Άγιοι στην κόλαση

Γκέλη Ντήλια

_

γράφει η Όλγα Καλύβα

–

«Δεν υπάρχει τέλεια κοινωνία χωρίς έγκλημα. Δεν ζούμε στον Παράδεισο, δηλαδή σε έναν κόσμο χωρίς νόμους.(σελ.32).

Κάποιοι αρέσκονται στο κεκρυμμένον ψεύδος, κάποιοι γοητεύονται από την ιλαρότητα της ουτοπίας και κάποιοι είναι συνειδητά υπέρμαχοι της ολοκάθαρης αλήθειας, κυρίως όταν αυτή ή παραποιείται ή λοιδορείται ή φυλακίζεται…

Το μυθιστόρημα της κ. Ντηλιά με τον ευρηματικό τίτλο:

«Άγιοι στην Κόλαση» και με βασικό πυρήνα της ιστορίας του το έγκλημα και τη θυματοποίηση του θύτη στηλιτεύει το φαύλο κι ασταμάτητο κύκλο της παραβατικότητας, η οποία αποτελεί απότοκο της στυγνής ενδοοικογενειακής βίας, της σωματικής και συναισθηματικής κακοποίησης, της βουβής και πνιχτής λογοκρισίας καθώς και του συμπεφωνημένου συνονθυλεύματος κακοποιών στοιχείων που γαλουχούν και δομούν εγκληματικές προσωπικότητες και συνάμα τολμά να φέρει στο φως πτυχές μιας πραγματικής ιστορίας χωρίς ωραιοποιήσεις ή αναδιπλώσεις παρά μονάχα με την ιδιαίτερη δυναμική του συγγραφικού της ταλέντου.

Μέσα από την πιστότητα με την οποία προσδιορίζει τις αντικειμενικές συνθήκες του εγκλεισμού, καθώς ως εθελόντρια η ίδια στις φυλακές γνωρίζει εκ των έσω τα πεπραγμένα, και με μια αταλάντευτη και ιδιαίτερα κριτική ματιά, όσον αφορά τους κρατούμενους, η συγγραφέας κατορθώνει να μεταφέρει στους εκουσίως ή ακουσίως ανυποψίαστους αναγνώστες μια πανσπερμία από πραγματικές αναφορές σε εγκληματικές οργανώσεις, σε συμβόλαια θανάτου, σε δολοφονίες, σε εμπόριο ναρκωτικών, σε εθισμούς στη χαρτοπαιξία… θίγοντας τη συνεχώς αυξανόμενη κοινωνική παθογένεια που φαντάζει «αδιανόητη» στο σύγχρονο κόσμο της υποκρισίας κι όμως στέκεται ακόμα εκεί να καιροφυλαχτεί για το επόμενο θύμα της κι επισημαίνοντας ως αναγκαία και θεμελιώδη προτεραιότητα που απαιτείται να επιβληθεί στον κυκλικό κόμβο του κακού το

καθήκον του καθενός, το χρέος της κοινωνικής ευθύνης καθώς και της ατομικής και συλλογικής αφύπνισης με αρωγό το ρίζωμα του καλού άνευ ανταμοιβής, την αλληλεγγύη και την αλληλοβοήθεια ως τις μόνες εναρκτήριες διεξόδους.Άλλωστε, «Πόσο απελευθερωτική είναι μια καλή πράξη; Πόσο κοστίζει το χωρίς να περιμένεις ανταπόδοση ενδιαφέρον; Πόσο συχνά το κάνουμε; Πόσοσπάνιασυμβαίνει;»(σελ.32).

Με έναν καθηλωτικό ρεαλισμό επί ξυρού ακμής που σκιαγραφεί την ατελή κοινωνία, στην οποία καλούμαστε να ζούμε, και με μια πένα δυνατή που σκληραίνει, όταν χρειάζεται να αναδείξει το άδικο και να καταδείξει την ορθότητα του δίκαιου, ξετυλίγει τη διττή σκέψη της στο γαϊτανάκι των προσωπικών ερωτικών επιλογών των ηρώων, των αιτιών της ανατρεπτικότατης ζωής τους, των «σημαδεμένων» ή και προκαθορισμένων ενίοτε αποφάσεων που λαμβάνει ο κάθε άνθρωπος, σαν φτάσει στο σταυροδρόμι της Αρετής και της Κακίας, τονίζοντας μέσα από τη σύγχρονη ματιά της ενατένισής της σε αέναους προβληματισμούς του παρελθόντος, σε ιδεών διαχρονικότητα και ποιότητα σκέψεων, σε ώριμη αναζήτηση και εύρεση των ουσιαστικών κι αληθινών αιτιών, παρά τη σκιά της αληθοφάνειας, του ανθρώπινου παραστρατήματος πως οι ηθικές αρχές είναι που κρατιέσαι πάνω τους χτίζοντας χαρακτήρα που ξέρει να ατσαλώνεται και να κοντράρει στις εκάστοτε προκλήσεις. (σελ. 30).

Συνάμα, με μια ελαφριά ειρωνική χροιά και χιούμορ λιτό, καλεί τον αναγνώστη σε ένα μειδίαμα, καθώς εκείνος ευθύς αντιλαμβάνεται το… καθαρό υπονοούμενο ή και το ξεκάθαρο σχόλιο της συγγραφέως για το ξεσκέπασμα των ένοχων μυστικών και του στυγερού φονικού, για την αποκάλυψη της αλήθειας αναφορικά με την άτεγκτη ηθική αυτουργία, την ανελέητη στάση του εκτελεστικού οργάνου και την προαιώνια παραδοχή του επαναλαμβανόμενου λάθους, του ψυχικού σπαραγμού και ηθικού καταποντισμού του θύτη-θύματος, το οποίο στέφτηκε ως ο αποδιοπομπαίος τράγος κουβαλώντας με αυτό τον τρόπο το στίγμα του εγκληματία, το τίμημα του βαρυποινίτη, τη γυρισμένη πλάτη της οικογένειας και την κατακραυγή της «αγνής» κοινωνίας που πάντα κρίνει κι επικρίνει ελαφρά τη καρδία,προβάλλοντας έμμεσα αλλά ουσιωδώς κι ηθελημένα το θέμα της απονομής της δικαιοσύνης

και της αυστηροποίησης των ποινών, το ζήτημα ενός δυσκόλως επιτευκτού σωφρονισμού των φυλακισμένων, το ρόλο της εισόδου της κοινωνίας μέσα στις φυλακές με απώτερο σκοπό όχι μόνο την εθελοντική συνεισφορά μα και τον προσδιορισμό μιας επαμφοτερίζουσας ακόμα δεύτερης ευκαιρίας για τους κρατούμενους, εφόσον η δύναμη της πραγματικότητας ξεπερνά και ενίοτε συνθλίβει την αχαλίνωτη φαντασία και του πιο ευφάνταστου δημιουργού.

Επιπροσθέτως, με συνεχείς και διαδοχικές ανά κεφάλαιο εναλλαγές του πρωτοπρόσωπου και τριτοπρόσωπου ρηματικού αφηγηματικού προσώπου,που αρχικά ξαφνιάζουν μα γρήγορα κερδίζουν τον αναγνώστη και τον παρασύρουν να εξερευνήσει το βυθό της συνέχειας του μυθιστορήματος που πραγματεύεται, με τους πετυχημένους τίτλους των επιμέρους κεφαλαίων του βιβλίου της και με τη μετάβαση από την αφήγηση σε διαλόγους και σε μοναδικούς μονολόγους των πρωταγωνιστών της η συγγραφέας ενισχύει την εξέλιξη του μύθου της:

Μια ανθρώπινη απώλεια, μια αυτοκτονία ενός φιλήσυχου βιβλιοθηκονόμου που συνταράσσει την τοπική κοινωνία, έχει ως επακόλουθο την επαγγελματική αποκατάσταση της νεαρής ηρωίδας του μυθιστορήματος, της Ίριδας, που παρουσιάζεται με αμφιταλαντευόμενης ερωτικής φύσεως μυστικά και που συχνά βυθίζεται από τους συνεχείς στροβιλισμούς μιας απαράλλακτης καθημερινότητας, που ζει με διλήμματα αυτοσυνειδησίας και ερωτικά μπερδέματα και που ξεσπά με έντονες διακυμάνσεις συναισθηματικές και με ερωτικές περιγραφές ηδονισμού και που διακατέχεται από της γλυκείας ηδονής το πρωτόγνωρο μεθύσι, το οποίο και σκηνοθέτησε η συγγραφέας με περισσή μαεστρία.

Έτσι, η αναφορά στην ομοφυλοφιλία καθώς και στη δυσκολία εύρεσης του σεξουαλικού προσανατολισμού και η κατάρριψη των στερεοτύπων που συχνά τη συνοδεύουν, οι συσχετισμοί, οι αναλύσεις και οι ερευνητικές επισημάνσεις που εκπλήσσουν, τα μικρά αλλά σημαντικά , οι αναδύσεις σχέσεων φιλίας, οι εκρηκτικοί διαξιφισμοί μάνας και κόρης, οι αποτυχημένες τάσεις αυτοκτονίας λόγω τύψεων κι ενοχικού συνδρόμου ή ψυχικών διαταραχών… συνδυάζονται σε ένα χοροστάσι ρόλων και ενεργειών των κεντρικών μα και δευτερευόντων ηρώων του μυθιστορήματος.

Και μέσα στη ρευστότητα όλων αυτών κι η ιδιαίτερα βασανιστική περιπλάνηση του κεντρικού ήρωα, του Βασίλη…

Ο Βασίλης, εν τη «γενέσει» του καταραμένος και αιώνια καταδικασμένος σε μια πρώιμη φυλακή, βιώνει τη δική του κόλαση: κατάμαυρη και περιφρονημένη και κατεστραμμένη παιδικότητα,ανασφάλεια, φόβος, απόρριψη, ύβρεις, πόνος,

προσβολές, βιαιοπραγία, βιώματα φρικτά και δυσβάσταχτα μέσα σε ένα πολυμελές οικογενειακό περιβάλλον που ζέχνει, εθισμός σε αλκοόλ και ναρκωτικά,… κι όμως μόνο Αν χάσεις τον αυτοσεβασμό σου ισοδυναμεί με αργό θάνατο και είσαι αντικείμενο προς εκμετάλλευση… αρκεί να σέβεσαι τον εαυτό σου για να αντέξεις τα χτυπήματα. Οι φυλακισμένοι των πιο ειδεχθών εγκλημάτων που έχουν μετανοήσει, από κει κρατιούνται μέχρι να εκτίσουν την ποινή τους. Ο άνθρωπος αλλάζει μόνο αν είναι αποφασισμένος να ζει με σέβας, σε όποιο περιβάλλον κι αν βρίσκεται. (σελ.154).

Κι αυτό το έχει ζήσει και το έχει συνειδητοποιήσει μονάχα ένας πρωταγωνιστής ζωντανός, ανθρώπινος, πραγματικός!

Και τούτοι οι γλαφυροί πρωταγωνιστές στο μυθιστόρηματης κ. Ντηλιά είναι και οι πραγματικοί ήρωες…

