Η Λιτάνευση του Ιχθύος, της Κατίνας Βλάχου
Το τελευταίο βιβλίο της Κατίνας Βλάχου περιλαμβάνει δεκαπέντε κείμενα άνισα σε μέγεθος: δύο σελίδες το μικρότερο με τον τίτλο «Αγκάθια» και τριάντα τέσσερις το μεγαλύτερο με τίτλο «Η Αποστασία των Γραμμάτων». Όλα καρπίζουν την τελευταία δεκαετία (2006-2016), εκτός από ένα, το διήγημα με τον τίτλο «Διρός», που αναδημοσιεύεται από μια παλαιότερη συλλογή διηγημάτων (Το πέταγμα του Γλάρου, πεζά, εκδ. Έψιλον 1996). Πολλά από τα κείμενα του βιβλίου έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και διαδικτυακά λογοτεχνικά περιοδικά.
Ο αλλόκοτος τίτλος της συλλογής «Η Λιτάνευση του Ιχθύος», οφείλεται στο τελευταίο κείμενο και είναι ενδεικτική η εδεσματικού τελετουργικού εικόνα του εξωφύλλου, που προκαλεί την περιέργεια του αναγνώστη.
Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας Διάλογος της συγγραφέως με τη Φύση και τους Ανθρώπους, με τον Εαυτό της και τον Κόσμο, συχνά και σαν μια απόπειρα ερμηνείας των πολύπλοκων σχέσεών τους μέσω της γλώσσας, της επιστήμης και της τέχνης· μια Μελέτη ζωής κυρίως αλλά και Θανάτου.
Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι για αιώνες, από την αρχαιότητα κιόλας, μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες, οι λογοτεχνικές ηρωίδες, είτε μυθιστορημάτων -απλών ή φημισμένων : π. χ. Μαντάμ Μποβαρύ του Φλωμπέρ- είτε ποιημάτων -π. χ. Μαρία Νεφέλη του Ελύτη- ήταν, με κάποιες εξαιρέσεις, δημιουργήματα της γραφής ανδρών. Τις τελευταίες δεκαετίες διαβάζουμε κείμενα όλο και περισσότερων γυναικών, οι οποίες πλάθουν, δημιουργούν ηρωίδες και ήρωες. Έτσι και η Κατίνα Βλάχου αναδεικνύει στα κείμενά της γυναικείες μορφές που δρουν, στοχάζονται, πάσχουν, και δημιουργούν. Αναφέρω ενδεικτικά την περιγραφή της γυναικείας ομορφιάς στο διήγημα «Η Ιπτάμενη Κόρη», αλλά και μορφές ανδρών, όπως ο περαματάρης στο σπήλαιο του Διρού, από το ομώνυμο διήγημα.
Παρατηρούμε επίσης ότι απουσιάζει η εντοπιότητα από τα κείμενα της συλλογής. Τοπία μπορούν να τοποθετηθούν σε οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας. Ανώνυμοι τόποι που θα μπορούσαν να βρίσκονται σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και συχνά και ανώνυμοι ήρωες και ηρωίδες που στερούνται εντοπιότητας. Σπάνια υπεισέρχεται μια νότα της καθ’ ημάς δύσεως, δηλαδή της Κέρκυρας, γενέτειρας της συγγραφέως.
Και σε αυτό το βιβλίο της η Κατίνα Βλάχου αποτίει φόρο τιμής στην ανθρώπινη ζωή και αξία σε όλα τα όντα και από διάφορα έθνη. Τη δημόσια έκφραση του σεβασμού αυτού και της αγάπης στην ανθρώπινη ύπαρξη κάθε φυλής, χρώματος και προέλευσης σημειώσαμε ήδη στο ποίημά της «Ανοιχτά των Χριστουγέννων» από την ποιητική συλλογή Το Τέμπο των καιρών, εκδ. Περισπωμένη 2015. Την ξαναβρίσκουμε εδώ να συνεχίζεται σε άλλο κλίμα στο διήγημα «Η Ανάσα της καμπάνας» με μία αλλοεθνή ηρωίδα.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου. Αυτός ο στίχος του Οδυσσέα Ελύτη αποτυπώνει την καλλιέργεια, τη στοργή, τον έρωτα για την ελληνική γλώσσα και για ό,τι η συγγραφέας μέσω αυτής υμνεί. Η ρέουσα νεοελληνική καθώς ερείδεται στο σώμα της αρχαίας και λόγιας μορφής της γλώσσας, που η συγγραφέας χειρίζεται με μαεστρία, γίνεται συναρπαστική. Η επινόηση λέξεων που υπηρετούν το μύθο που εξελίσσεται, π.χ. ο γελοιογράφος Σαρκάς, στο διήγημα «Η αποστασία των Γραμμάτων», η νήσος Τώρα και οι κάτοικοί της Τωρινοί στο «Ιστορία Φιλαλήθους» και άλλα. Λογοπαίγνια-μεταφορές, όπως τα αγκάθια της φύσης και της ζωής, στο ομώνυμο διήγημα, καθώς επίσης τα δεκανίκια (απόδοση του τοπικού ιδιωματικού κρότσολες) του σώματος και της ψυχής στο «Χρονικό ενός κατάγματος». Ετυμολογικές συσχετίσεις όπως η βιασμός και βιασύνη κ. ά.
