Στέλλα Πετρίδου “Αύγουστος”

Ποίηση σε μορφή Τάνκα

Εκδόσεις: Άλφα Πι, 2020

ISBN: 978-960-632-060-6

–

Βιβλιοκριτική – Κείμενο:

Γρηγόρης Σκιαδάς

–

Η ποιητική συλλογή “Αύγουστος” της Στέλλας Πετρίδου αποτελείται από εκατό συνολικά τάνκα. Νοηματικά η ποιήτρια τοποθετεί τον ποιητικό της λόγο στο “περιβάλλον” ενός έρωτα ο οποίος πια ανήκει στο παρελθόν. Ωστόσο, σε ένα δεύτερο επίπεδο, ο  στίχος της αποτελεί έναν ύμνο στη δύναμη του αληθινού έρωτα, της άδολης αγάπης και της ψυχικής αφοσίωσης που παραμένει αναλλοίωτη στο χρόνο. Η έννοια του “χρόνου” προσωποποιείται τόσο στη μνήμη όσο και στο λόγο της ποιήτριας προσλαμβάνοντας συγκεκριμένη οντότητα. Ο “χρόνος” διαπερνά τη σκέψη και τους λογισμούς της καθορίζοντας τα αισθήματα και τα συναισθήματα της σε όλη τη ποιητική συλλογή.

Η επιλογή του τίτλου “Αύγουστος” διαφαίνεται στον αναγνώστη ως σημασιολογικά “σκόπιμη” προσδίδοντας την αίσθηση μιας χρονικής περιόδου στο τελείωμά της. Ο συγκεκριμένος μήνας -στο τέλος του- έρχεται να σηματοδοτήσει την ολοκλήρωση μιας εποχής από την αναγέννηση ή άνθιση της άνοιξης ως την ωριμότητα του καλοκαιριού. Τότε όλα μοιάζουν διαφορετικά∙ γίνονται μνήμη, ανάμνηση η οποία -ενίοτε γλυκιά ή πικρή- επιφέρει ποικιλόμορφα συναισθήματα μεταβάλλοντας τον εσωτερικό κόσμο και τον ψυχισμό του ανθρώπου. Εκτός της προσωποποίησης του “χρόνου” η ποίησή της στηρίζεται σε άλλα, επίσης έντονα, μεταφορικά στοιχεία που φέρουν ανθρώπινες ιδιότητες όπως “τα λόγια” – “η γη” – “οι μνήμες.”

Στο λόγο της η ίδια η ποιήτρια αναρωτιέται -ενώ ταυτόχρονα συμπαρασύρει και τον αναγνώστη- στο τί ήταν τελικά αληθινό και τι γέννημα της φαντασίας ή του πόθου της. Ο πόθος “εμπλέκεται” τόσο στο αληθινό όσο και το επιθυμητά φανταστικό οδηγώντας τη σκέψη και τη μνήμη σε μονοπάτια ανάμεικτων συναισθημάτων.

Η έκφρασή της μπορεί να χαρακτηριστεί ως βαθιά ανθρώπινη, πλούσια σε λυρικότητα και απλότητα. Θα λέγαμε ότι οι εκφραστικές της επιλογές δεν αποτελούν μόνο τρόπο γραφής αλλά και δήλωση μιας στάσης ζωής∙ έτσι απλά, ανθρώπινα και πραγματικά θα πρέπει να είναι τα συναισθήματα και τα αισθήματά μας. Μέσα από το στίχο της ξεδιπλώνεται με χαρακτηριστική ζωντάνια η περιγραφή μιας ψυχής που θυμάται, πονά ή χαίρεται, ελπίζει και προσμένει. Ο “πολύχρωμος” λόγος της χαρακτηρίζεται από μια εφηβική ορμή και αγνότητα ενώ είναι βαθιά αυθόρμητος και εκφραστικός συμπαρασύροντας τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι συναισθηματικών εμπλοκών και ενσυναίσθησης. Παράλληλα, στην ποιητική της έκφραση η δημιουργός παρουσιάζει ένα πρόσωπο ώριμο που τη διατηρεί συναισθηματικά στο επίπεδο του αυτοελέγχου και του αναστοχασμού, ενίοτε επικριτικού προς τον εαυτό της.

Ο ποιητικός λόγος της Στέλλας Πετρίδου δημιουργεί την αίσθηση της επίδρασής του από τη ελληνική ποιητική παράδοση αξιοποιώντας, παράλληλα, γλωσσικά σχήματα που τον καθιστούν μοντέρνο και ευρύτερα κατανοητό στο αναγνωστικό κοινό. Η ποιήτρια αποδεικνύεται άριστη χειρίστρια των λεξικών στοιχείων που έχει στη διάθεσή της, με ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση των συμφραστικών δομών με τις οποίες “χτίζει” τις εικόνες της, τις παρομοιώσεις και τα μεταφορικά της σχήματα. Οι εύστοχες λεξικές επιλογές της σκιαγραφούν έντονες εικόνες οι οποίες δημιουργούν στον αναγνώστη μια αίσθηση άμεσης βίωσης αυτών κατά την ανάγνωση. Μαζί με την ποιήτρια ο ίδιος αισθάνεται, αγγίζει, βλέπει με αποτέλεσμα την ψυχολογική ταύτισή του με τη δημιουργό.

