–

γράφει ο Άγγελος Κουτσούκης

–

H Iρλανδή συγγραφέας Εdna O Brien είναι μία από τις πιο γνωστές συγγραφείς στον κόσμο. Το πρώτο της βιβλίο κυκλοφόρησε το 1960 και από τότε έγραψε πολλά μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων, ποιητικές συλλογές, παιδικά βιβλία και αρκετές ιστορικές βιογραφίες σαν αυτή για τον Λόρδο Μπάιρον ή τον Τζέιμς Τζόις. Ο Φίλιπ Ροθ την είχε περιγράψει σαν την πιο προικισμένη γυναίκα συγγραφέα που γράφει στην αγγλική γλώσσα. Έχει τιμηθεί με πολλά σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία και σήμερα, σχεδόν 90 ετών, παραμένει μια ενεργή συγγραφέας που μπορεί ακόμα να μας καταπλήσσει. Η ιδιαιτερότητά της σαν συγγραφέας έγκειται στο ότι στα περισσότερα μυθιστορήματά της το θέμα της είναι η γυναίκα και ο κόσμος της. Το καινούργιο της μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πέρσι έχει τίτλο “Κορίτσι” και είναι μια συναρπαστική ιστορία από αυτές που συμβαίνουν στην εποχή μας, αλλά σπανίως πέφτει στην αντίληψή μας. Ίσως γιατί τα ΜΜΕ προτιμούν να ασχολούνται με άλλα θέματα και όχι με αυτά που μας χαλούν την βιτρίνα.
Η ίδια η συγγραφέας σε μια συνέντευξή της την εποχή που έγραφε το βιβλίο είχε πει: «Ναι, το νέο μου εγχείρημα με έχει μεταφέρει στη Βόρεια Νιγηρία, η οποία, όπως είναι ευρέως γνωστό, είναι ένας τόπος δολοφονικός. Προσπαθώ να φανταστώ την ιστορία μιας νεαρής κοπέλας, μιας μαθήτριας που απάγεται από την τρομοκρατική οργάνωση «Μπόκο Χαράμ», τα μαρτύρια που υφίσταται ενόσω είναι αιχμάλωτη, την απόδρασή της, τον χρόνο που περνάει στο δάσος παρέα με ένα μωρό, την τελική επιστροφή της στην πόλη και εν συνεχεία στο χωριό της• μια επικίνδυνη πορεία γεμάτη αδιανόητους κινδύνους και ασύλληπτα εμπόδια».
Αυτή είναι η υπόθεση του καινούργιου της βιβλίου, μόνο πού, όπως ακριβώς συμβαίνει με τους σημαντικούς λογοτέχνες, σημασία δεν έχει τόσο η υπόθεση, αλλά ο τρόπος που είναι γραμμένη. Και στο “Κορίτσι” η Edna O Brien μας αποδεικνύει ότι στα 90 της παραμένει μια σημαντική λογοτέχνης.
Περιγράφει την περιπέτεια της ηρωίδας της με έναν τρόπο ουσιαστικά λυρικό, ακόμα κι όταν περιγράφει φρικιαστικές καταστάσεις.
“Και μετά οι άντρες μέτρησαν το σώμα της και βύθισαν το ραβδί μέσα στον λάκκο για να σιγουρευτούν ότι η γυναίκα θα χωρούσε εκεί. Έδωσαν μεγάλη σημασία σ’ αυτό. Η γυναίκα κοιτούσε σχεδόν αφηρημένα το μίζερο περιβάλλον, τους άντρες, ίσως ακόμα και τον άντρα της, τους χαμηλόβαθμους αξιωματικούς, τις συζύγους, τις παλλακίδες και τους υπηρέτες. Και μετά την κατέβασαν στον λάκκο, βλέπαμε μόνο τον λαιμό και το κεφάλι της, που προεξείχαν ακριβώς πάνω από το χείλος.
Η έξαψη όλο και μεγάλωνε. Οι άντρες σπρώχνονταν και παρακαλούσαν να έχουν εκείνοι την τιμή να πετάξουν την πρώτη πέτρα. Με το που ήχησε ένα ξύλινο κρόταλο, πλησίασαν όλοι βιαστικά στον σωρό με τις πέτρες και τη σημάδεψαν. Η πρώτη πέτρα την πέτυχε στον αυχένα και εξοστρακίστηκε. Η γυναίκα τρέκλισε μέσα στον στενό χώρο όπου την είχαν εγκλωβίσει. Προσπαθούσε να αποφύγει τις πέτρες που εκτοξεύονταν καταπάνω της απ’ όλες τις μεριές. Η μια πλευρά του προσώπου της γέμισε αίματα και μετά ξεπλύθηκε από τη βροχή. Έτρεμε σύγκορμη. Οι πέτρες έπεφταν βροχή, χτυπούσαν με βαρβαρότητα το κάποτε θρυλικό πρόσωπό του καταυλισμού. Στην άλλη άκρη του σαγονιού της άρχισαν να κρέμονται κομμάτια σάρκας και. όταν ούρλιαζε, τα ουρλιαχτά της πνίγονταν από τις θριαμβευτικές ιαχές των εκτελεστών της”.
Η Edna O Brien παραμένει στρατευμένη στο γυναικείο θέμα. Μέσα από το απλοϊκό βλέμμα του κοριτσιού που απήγαγαν οι τζιχαντιστές, βασάνισαν και βίασαν, δίνει τον λόγο σε όλα τα κορίτσια αυτού του κόσμου που έχουν περάσει, περνούν ή θα περάσουν τα ίδια. Το συγκεκριμένο γεγονός συμβαίνει στη Νιγηρία, αλλά αντίστοιχα γεγονότα συμβαίνουν σε όλο τον πλανήτη. Το traffiking είναι μία από τις όψεις του. Βέβαια, το βιβλίο δεν σταματά εκεί. Μας δείχνει πως αντιμετωπίζουν το κορίτσι και οι συγχωριανοί του όταν επιστρέφει με ένα μωρό στην αγκαλιά. Είναι ατιμασμένη, δεν έχει θέση μαζί τους. Παίρνουν το μωρό της, κι εκείνη δίνει άλλη μια μάχη για να το ξαναβρεί και να το κρατήσει.
Η συγγραφέας έγραψε ένα μυθιστόρημα πού, για μα ακόμα φορά, είναι στρατευμένο στη θέση και στα δικαιώματα των γυναικών στη σημερινή κοινωνία. Περιγράφει καταστάσεις που όλο και κάπου πήρε το αυτί μας, αλλά δεν τους δώσαμε παραπάνω σημασία. Και το κάνει θαρραλέα, όπως το έκανε σε όλη της τη ζωή.
“Από το συρτάρι του τραπεζιού παίρνει ένα απόκομμα εφημερίδας και διαβάζει τις πιο πρόσφατες στατιστικές: “Σε αυτή τη χώρα σχεδόν 2 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους, 1, 9 εκατομμύρια είναι αυτή τη στιγμή εκτοπισμένοι, 5,2 εκατομμύρια δεν έχουν τροφή, και εκτιμάται ότι 450. 000 παιδιά κάτω των πέντε ετών υποσιτίζονται”.
Ίσως αυτά τα στοιχεία που παραθέτει να δίνουν μια απάντηση σε όσους απορούν γιατί οι πρόσφυγες εγκαταλείπουν την πατρίδα τους.
Για το “Κορίτσι” έγραψαν:
THE NEW YORK TIMES: “Σε όλη τη μακρά καριέρα της, η Edna O Brien έχει αποδείξει ότι είναι μια ιδιαιτέρως θαρραλέα συγγραφέας, ταγμένη να γράφει την αλήθεια, αφοσιωμένη στις αναμνήσεις της, τη φαντασία της και την πίστη της στη δύναμη και την ομορφιά της γλώσσας… Το ταλέντο της ως συγγραφέως και η ικανότητά της να “διαβάζει” το μυαλό των χαρακτήρων της και να κατασκευάζει δεξιοτεχνικές προτάσεις, κάνουν το νέο της μυθιστόρημα πραγματικά επώδυνο για τον αναγνώστη-κι αυτό αποτελεί τιμή για την ίδια”.
THE TIMES: “Υπνωτιστικό, λυρικό, παλλόμενο από σκοτεινή ενέργεια… Ένα μυθιστόρημα που αποτελεί αριστοτεχνική μελέτη του ανθρώπινου κακού, από μια συγγραφέα που εξακολουθεί να βελτιώνεται, ακόμα και στα 88 της χρόνια. Θα σας συνταράξει με τη συγκινητική, άγρια ομορφιά του”.
Και ο βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας JM Coetzee: “Ένα γενναίο βιβλίο για μια γενναία ψυχή”.