Η Περσεφόνη φιλάει τον Σίσυφο στον Άδη.
Μελανόμορφη Αμφόρα Αττικής, περ. 530 π.Χ.,
Κρατική Συλλογή (1494)

Συχνά στις μέρες μας γίνεται αναφορά στον μύθο του Σίσυφου σε μια προσπάθεια να συσχετισθεί, η άκαρπη και μάταιη πολλές φορές προσπάθεια των κόπων και των θυσιών των ανθρώπων με αυτή του Σίσυφου. Σύμφωνα με τον Μύθο, επειδή ο Σίσυφος θύμωσε τους θεούς, αυτοί τον τιμώρησαν να ζει μέσα στα Τάρταρα και στα σκοτάδια του, να σπρώχνει ένα βράχο συνεχώς προς την κορυφή του λόφου και λίγο πριν την κορυφή να κουράζεται και μην αντέχοντας το βάρος του, ο βράχος να ξεφεύγει, να κατρακυλάει πίσω στους πρόποδες και ο Σίσυφος να αρχίζει πάλι από την αρχή την ίδια προσπάθεια. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Σίσυφος αντιπροσωπεύει τη συμπυκνωμένη προσπάθεια της ανθρωπότητας σε μία χωρίς τέλος, επίπονη, ανοδική και εξελικτική πορεία και όχι τον άνθρωπο και τις ατομικές του προσπάθειες. Η ανθρωπότητα έχει τον «βράχο» της, το βαρύ της φορτίο που με πολύ κόπο και συνεχή προσπάθεια το σπρώχνει προς την κορυφή. Σπρώχνοντας το φορτίο της, το φορτίο της γνώσης, της επιστήμης, της τεχνολογίας, των κοινωνικών αξιών, μέσα από μία συνεχή πάλη του καλού του κακού, της ελευθερίας και της δουλείας, του σωστού και του λάθους, του λογικού, του παράλογου και της βλακείας, του δίκαιου και του άδικου, της ισότητας, ισονομίας και ισοπολιτείας και μέσα από μία διαρκή πάλη των αντιθέσεων που φέρνει την εξέλιξη, η ανθρωπότητα, κοπιάζει, αγωνιά και βήμα- βήμα σπρώχνει το «βράχο της» προς τη κορυφή. Φτάνει τον «βράχο», λίγο πριν την κορυφή. Ο «βράχος» όμως ξεφεύγει. Κυλά. Δεν θα μπορούσε ο μύθος να ισορροπήσει τον βράχο, να τον φτάσει στην κορυφή! Η κορυφή θα σήμαινε το τέλος της προσπάθειας. Θα σήμαινε το τέλος της εξέλιξης και τέλος στην εξέλιξη δεν υπάρχει. Οι αντικειμενικές συνθήκες γύρω μας διαμορφώνουν διαρκώς νέες ανάγκες που ζητούν τη λύση τους, νέα ερωτηματικά που ζητούν τις απαντήσεις του, απαιτούν νέες γνώσεις και νέους χειρισμούς. Η ανθρωπότητα και η γενιά που την εκπροσωπεί την κάθε συγκεκριμένη στιγμή με την ευρύτερη έννοια μέσα στον χρόνο- μπορεί και φέρνει λίγο πριν την κορυφή τον «βράχο» της, το φορτίο της. Κάποια στιγμή όμως «αδειάζει», πεθαίνει βιολογικά και πνευματικά και είναι κατώτερη των διαμορφωμένων περιστάσεων. Κουράζεται, χάνει τον έλεγχο όπως ο Σίσυφος, και ο «βράχος» ξεφεύγει, κατρακυλά. Φτάνει στους πρόποδες. Γίνεται μια «παύση», όσο διαρκεί να κυλήσει ο βράχος και να κατέβει ο Σίσυφος στους πρόποδες. Εκεί, όλα ξεκινούν από την αρχή. Σηματοδοτείται μια καινούργια αρχή. Η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να ζήσει τα ίδια από την αρχή. Η καινούργια γενιά που θα ξεκινήσει τον επίπονο ανηφορικό της δρόμο, είναι υποχρεωμένη να μάθει από την αρχή πχ. τι είναι ισότητα, ελευθερία, δημοκρατία, φασισμός κλπ. γιατί οι πληροφορίες και οι γνώσεις αυτές δεν είναι καταγραμμένες στον ανθρώπινο εγκέφαλο σαν κληρονομικότητα. Όχι μόνο είναι υποχρεωμένη να τις μάθει θεωρητικά αλλά να τις ζήσει και εμπειρικά. Ο Αριστοτέλης έχει πει ότι η νέα γενιά είναι άγραφη! Ο πολιτισμός διδάσκεται. (Το βλέπουμε και στην καθημερινή ζωή μας. Ένα μικρό παράδειγμα. Οι νέοι δεν δέχονται τις «συμβουλές» των εμπείρων ενηλίκων. Αρνούνται. Αμφισβητούν. Θέλουν μόνοι τους να αποκτήσουν γνώσεις ακόμα και μέσα από τις προσωπικές τους εμπειρίες, τα δικά τους λάθη!) Αυτή είναι η μοίρα της ανθρωπότητας! Είναι υποχρεωμένη να ζει και να μαθαίνει από την αρχή τα ίδια. Αυτός είναι ο Μύθος του Σίσυφου. Η νέα γενιά των ανθρώπων στο καινούργιο αυτό ξεκίνημα, με ότι έχει σωθεί ή επιλεγεί από την μέχρι τότε συσσωρευμένη πείρα της ανθρωπότητας, συν τις νέες γνώσεις που προσθέτει η ίδια και μέσα πάντα από την πάλη των αντιθέσεων που φέρνει την εξέλιξη, «σπρώχνει» επίπονα το δικό της φορτίο της και το φέρνει με τη σειρά της λίγο πριν την κορυφή. Δίνει ότι μπορεί να δώσει. Εκεί «αδειάζει», πεθαίνει, κουράζεται και αυτή, γίνεται κατώτερη των περιστάσεων, χάνει τον έλεγχο της κατάστασης, ξεφεύγει και πάλι ο «βράχος». Και πάλι από την αρχή, παραλάβει η εκάστοτε νέα γενιά σε μία διαρκή επίπονη εξελικτική πορεία… Το μέλλον σκοτεινό, όπως και τα Τάρταρα που αγωνιά και δουλεύει ο Σίσυφος. Δεν ξέρεις τι θα βγάλει. Κάποτε είχε πει ο Αϊνστάιν « δεν ξέρω πως θα γίνει ο 3ος Παγκόσμιος πόλεμος, ο 4ος όμως θα γίνει με τόξα και βέλη!» Υπονοούσε μία κοινωνία πρωτόγονης κατάστασης… Το μήνυμα του Μύθου όμως βασικά είναι αισιόδοξο. Δεν υπάρχει εγκατάλειψη. Δεν υπάρχει τέλος. Υπάρχει πάντα μια νέα αρχή. Ένα νέο ξεκίνημα. Η ανθρωπότητα βρίσκει διαρκώς το φορτίο της. Η προσπάθεια δεν είναι άκαρπη, ούτε μάταια. Είναι κομμάτι της γενικότερης εξέλιξης μέσα στον χρόνο. Το μεγαλείο βρίσκεται σε αυτή την επίγνωση… ταυτόχρονα με το ξεκίνημα και ο γυρισμός. Το πεπρωμένο της ανήκει. Ο «βράχος» κυλάει ακόμα… « Τα πάντα ρει»… και ο σοφός λαός μας λέει: «πέτρα που κυλά δεν χορταριάζει!»

