Αφροδίτη Κυριάκη
vakxikon.gr
ISBN: 978-618-5144-06-7

Η υπαρξιακή ποίηση εμφανίζεται ως τάση μεταπολεμικά λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών στις διαλυμένες από τον πόλεμο κοινωνίες (ειδικά στην Ελλάδα που γνώρισε ένα άγριο Μεσοπόλεμο). Το αποτύπωμά της ήταν τόσο τραχύ, ώστε ακόμα και σήμερα παρατηρούμε έντονες τις επιρροές της. Η υπαρξιακή ποίηση είτε συνδέεται με τον υπερρεαλισμό είτε το μυστικισμό, εκφράζει καλλιτεχνικά τον αποδιοργανωμένο κόσμο του ποιητή.

Σε ένα τέτοιο σύγχρονο ρεύμα εντάσσεται και η Αφροδίτη Κυριάκη. Η Κυριάκη εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα με την ποιητική συλλογή «ενδοχωρώ» (vakxikon.gr, 2013). Συνεχίζοντας πιο ώριμη στο ίδιο μοτίβο, πρόσφατα εκδόθηκε η δεύτερή της συλλογή «χρόνος παρακείμενος» (vakxikon.gr, 2014).

Η συλλογή περιλαμβάνει στιχουργικά θραύσματα -πολύστιχα ή μέσης έκτασης- ως απεικόνιση θρυμματισμένων συναισθημάτων. Πρόκειται για αφηγηματική υπαρξιακή ποίηση, που σε αντίθεση προς τη νεώτερη ποιητική το υπαρξιακό στοιχείο δεν έχει κοινωνικά χαρακτηριστικά. Κινείται στο ατομικό επίπεδο. Είναι αυστηρά προσωπική ποίηση. Δε κινείται όμως στο πλαίσιο της μεταπολεμικής τάσης. Δεν εκφράζει κάποια  απογοήτευση, φθορά, ή μια υπαρξιακή αγωνία μπροστά στη ζωή, το θάνατο και το έρωτα, ενώ παράλληλα δεν υπάρχει αίσθημα ενοχής, αλλοτρίωσης ή αδιεξόδου και παραλόγου της σύγχρονης ζωής.

Στη συλλογική κεντρικός είναι ο ρόλος της μνήμης. Εμφανίζεται ως θεματική ή αποσπασματικά στις συνθέσεις με πολλούς τρόπους. Οι αναμνήσεις εμφιλοχωρούν σε πολλές συνθέσεις ενισχύοντας την υπαρξιακή διάσταση της ποιητικής της. Συνδέονται άλλοτε με τη φθορά κι άλλες φορές με την αναγέννηση και την ανάμνηση του παρελθόντος που προσπαθεί να αναβιώσει. Το μοιάζει με μία οδό προς το παρόν, μία αναγκαία βάση για το μέλλον. Η μνήμη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ανθρώπου, μία άυλη αυτοβιογραφία.

Η έμφαση στη μνήμη εκφράζεται με τη χρήση ρημάτων σε παρελθοντικούς χρόνους και με τη χρήση των δύο πρώτων γραμματικών προσώπων. Ο ρόλος των ρημάτων στα έργα της συλλογής είναι σημαντικός. Η τιτλική έμφαση στον παρακείμενο είναι χαρακτηριστική. Ο παρακείμενος ως γραμματικός χρόνος (στα ρήματα) εκφράζει μία πράξη που ξεκίνησε στο παρελθόν και τελείωσε(;) στο παρόν. Μολονότι οι διατυπώσεις δεν είναι λιτές, τα ρήματα κατέχουν κεντρική θέση σε κάθε σχεδόν στίχο. Στα περισσότερα ποιήματα είναι σε παρελθοντικούς χρόνους υποστηρίζοντας αισθηματικά τις μνήμες. Πλαισιώνονται από έναν ιστορικό ενεστώτα προσδίδοντας ζωντάνια και αποφεύγοντας τη μονοτονία στην ανάκληση του παρελθόντος.

Κεντρικό ποιητικό υποκείμενο είναι η ποιήτρια, όπως εκφράζεται και με τη συχνότατη χρήση του πρώτου ενικού γραμματικού προσώπου. Η πρωτοπρόσωπη διατύπωση δίνει έμφαση στα συναισθήματα της δημιουργού. Η προσωπική ποίηση, εξάλλου, δε φιλοδοξεί να εκφράσει το κοινωνικό σύνολο· στόχος της Κυριάκη είναι η ποιητική αποτύπωση των προσωπικών συναισθημάτων και η συγκίνηση του αναγνώστη.

Έντονη είναι και η χρήση του δεύτερου ενικού γραμματικού προσώπου. Μοιάζει να απευθύνεται σε κάποιον ανώνυμο αποδέκτη. Δεν είναι το περιεκτικό ή το αοριστολογικό β΄ ενικό μήτε το διδακτικό, καθώς δεν κάνει διάλογο με τον αναγνώστη. Μοιάζει με το β΄ ενικό του εραστή, κατά το πρότυπο της Πολυδούρη ή της Μελισσάνθης, μόλο που δεν πρόκειται για ερωτική ποίηση. Ενίοτε το β΄ ενικό λειτουργεί ως έμμεσο ποιητικό αντικείμενο σε ένα παρελθοντικό ρήμα. Έτσι, το πρόσωπο αναφοράς συνδέεται άμεσα με το παρελθόν και τη μνήμη.

Η συλλογή διακρίνεται από την έντονη λυρική διατύπωση. Χαρακτηριστική της εκφραστικής δύναμης της Κυριάκη είναι η ιδιαίτερη ρυθμικότητα που ποιείται με τη σύνταξη των λέξεων και τις παρηχήσεις φθόγγων. Παράλληλα, έντονη είναι η μεταφορική χρήση λέξεων που προσφέρουν έναν ιδιαίτερο εικονοπλαστικό χρωματισμό στα ονοματικά σύνολα.

Μπορείτε να αγοράσετε τη νέα ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη "κατάστιχα" από το cosmotebooks ή από το myebooks.gr στην τιμή των 6,49€

Η εικονοπλασία όμως πηγάζει ασυνείδητα από την διαχείριση κατάλληλη λέξεων και τη μεταφορική τους διάσταση. Η ποιήτρια δεν επιμένει στην εικόνα. Τούτες ξεπηδούν αναπόδραστα μέσα από την ποιητική αφήγηση. Η φύση αναπλάθεται δημιουργικά μέσα από μία αβίαστη εικονοπλαστική. Κόντρα στις μεταμοντέρνες καλλιτεχνικές τάσεις επιμένει στην αυθόρμητη εικόνα και στη διατύπωση, προσβλέπει στην τέρψη του αναγνώστη και τη μεταφορά των συναισθηματικών προβληματισμών, επιμένει στο υπαρξιακό συναίσθημα.

Η ποιητική της Κυριάκη είναι χαμηλών τόνων. Εκλείπουν οι εξάρσεις, απουσιάζει ο φίλαυτος βερμπαλισμός ή η άσκοπη εικονοπλασία. Με εκφραστικό πλούτο σμιλεύει δημιουργίες σε μια σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν. Η ποιητική της είναι μία φορτισμένη συναισθηματικά ομολογία πίστης στον Άνθρωπο, το παρελθόν και τη μνήμη.