Δημήτρης Βούλγαρης
Ars Poetica
ISBN: 978-618-5150-00-6

Η λογοτεχνική παραγωγή τα τελευταία χρόνια γνώρισε ιδιαίτερη αύξηση· και το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό, αφού καταγράφεται αύξηση τίτλων σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Παρά την ύφεση που εμφανίστηκε στο μεταίχμιο της χιλιετίας (ειδικά στην ποίηση) φαίνεται πως εκείνο το "κενό" αναπληρώθηκε. Και αυτό -παρά τις όποιες κριτικές ή ενστάσεις για την ποιότητα- δεν μπορεί παρά να είναι θετικό για το βιβλίο και την τέχνη.

Νέοι άνθρωποι με διάθεση για πειραματισμός και ίσως άγουρο ακόμα ύφος παλεύουν με τις λέξεις και τα συναισθήματα. Έρχονται κοντύτερα στην τέχνη και διεκδικούν με τα δικά τους μέσα να συμμετάσχουν στον καλλιτεχνικό διάλογο. Ακόμα κι αν δεν έχουν αποκρυσταλλωμένη άποψη, αναδιαμορφώνουν το νέο πολιτιστικό αγαθό ως ένα συλλογικό επίτευγμα. Άλλωστε, ο λογοτέχνης δε χάνει ποτέ τον κοινωνικό του ρόλο ως μέλος μιας δομημένης κοινότητας.

Από ένα τέτοιο καλλιτεχνικό περιβάλλον πηγάζει και η νέα συλλογή του Δημήτρη Βούλγαρη, «η αρχή του τέλους» (ars poetica, 2015) που συντίθεται από άτιτλα πεζογραφήματα, ποιήματα και έναν διάλογο.

Στο ποιητικό ασυνάρτητο ημερολόγιο κυρίαρχο είναι το πηγαίο αίσθημα της απογοήτευσης για το παρόν και μία ειλικρινής μελαγχολία για το μέλλον. Στην πραγματικότητα ο Βούλγαρης εκφράζει το ψυχισμό των νέων που αισθάνονται να ματαιοπονούν σε μία κοινωνία που οδηγεί κομφορμιστικά στην αγχόνη τα -ανήλικα σχεδόν- όνειρα των ανθρώπων, μία κοινωνία αδικίας (γενεαλογικής φύσης, θα λέγαμε εμείς).

Η ποίησή του είναι κοινωνική στη ρίζα της με φυλλώματα υπαρξιακής αγωνίας. Το κοινωνικό συνδέεται με την υπαρξιακή αγωνία. Το άτομο δε στέκεται μακριά από την κοινότητα, δεν είναι απομονωμένο κυριολεκτικά, αλλά μόνο συναισθηματικά. Το κοινωνικό περιβάλλον διαμορφώνει τις αγωνίες του, τη μελαγχολία του.

Το α΄ πληθυντικό γραμματικό πρόσωπο -υπαρκτό ή εννοούμενο- διαμορφώνει ένα συλλογικό ποιητικό υποκείμενο που υπερκαλύπτει τo αυτοαναφορικό α΄ ενικό. Ο δημιουργός μοιάζει με ποιητικό εκπρόσωπο των συνομηλίκων του να περπατούν στο κενό (4, 20, 13) βλέποντας να κυριαρχεί ο εγωισμός και η εγκατάλειψη (3, 5), να μεγαλώνουν με βήματα στο άγνωστο, συχνά χωρίς αιτία (2, 3, 6) ή ελπίδα (16, 17, 50, 51, 52, 53).

Ο κοφτός στίχος αισθητοποιεί ακριβώς τον αυτόν τον πόνο. Συχνά η αποφθεγματική διατύπωση φλερτάρει με τον υπερρεαλισμό και εκπλήσσει με τη συνειρμική απλότητά της kai τη γλωσσική ευρηματικότητα του ποιητή (8, 12, 20, 25, 27, 33, 34, 38, 49). Η υπαρξιακή αγωνία αναβλύζει ως πίδακας από τη θρυμματισμένη στιχουργική· άλλοτε, ο ποιητής επιλέγει μία αμιγή πεζολογική γραφή σε πλήρη αρμονία με την πεζότητα που τον περιβάλλει. Οι υπαρξιακές αναζητήσεις συχνά συμπλέκονται με μία στοχαστική διάθεση (14, 15, 28).

