα τότε ότι πολύ συχνά τις μεταφράσεις αυτών των βιβλίων υπέγραφε ο ίδιος άνθρωπος, κάποιος με το όνομα Αχιλλέας Κυριακίδης.

Φυσικά, εκείνον τον καιρό αγνοούσα ότι η μετάφραση είναι μια ξεχωριστή τέχνη και, συχνά, ένας μονόδρομος στη γνώση. Αγνοούσα τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις της, όμως μπορούσα να αντιληφθώ σε ένα πρώτο επίπεδο εάν η μετάφραση που διάβαζα ήταν επιτυχημένη ή όχι, εάν «κυλούσε» όπως συνηθίζουμε να λέμε. Λίγο αργότερα, ανακάλυψα ότι πρόκειται για μία πολύ μεγάλη και πολύ σημαντική προσωπικότητα των ελληνικών γραμμάτων και του πολιτισμού. Πολυβραβευμένος, πολυγραφότατος, πολυπράγμων, πάντα παρών στα μεγάλα πολιτιστικά γεγονότα και πάντα σεμνός, ο κ. Κυριακίδης έγινε προσφάτως κομμάτι του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπό την ιδιότητα του επίτιμου διδάκτορα (έστω και καθυστερημένα[1]) του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής.

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Κάιρο. Από νωρίς ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία, έχοντας έφεση στις γλώσσες και σήμερα εργάζεται ως ένας επιφανής συγγραφέας διηγημάτων, θεωρητικός της λογοτεχνίας, μεταφραστής, σεναριογράφος (τρία σενάριά του γυρίστηκαν σε ισάριθμες κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους), σκηνοθέτης δεκατριών ταινιών μικρού μήκους (σε δικά του σενάρια) και θεωρητικός του κινηματογράφου.

Στη συγκινητική τελετή αναγόρευσής του που έγινε δια ζώσης, αλλά μεταδόθηκε και διαδικτυακά, παρουσιάστηκε το μεταφραστικό του έργο σε ένα εξαιρετικό κείμενο της Καθηγήτριας και μεταφράστριας κ. Δημητρούλια, ενώ από όλα τα μέλη της Πρυτανείας φωτίστηκε το πολύπλευρο καλλιτεχνικό του έργο. Από την πλευρά του ο ίδιος, αποδέχθηκε με συγκίνηση και σεβασμό την τιμητική αυτή διάκριση και, ενώ στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο είχε αφιερώσει την ευχαριστήρια αντιφώνησή του στον Μπόρχες[2], αυτήν τη φορά και για ευνόητους λόγους επέλεξε να μιλήσει για τη «δυνητική» λογοτεχνία»[3], τους πάμπολλους τρόπους με τους οποίους μπορείς να πεις και να γράψεις το ίδιο πράγμα, καθώς και για τη μαγεία και τις προκλήσεις της μετάφρασης, υπό τον τίτλο «Το OuLiPo και η ευφορία της μετάφρασης»[4], αναφέροντας, μάλιστα, στην αρχή, σχεδόν προειδοποιητικά, ότι ίσως γίνει δυσάρεστος σε κάποιους. Ο λόγος του για άλλη μια φορά ήταν μεστός, σαγηνευτικός και περιεκτικός.

Το μεταφραστικό έργο του κ. Κυριακίδη δεν είναι απλώς μεγάλο και αξιοθαύμαστο, αλλά, κυρίως, αποτελεί έναν ζωντανό σύνδεσμο μεταξύ της ελληνικής γραμματολογίας και της λογοτεχνίας που εκτυλίσσεται στον υπόλοιπο κόσμο. Ο ίδιος ως πνεύμα κριτικό και διορατικό κράτησε και εξακολουθεί να κρατά «ενήμερα» τα ελληνικά γράμματα σε σχέση με τις εξελίξεις στο εξωτερικό, χωρίς να περιορίζεται γλωσσικά (γαλλικά, ισπανικά, αγγλικά, ιταλικά) ή λογοτεχνικά (έχει μεταφράσει πληθώρα συγγραφέων και λογοτεχνικών ειδών). Και παρά το ήδη ογκώδες έργο του, μέσω της ομιλίας του έγινε σαφές το πόσο αγαπάει τη λογοτεχνία, πως γοητεύεται από τους συγγραφείς που μεταφράζει και πως το μέλλον προβλέπεται εξίσου συναρπαστικό και αναπάντεχο, ένα δώρο προς όλους όσοι αγαπούν τη λογοτεχνία και επιζητούν μια καλή μετάφραση.

Μερικοί εντυπωσιακοί αριθμοί:

• Έχει μεταφράσει πάνω από 140 βιβλία.
• Έχει γράψει 21 βιβλία.
• Έχει λάβει 2 κρατικά βραβεία λογοτεχνίας (το Κρατικό Βραβείο διηγήματος 2004 και το Κρατικό Βραβείο μετάφρασης 2006).

* Τo τελευταίο έργο του, η μετάφραση του μυθιστορήματος του σύγχρονου και βραβευμένου πεζογράφου Juan Gabriel Vásquez με τίτλο «Γυρίζοντας το βλέμμα πίσω», κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος (2021).

https://www.auth.gr/events/anagoreysi-toy-metafrasti-syggrafea-2/

_____

[1] Μόλις το 2018 αναγορεύθηκε, επίσης, επίτιμος διδάκτορας του τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου.

[2] Η ομιλία αυτή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη (2019) με τίτλο «Ο Χόρχε-Λουίς Μπόρχες και η αγωνία της μετάφρασης».

[3] Πρόκειται για το Ouvroir de Littérature Potentielle (Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας) το οποίο αποτέλεσε λογοτεχνικό κίνημα στη Γαλλία του 1960 το οποίο δημιουργήθηκε από τους Raymond Queneau (συγγραφέας) και Francois Le Lionnais (χημικός μηχανικός και συγγραφέας).

[4] Βασισμένο στην ανθολογία που έχει επιμεληθεί με τίτλο: «Παίζουμε λογοτεχνία; Το OuLiPo και η σοβαρότητα του παιχνιδιού. Θεωρ(ε)ία και Παιδική Σκηνή», Εκδόσεις Opera, 2016.