Με σκωπτική διάθεση παρουσιάζεται επίσης η χρήση και συχνά κατάχρηση του γραπτού λόγου στη σύγχρονη εποχή στο διήγημα «Η Αποστασία των Γραμμάτων», που δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να σχολιάσει πολλά από τα δεινά της κοινωνίας μας.
Τέλος, όπου και όταν ο μύθος το απαιτεί η γλώσσα του σώματος εξαίρεται, όπως στο διήγημα «Μεταφράζοντας την επιθυμία», και συμπορεύεται με τη γλώσσα του πνεύματος. Η γραφή του κειμένου είναι τόκος ψυχής, όπως διαβάζουμε στο πλατωνικό συμπόσιο.
Ο διάλογος με την ιστορία και την κοινωνία είναι πολύπλοκος και διαρκής. Στο εξαιρετικά σύντομο διήγημα με τίτλο «Το δαχτυλίδι», αποτυπώνονται με δραματική ένταση οι επιπτώσεις του ελληνικού εμφυλίου πολέμου στη ζωή μιας νέας γυναίκας.
Η παγκοσμιοποίηση, η οικονομία, η υπόσταση μιας μικρής χώρας, τα σύγχρονα κοινωνικά αδιέξοδα είναι παρόντα στο έργο της Κατίνας Βλάχου. Η περιγραφή μιας ουτοπίας, το πέρασμα στην ιστορία και η αναζήτηση λύσης, δηλαδή η δημιουργία μιας μικρής νησίδας ανθρωπιάς, ελπίδας και αγάπης ως αντίδοτο στο πολιτικό και κοινωνικό αδιέξοδο, σκιαγραφούνται στο κείμενο με τίτλο «Ιστορία Φιλαλήθους».
Τέλος, ο διάλογος του δημιουργού με τους ομότεχνούς του συμπορεύεται με την ιστορία της λογοτεχνίας, έτσι και εδώ ο διάλογος της συγγραφέως με τα μυστικά της τέχνης άλλων ομότεχνων είναι παρών, κυρίως όμως, στο αφήγημα με τίτλο «Τα νησιά Τσίου Τσίου» αποτίει φόρο τιμής στο μεγάλο Πορτογάλο συγγραφέα του 20ου αιώνα, τον Ζοζέ Σαραμάγκου, στου οποίου τον θίασο, χωρίς την ένθεη μανία, ανήκω και εγώ ως θιασώτης, θαυμαστής.
Αν και τα κείμενα είναι εντελώς ανόμοια σε ύφος, θεματολογία και μέγεθος, αυτό που μένει σαν επίγευση από την ανάγνωση του βιβλίου είναι η αβίαστη ροή της ελληνικής γλώσσας, μέσα από την οποία η συγγραφέας ερευνά με σκωπτική διάθεση και με ευαισθησία τον κόσμο και τη ζωή, τον άνθρωπο και την πορεία του.
_
γράφει ο Δημήτρης Σκορδίλης
_
Η Κατίνα Βλάχου γεννήθηκε στην Κέρκυρα. Σπούδασε αρχιτεκτονική στη Γαλλία και εργάστηκε στην Κολωνία, την Αθήνα και την Κέρκυρα, όπου ζει από το 1988.
Έχει γράψει τα βιβλία: Η Υπόθεση των Νημάτων, σπονδυλωτό μυθιστόρημα, ( Έψιλον 1996 και σε επανέκδοση με τον τίτλο Νήματα, Διώνη 2015), Το Πέταγμα του Γλάρου, πεζογραφήματα, ( Έψιλον 1996), Έρως Ημίεργος, αφήγημα, δίγλωσση έκδοση, (Ακρωτήρι 2005 και Λοράνδου 2011), Οι Ψίθυροι στους Τοίχους, μυθιστόρημα, (Ροές 2009), Ατάκτως Ειρημένα, ποιήματα, (Λοράνδου 2012) και Ο Χρόνος της Ελευθερίας, αφήγημα, (Λοράνδου 2013) Το τέμπο των καιρών, ποιήματα, (Περισπωμένη 2015), Η λιτάνευση του ιχθύος, διηγήματα, (Φιλύρα 2017)
To αφήγημα Έρως Ημίεργος εκδόθηκε στα αλβανικά, (Dituria 2012) και Η Υπόθεση των Νημάτων επίσης (Νeraida 2013).
Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στα λογοτεχνικά περιοδικά Καταφύγιο, Πόρφυρας και Νέα Εστία καθώς και στο διαδίκτυο και άρθρα της στον κερκυραϊκό περιοδικό τύπο.