Τα τάνκα είναι μορφή ιαπωνικής ποίησης προγενέστερη των χαϊκού. Ως προς την Ευρωπαϊκή, και συνεπώς Ελληνική, ποιητική πραγματικότητα είναι σαφής η διαφορετικότητα του πνεύματος, του λόγου και των γλωσσικών προσεγγίσεων. Η Στέλλα Πετρίδου καταφέρνει να ανταποκριθεί σε αυτή τη διαφορετικότητα οικειοποιούμενη τη συγκεκριμένη ποιητική νόρμα και προσαρμόζοντάς τη άριστα στη γλωσσική και εκφραστική πραγματικότητα της ελληνικής ποίησης. Επομένως, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με λεξικά, γραμματικά και συντακτικά σχήματα που του είναι οικεία ή αναγνωρίσιμα χωρίς η ιδιαίτερη ποιητική νόρμα των τάνκα να τον επηρεάζει ή να τον ξενίζει.

Ο τίτλος της συλλογής “Αύγουστος” σηματοδοτεί το τέλος μιας όμορφης, δυνατής σχέσης αγάπης και έρωτα για την ηρωίδα των ποιημάτων. Ωστόσο, με χρονικό επίκεντρο αυτό το μήνα, αναδεικνύεται στα ποιήματα ολόκληρος ο συναισθηματικός της κόσμος που ξεκινά πριν αυτού του σημείου και τελειώνει μετά από αυτό. Ο αναγνώστης “γεύεται” τις σκέψεις και τις ψυχοσυναισθηματικές διακυμάνσεις της ηρωίδας στις διαφορετικές φάσεις του βιώματός της και οικειοποιείται την κάθε στιγμή σε ένα περιβάλλον βαθιάς ενσυναίσθησης.

Παράλληλα, η παραπάνω προσέγγιση προσδίδει στην ποιητική συλλογή το χαρακτηριστικό της ολότητας και της συνέχειας -μιας συνάφειας των νοημάτων των τάνκα μεταξύ τους- καθιστώντας το έργο σπονδυλωτό. Δημιουργεί στον αναγνώστη την αίσθηση ότι διαβάζει μια προσωπική ιστορία ή διήγηση με αρχή, μέση και τέλος η οποία απλά έχει “μεταφερθεί” σε ποιητικό λόγο. Γεννάται, έτσι, κατά την ανάγνωση η αγωνία της ολοκλήρωσης του έργου για να πληροφορηθεί το τέλος της ιστορίας. Τα τελευταία τάνκα αφήνουν ανάμεικτα συναισθήματα νοσταλγίας, λύπης ή και πόνου. Συνοδεύονται, όμως, με την ελπίδα ή ευχή της ηρωίδας για μελλοντική επιστροφή της αγάπης της.

Η ποιήτρια στη συλλογή αυτή ξεκινά με την αναφορά της στην απώλεια μιας αγάπης. Μέσα από τη δήλωση των συναισθημάτων για τον έρωτα και την έκφραση κάποιων αυτό-ερωτημάτων και ευχών αναπαρίσταται ο εσωτερικός  κόσμος της ηρωίδας∙ εδώ κυριαρχούν ο πόνος της απώλειας, το αίσθημα της μοναξιάς και η ελπίδα τού γυρισμού. Στη συνέχεια, η ίδια αναπολεί τις ευτυχισμένες στιγμές ανακαλώντας μνήμες και ευχάριστες αναμνήσεις του δικού της “καλοκαιριού,” για να περάσει στο προσωπικό φθινόπωρο και χειμώνα που βιώνει με την απώλεια του έρωτά της. Στο σημείο αυτό ο λόγος της δημιουργού σκόπιμα γίνεται πιο έντονος στην περιγραφή του και συναισθηματικά περισσότερο φορτισμένος. Η συλλογή ολοκληρώνεται με τον ερχομό της άνοιξης -μια εποχή ελπίδας για την ηρωίδα- ευχόμενη την επιστροφή της αγάπης της και την επανασύνδεσή της με αυτή. Στο συγκεκριμένο σημείο κυριαρχούν ελπιδοφόρα μηνύματα και εικόνες αισιοδοξίας γεμάτες φως ή ζεστασιά.

Το εγχείρημα της Στέλλας Πετρίδου να γράψει σε μορφή τάνκα για μια ιστορία αγάπης και έρωτα θεωρείται πετυχημένο. Και τούτο διότι το προσδοκώμενο αποτέλεσμα απαιτούσε από την ίδια ιδιαίτερους γλωσσικούς χειρισμούς έτσι ώστε να ανταποκριθεί, από τη μια, νοηματικά στην ολοκλήρωση κάθε σκέψης της και από την άλλη σε μια επιτυχή γλωσσική απόδοση των συναισθημάτων στην προαναφερόμενη ποιητή μορφή.

Αύγουστος – Καλοκαίρι

Φθινόπωρο – Χειμώνας

Άνοιξη

_

Ο Γρηγόρης Σκιαδάς είναι Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Αγγλικής Γλώσσας στην Περιφέρεια Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας