Γρηγόρης Σακαλής
Ενδυμίων

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης της αγανάκτησης είναι η απλότητα της έκφρασης και της μετάδοσης των μηνυμάτων, χωρίς την ανάγκη ενός διαμεσολαβητή όπως ήθελε ο μοντερνισμός με τη βιομηχανία ερμηνευτών, κριτικών και φιλολόγων. Παρά το γεγονός ότι αυτή η τάση (σε συνδυασμό με την ελευθεροστιχία) οδήγησε αφενός μεν στην εγκατάλειψη της ανάγκης αναζήτησης νέων εκφραστικών οδών παραβλέποντας το ρόλο των συναισθημάτων στην τέχνη και αφετέρου σε έναν κλισέ συχνά ποιητικό λόγο, εντούτοις αποτελεί έναν σημαντικό αναβαθμό στην εξελικτική πορεία της ποιητικής έκφρασης.

Το δρόμο αυτό ακολουθεί από την πρώτη εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα και ο Γρηγόρης Σακαλής, διαμορφώνοντας ένα προσωπικό ύφος όπως φαίνεται και στην τελευταία του ποιητική συλλογή, «κυτίο κρυφών ονείρων» (ενδυμίων, 2016). Στο νέο του ποιητικό βιβλίο ο Σακαλής, κινούμενος μεταξύ υπαρξιακής αγωνίας και κοινωνικής αναζήτησης, εκφράζει την γενικότερη κοινωνική απογοήτευση για την ανατροπή που έφερε η ζωή, μα κι η ηλικία, στα σχέδια των ανθρώπων.

Η ποιητική του είναι βαθιά πολιτική με μία υπαρξιακή διάσταση. Ο Σακαλής δεν περιορίζεται απλά στην απεικόνιση της ένδειας. Προσπαθεί να δώσει έμφαση στην ψυχολογία του πάσχοντος. Τα όνειρα που θάβονται στα ερείπια της ζωής και της κρίσης βρίσκονται στο επίκεντρο των ποιητικών αναζητήσεών του (τα όνειρα). Άλλες φορές αγωνιά για τον θάνατο (πορεία στο μηδέν, συνάνθρωποι που φεύγουν), τον χρόνο που περνά ανεπίστρεπτα (ευκολία, αποφυγή), τον έρωτα (πληρότητα, κάπου αλλού, νύχτα-μέρα, ελεύθερη ψυχή) και την αθωότητα (μία εποχή στον παράδεισο).

Η έκφρασή του θεμελιώνεται στον καθημερινό λόγο, διατηρώντας όλα τα χαρακτηριστικά της προφορικότητας. Λιτά σχήματα με τη ζωντάνια και την οικονομία λόγου της οικείας γλώσσας προσδίδουν μια μονολογική παραστατική δύναμη στην ποιητική του, ακολουθώντας το στιχουργικό ρυθμό της προφορικής έκφρασης μέσα από ένα φενάκη ανεπιτήδευτο ύφος.

Θρυμματισμένοι στίχοι αισθητοποιούν την αγωνία του ποιητή και την ίδια την κοινωνική διάλυση με τα διαμελισμένα συναισθήματα. Η αυτοαναφορικότητα υποτάσσεται στην τριτοπρόσωπη διατύπωση. Το ποιητικό εγώ συνυπάρχει με το δυναμισμό του προσωπικού βιώματος, αλλά δεν κυριαρχεί. Είναι ένα αυτοτελές άτομο μιας κοινότητας που μαραζώνει. Το β’ ενικό γραμματικό πρόσωπο συμπληρώνει την ποιητική σκηνή συχνά με ένα ακόμη βουβό υποκριτή, που άλλοτε είναι ένα συγκεκριμένο πρόσωπο και άλλες φορές ένας συνάνθρωπος. Έτσι δίνει την αίσθηση διαλόγου με τη ζωντάνια της προφορικής έκφρασης.

Παρά το γεγονός ότι συχνά διατηρεί ένα ύφος ρητορικό που συχνά θυμίζει ποιητική “προκήρυξη” ή στιχουργικό κάλεσμα σε ένοπλη εξέγερση, με μία στερεοτυπική διατύπωση, η γραφή του παραμένει ειλικρινής με διαύγεια συναισθημάτων. Γιατί τελικά ο Σακαλής αναζητά τον συναισθηματικό κόσμο των ανθρώπων και στα άλγη που γέννα η ζωή. Η οργή για την ανισότητα και την εκμετάλλευση, η αγανάκτηση για την αδικία και την κομφορμιστική παραμόρφωση των χειραγωγημένων ανθρώπων διαπνέουν όλη σχεδόν τη συλλογή.

Κριτικά η ποίηση του Σακαλή εντάσσεται στην κοινωνική αναζήτηση με συγκεκριμένη οραματική ταυτότητα. Με οδηγό την ουτοπία στοχάζεται κι αναρωτιέται για την εργασία (κόσμοι), την ανεργία, (κάπου αλλού), τον πόνο των ανθρώπων με την φτώχεια (αναλώσιμοι, ένα αύριο, μοίρα) και την κρίση (ήττα) ή τα σύγχρονα προσφυγικά κύματα (καθαρτήριο) και την πυρηνική απειλή με το δίκιο των ισχυρών (τελική λύση, Χριστούγεννα στο Γκουαντάναμο). Μα τούτη η ουτοπία είναι που προσδίδει μια ποιητική αισιόδοξη οπτική στη ζωή και φωτίζει ακόμα και τις αναποδιές ή τον χρόνο που περνά αναπόδραστα (ένα αύριο).

Ο δημιουργός αρνείται να υποταχθεί παρά τη μελαγχολική διαπίστωση. Διάχυτη είναι η ανάγκη του να παλέψει για να αντιστρέψει τον χαραγμένο ρου επαναφέροντας, μέρος έστω, των ονείρων από το κυτίο που τα έθαψε. Η νομοτελειακή αναγκαιότητα της επανάστασης είναι συνεχώς παρούσα (κόκκινα γαρύφαλλα, μερόνυχτα, δύο φίλοι). Άλλοτε απλά βρίσκει ψυχικό αποκούμπι στην ποίηση (θαύμα, μοίρα) ή σε ένα χαμόγελο (θεία πρόνοια) χωρίς τελικά να υποτάσσεται στον πεσιμισμό και τη μελαγχολία, παρά το ότι οι δυνατοί πάντα κερδίζουν σε βάρος των πολλών (παιχνίδι).

Τα αποθησαυρισμένα όνειρα όμως παραμένουν η μόνη ελπίδα των ανθρώπων που περιμένουν μία επαναστατική έξοδό τους στο φως. είναι το φως της δικαιοσύνης, της ισότητας και της ελευθερίας απέναντι στον οδοστρωτήρα του κομφορμισμού που επιβάλλουν οι δυνατοί.Κράτα το