Κεφάλαιο 15

Ο Νίτσε, στην αρχή της φιλοσοφικής του «καριέρας» έκανε ένα πολύ καίριο ερώτημα, το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε κι εμείς ως πυξίδα: Εφόσον τα πράγματα είναι τόσο «μαύρα χάλια» κι ο θάνατος είναι η μόνη βέβαιη αλήθεια, γιατί συνεχίζουμε και ζούμε; Γιατί δεν φουντάρουμε όλοι μαζί στην θάλασσα, μια ώρα αρχύτερα; Γιατί δεν αυτοκτονούμε παρέα, όπως αναρωτιέται ο Καμύ;

Η απάντηση δόθηκε από τον Νίτσε, αλλά και πριν από τον Νίτσε. Οι ψυχολόγοι θα μιλήσουν για το ένστικτο της επιβίωσης – το οποίο δυστυχώς αποτυγχάνει πάντα, γιατί ο άνθρωπος δεν επιβιώνει στο τέλος. Νομίζω η πρώτη σοβαρή απάντηση ήταν εκείνη του Σοπενχάουερ σε αυτό που αποκαλούσε «θέληση για ζωή», το οποίο το πήρε μετά ο Νίτσε και το εξέλιξε στην «θέληση για δύναμη». Εν ολίγοις – σε μια απλουστευμένη ερμηνεία της σοπενχαουερικής σκέψης – ο άνθρωπος έχει έμφυτη μια θέληση για ζωή – ένα ένστικτο επιβίωσης αν θέλετε. Είναι η «φύση του ανθρώπου» (όσο μπορεί να σταθεί μια τέτοια φύση), να θέλει να παρατείνει την ύπαρξή της μέσα στον χρόνο. Ο άνθρωπος πεθαίνει, παρόλο που ο άνθρωπος θέλει να ζει. Η θέληση του ανθρώπου για ζωή οδήγησε στην ανάπτυξη της ιατρικής και της τεχνολογίας και μας έφτασε εδώ που είμαστε σήμερα.

Αν υπάρχει ένας λόγος για κάθε επίτευγμα του ανθρωπίνου πνεύματος είναι αυτός την βαθύτερή του ουσία: Πως ο άνθρωπος θέλει να αυξάνει τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα της ζωής του. Για τον Σοπενχάουερ, αυτή είναι και η βαθύτερη ουσία του ανθρώπου: να θέλει ακατάπαυστα, να εξασκεί συνέχεια την βούλησή του.

Αυτό είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον Σοπενχάουερ – και η πηγή της απαισιοδοξίας στην φιλοσοφία του, την οποία κληρονόμησε ως «μηδενισμό» ο Νίτσε. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να θέλει ολοένα και περισσότερα – μια άπληστη και ακόρεστη βούληση, η οποία είναι ο μοναδικός τρόπος του ανθρώπου να «επιβιώνει». Το πρόβλημα προκύπτει από την σύγκρουση με την βασική παραδοχή που έχουμε αποδεχτεί στο παρόν κείμενο: Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να πεθάνουν.

Αυτή είναι και η τραγική φύση του ανθρώπου, που οδήγησε τον Σοπενχάουερ στον μηδενισμό και την απαισιοδοξία. Όσο ακόρεστη και άπληστη και αν είναι η θέληση του ανθρώπου, όσο κι αν το ένστικτο της επιβίωσης τον ωθεί στην περαιτέρω ανάπτυξη, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο. Ο άνθρωπος πρέπει να πεθάνει – κάθε μηχανισμός επιβίωσής του παραμένει αναποτελεσματικός. Κι αυτή είναι η πηγή δυστυχίας μας.