Χάρης Μιχαλόπουλος
Μανδραγόρας
ISBN: 978-960-592-002-9

Αν η ποίηση είναι καλλιτεχνική ελευθερία, τότε ο ποιητής είναι κάποιος για τον οποίο το απραγματοποίητο συνυπάρχει με το πραγματικό, η παιδικότητα δύναται να ζει μέσα σε ένα ρυτιδιασμένο σώμα, η φαντασία να ανθίζει μέσα σε ένα ερειπωμένο κι απάνθρωπο κοινωνικό περιβάλλον και το όνειρο να είναι πολύχρωμο μέσα στο τσιμεντένιο αστικό τοπίο. Παραφράζοντας δε τον Valery[1] θα λέγαμε ότι αν ο πεζός λόγος είναι η οδός της λογικής, ο ποιητικός είναι η ανταρσία του συναισθήματος στο μονοπάτι της επανάστασης ενάντια στην υποταγή στην καθημερινότητα.

Υπό ένα τέτοιο σκεπτικό όμως η ποίηση οφείλει να είναι ανοιχτή, να μιλά για την ίδια την κοινωνία και τον Άνθρωπο, να εκφράζει καλλιτεχνικά τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις και τα βιώματα μέσα από τη δύναμη της γλώσσας και -ίσως- των εικόνων. Και αυτό ακριβώς τη δύσκολη ατραπό ακολουθεί ο Χάρης Μιχαλόπουλος, με τη νέα ποιητική του συλλογή[2] «δεν έρχονται» (Μανδραγόρας, 2015).

Πρόκειται για μία εξωστρεφή ποίηση, πλούσια σε εικόνες κοινωνικών παραστάσεων (γιορτές, στρατιωτική θητεία, αστικό τοπίο). Κοινωνικά στιγμιότυπα ανασυντίθενται -μερικώς ή σε όλο το ποίημα- λειτουργώντας ως αφορμή ώστε να εκφράσει ο δημιουργός τις κοινωνικές και υπαρξιακές του αγωνίες.

Από τη συλλογή συνολικά διαχέεται ένα συναίσθημα ισορροπημένης λύπης με μία λανθάνουσα καυστική διάθεση. Δίχως οξύνσεις ο Μιχαλόπουλος ποιεί πάνω σε μία ελεγχόμενη και ήπια συναισθηματικότητα. Αποφεύγει την ένταση επιμένοντας στην αρμονική σύνδεση της εικόνας με τη γλώσσα υπηρετώντας και τα δύο το συναίσθημα, ώστε εκείνο να τροφοδοτήσει τη λογική. Άλλωστε, σε έναν παράλογο κόσμο, μόνο το συναίσθημα μπορεί να ενδυναμώσει τη λογική.

Με επιρροές από τον υπερρεαλισμό, κυρίως στον εικονοπλαστικό δυναμισμό και τη συνειρμική σύνδεση, ανασυνθέτει το κοινωνικό περιβάλλον και να μιλά για τον έρωτα, την πολιτική, την ποίηση, τη γλώσσα, τα νοσοκομεία κλπ.

Το ποιητικό κανναβάτσο του Μιχαλόπουλου είναι πλούσιο σε εικόνες καθημερινότητας. Άλλοτε πρόκειται για θολές και θραυσματικές παραστάσεις (ουρανοξύστες, δεν έρχονται, …θερινής νυκτός, μεταξοσκώληκες) που εντείνουν το συναίσθημα της απόγνωσης κι άλλες φορές διαυγέστερες και πλούσιες σε ήχο και κίνηση (εξ αδιαιρέτου, θεραπευτήριον “ελπίς”, λεωφόρος ηρώων, θητεία, νανούρισμα).

Η εικονοπλαστική δεινότητα του Μιχαλόπουλου αναδεικνύεται από τη λιτή έκφραση. Η αποφθεγματικού τύπου γλώσσα του με την περιορισμένη χρήση επιθέτων, διανθίζεται με γραμματολογικά λογοπαίγνια. Η κεντρικότητα των ρημάτων, σε ένα ύφος απαλλαγμένο από περιττά στοιχεία, προσδίδει το δικό του ρυθμό και κάνει το συναίσθημα της θλίψης να ρέει απρόσκοπτα πλάι σε μια σκιώδη ειρωνεία και έναν βουβό πόνο κι απογοήτευση.

Ακόμα και η ποικιλία των ποιητικών υποκειμένων υπηρετεί το κοινό συναίσθημα. Εξαιρώντας στα ερωτικά ποιήματα, τα δύο πρώτα γραμματικά πρόσωπα, το πρώτο ενικό στις άλλες συνθέσεις διατηρεί μία συλλογική υπόσταση διαμορφώνοντας έτσι ένα φενάκη εξομολογητικό ύφος. Αναλόγως, το β΄ ενικό συνήθως είναι αοριστολογικό, ταυτιζόμενο στην ουσία με το κοινωνικό “εμείς”, όπως και φυσικά και το α΄ πληθυντικό. Το γ΄ πρόσωπο -πιο αφηγηματικό- δίνει μία αντικειμενική διάσταση πλάι σε συνθέσεις δίχως ανθρώπινο υποκείμενο.

Η ποίηση του Μιχαλόπουλου παρά τις υπαρξιακές τροφοδοτήσεις της, παραμένει κοινωνική. Ξεπερνά το άτομο και στρέφει το βλέμμα της στον κοινωνικό -τεχνητό ή έμψυχο- περίγυρο. Απέναντι στο ιεραρχικό και κατακτητικό “εγώ” αντιτείνει την ισχύ των αισθήσεων και των συναισθημάτων. Και από το θυμικό τελικά ενισχύεται ο στοχασμός μέσα από ένα νοητικό πλέγμα αλληλεπιδράσεων. Για αυτό τελικά και η ποίηση αποτελεί την αναγκαία “θεραπευτική αγωγή” απέναντι στη στωικότητα της εποχής μας.

_____________________

[1] Paul Valery  «ο πεζός λόγος είναι το περπάτημα της σκέψης, η ποίηση είναι ο χορός».

[2] Ο Χάρης Μιχαλόπουλος έχει εκδώσει προηγουμένως τις συλλογές: «Πιο νύχτα» (Μανδραγόρας, 2007) και «Γεωγραφία δωματίου» (Στοχαστής, 2000).