Άρα, δεν θα μπορούσε η Ελληνική Μυθολογία με τον Μύθο του Σίσυφου να πραγματεύεται ένα μύθο με αποθαρρυντικό μήνυμα για τον ανθρώπινο κόπο, όπως θα συνέβαινε, αν υπονοούσε το μάταιο των προσπαθειών του ανθρώπου. Θα ερχόταν σε αντίθεση με την «αξιολόγηση» που υπήρχε από τους Θεούς σχετικά με τους θνητούς, τους οποίους τους περίμεναν τα Ηλύσια Πεδία μόνο αν είχαν αξιοποιήσει τα προσόντα και τα αγαθά που τους είχαν δώσει οι αθάνατοι ευεργέτες τους και είχαν κάνει σπουδαία έργα στη ζωή τους ζώντας παράλληλα με αρετή! Σύμφωνα δηλαδή με την Μυθολογία, μετά θάνατον στα Ηλύσια πεδία βασιλεύουν οι θνητοί που αξιοποίησαν τα προσόντα τους και διακρίθηκαν για τα έργα και τις αρετές του. Όσοι δεν αξιοποίησαν αυτές τις δυνατότητες κατά την διάρκεια του βίου τους, οδηγούνται ως νεκροί στα σκοτεινά παλάτια του Άδη και στα Τάρταρα πηγαίνουν όσοι έχουν διαπράξει σκοτεινά εγκλήματα. Αν Μύθος του Σίσυφου, αναφερόταν στο μάταιο των προσπαθειών του ανθρώπου, με το να αναγνωρίζει τρόπον τινά τη φυσική του αδυναμία να πράξει σπουδαία έργα, δεν θα υπήρχε ο διαχωρισμός στην μετά θάνατο ζωή ανάλογα με τα εν ζωή έργα του. Συνεπώς ο μύθος του Σίσυφου δεν συμβολίζει τη ματαιότητα των προσπαθειών του ανθρώπου σε ατομική βάση αλλά την συλλογική προσπάθεια της ανθρωπότητας, όπως αναλύθηκε παραπάνω.

της Μαργαρίτας Αρβανίτη

(πηγή εικόνας)