Το ποιητικό κάδρο είναι πλούσιο από εικόνες. Η εικονοπλασία όμως του Βούλγαρη πηγάζει αυθόρμητα από το αφηγηματικό κι εξομολογητικό ύφος. Ο εικαστικός του πλούτος ισορροπεί με τη λιτότητα της εκφραστικής του και την απουσία λογοτεχνικών σχημάτων ακροβατώντας στο σκοινί των συνειρμών.

Η συχνή εμφάνιση του ταξιδιού μοιάζει να εκφράζει μία ολόκληρη γενιά. Δεν πρόκειται για το ταξίδι ως ποιητικό θέμα όπως το συναντάμς στη λογοτεχνική μας παράδοση ως μέσο δραπέτευσης ή χωρισμού. Το ταξίδι δεν τίθεται στο παλιότερο αυτοαναφορικό πλαίσιο, αλλά ως συλλογικό βίωμα. Είναι ένα γεγονός, ένα βίωμα τόσο κοινό στη νεώτερη γενιά, που μεταναστεύει σωρηδόν για σπουδές, εργασία ή από ασφυξία λόγω της κρίσης. Ακόμα και ο χρόνος (αγαπημένο υπαρξιακό ποιητικό θέμα) συνδέεται με τον κοινωνικό βίο ξεπερνώντας το άτομο, με τη στενή έννοια (37, 47, 48). Μοιάζει σαν όλη η ζωή να είναι ένα ταξίδι που κάθε αρχή βρίσκεται σε ένα προηγούμενο τέλος.

Στον αντίποδα, τα πεζωγραφήματα σε άσπρο και μαύρο είναι μία ενότητα σύντομων πεζογραφημάτων εσωτερικού μονολόγου με κοινωνιοϋπαρξιακό περιεχόμενο. Στο ίδιο ύφος και ο διάλογος καθημερινής τρέλας, που με τη ζωντάνια του διαλόγου -που δε φιλοδοξεί να γίνει μονόπρακτο- εκθέτει τους νεανικούς προβληματισμούς.

Με κοφτό λόγο ο Βούλγαρης μιλά για τη ζωή και τις δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ο καθένας μέσα σε ένα φόντο ασπρόμαυρο. Στο επίκεντρο παραμένει ο άνθρωπος και όσα νιώθει (επιστροφή στο παρελθόν, αμφιβολίες, πόνος, αλλοτρίωση). Βέβαια, ο δημιουργός δεν καταφέρνει να ξεφύγει από την αυτοαναφορικότητα που διαμόρφωσε -ως μάστιγα- την ελληνική ποίηση επί δεκαετίες την ποίηση, καθώς διακρίνεται μία αδιαφορία για την αντικειμενικοποίηση του ατομικού βιώματος και τη μετατροπή του σε συλλογικό.

Η ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη "κατάστιχα" στο cosmotebooks ή το myebooks.gr

Ο μικροπερίοδος λόγος εντείνει το εξαγόμενο συναίσθημα. Ωστόσο, έτσι, πιέζει τεχνητά τον αναγνώστη να συν-αισθανθεί χωρίς να τον αφήνει ελεύθερο να βιώσει τις ενδόμυχες εκμυστηρεύσεις κι αγωνίες του ποιητή· σε συνδυασμό με τη λιτή εκφραστική διαμορφώνει ένα ύφος (γλώσσα και σύνταξη) προφορικός, σχεδόν θεατρικό που ενισχύεται από το αοριστολογικό β΄ ενικό. Η απουσία ποιητικού λόγου και υποτυπώδους πλοκής/ανάπτυξης (αναγκαία ως βάση στην ποίηση) διαμορφώνει ένα ρευστής υφής στυλ πρόχειρων εξομολογήσεων που ακροβατεί μεταξύ κοινωνικής εμπειρίας και εκμυστήρευσης.

Η εμφάνιση νέων δημιουργών που αντιλαμβάνονται τα φέρνουν στην επιφάνεια τα υπαρξιακά ή κοινωνικά προβλήματα μέσα από την τέχνη, μας γεμίζει αισιοδοξία για το μέλλον. Άλλωστε, οι λογοτέχνες διακρίνονται από μία ευαισθησία που σπάνια συναντάμε σε άλλες τέχνες και αυτό ακριβώς το συναίσθημα ως βίωμα εξάγει και ο Βούλγαρης.

πρώτη δημοσίευση