Ήρωες βασανισμένοι, καταπιεσμένοι, παραδομένοι σε πάθη και λάθη, εξαρτημένοι από εθισμούς ανεξαρτήτως οικονομικού στρώματος ή κοινωνικής τάξεως, δοχεία συγκοινωνούντα γιομάτα με ψυχαναγκασμό και απογοητεύσεις, κατάντια και δυστυχία… ναυαγοί στο βούρκο των ενοχών και των τύψεων, καιόμενοι στην κόλαση που εξυφαίνει του κακού το άγγιγμα και που ελάχιστοι εξ αυτώνσυνειδητά τολμούν να το αντικρίσουν κατάματα, να το πολεμήσουν ως την εσχατιά και εν τέλει επάξια να το νικήσουν… με μια διάφανη εξομολόγηση ψυχής, με αγνή αυτογνωσία και αυτοκριτική διάθεση, με ειλικρινή μεταμέλεια, αναγνωρίζοντας αισχρά λάθη και ηθελημένες αγκιστρώσεις, με την πίστη ως σανίδα σωτηρίας, με τη μόρφωση ως όπλο και με την ανθρωπιά των συνανθρώπων τους ως σύμμαχο, έως ότου επέρχεται η Κάθαρσις… κι οι κολασμένοι μεταμελούνται, ζητούν συγχώρεση από το Θεό, από τα θύματα, από τις αδίκως κονιορτοποιημένες οικογένειες αυτών και ίσως σταθούν λίγο τυχεροί, αν τους δοθεί, έστω και την ύστατη ώρα, ίσως η… πρώτη στη ζωή τους ευκαιρία. Και τούτο επιτυγχάνεται μόνο όταν η ανιδιοτελής αγάπη αυτή η «(κι) ελεύθερη κι αμίλητη κυρά

της καλοσύνης» περνά «απόξω από τα κάγκελα της φυλακής μου»,(Παλαμάς) της φυλακής του Βασίλη, της φυλακής όλων μας και μόνο όταν Η αγάπη κλείνει τις πληγές. Ακούγεται τετριμμένο, αλλά είναι η αλήθεια. (σελ.133).

Έτσι, με τον κοφτό και εντέχνως ανεπιτήδευτο και καμιά φορά τηλεγραφικό αλλά πάντοτε άμεσο, ξεκάθαρο και συνάμα συνυποδηλωτικό λόγο της συνεχίζει ακούραστα η συγγραφέας να μας τέρπει μοναδικά και να μας εκπλήσσει ευχάριστα, καθώς είναι διανθισμένος με πρωτότυπες, τολμηρές προσωποποιήσεις και δυνατές μεταφορικές εκφράσεις, με εύστοχα επίθετα και με δεινή περιγραφική εικονοπλασία που ρέει, με ποιητική ματιά στην περιγραφική δεινότητα χώρων, προσώπων αλλά και ιδεών. Ακόμη, με τα καίρια και τα καυτά ρητορικά ερωτήματα των συλλογιστικών μονολόγων της, που ταλανίζουν τη ροή του καθημερινού βιώματος του κάθε ενεργού και νοήμονα ανθρώπου, εγείρονται αξιόλογοι προς συζήτηση και λογισμό προβληματισμοί, όπως: Δεν κινδυνεύεις από τη σκέψη, αλλά από τη λάθος εκτίμηση της δράσης.(σελ. 78), Στις πόσες δηλώσεις μετανοίας το παίρνεις απόφαση να γυρίσεις σελίδα; Αμαρτία διαπράττεις και όταν δεν ενεργείς για να αποτρέψεις τη συντριβή της ζωής σου στα βράχια της υπεροψίας και από τα συντρίμμια αυτά να έχεις κομματιάσει και ζωές αλλονών. (σελ 139), καθώς αυτοί ενισχύονται και από τις απρόσμενες αποκαλύψεις που ξαφνιάζουν, διατηρώντας αμείωτο, για να γευτεί τη συνέχεια της ιστορίας, το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Αξιοσημείωτα, επίσης, για την εξελικτική πορεία του βιβλίου της κ. Ντηλιά αποτελούν οι εξαιρετικές μεταβάσεις και οι επιτυχημένες αλληλοσυνδέσεις των ιστοριών του, το δυνατό εύρημα με το ξεχασμένο χαρτάκι και την αξιέπαινη προσήλωση της ηρωίδας στην επιταγή της εκπλήρωσης του χρέους και στη συνειδητοποίηση της κληρονομικότητας του ανυπέρβλητου ηθικού καθήκοντος, που η συνείδηση δεν το αφήνει επ’ ουδενί λόγω ανεξόφλητο. Οι απειλές, το δόλωμα, η επιτυχή έκβαση, το αίσιο τέλος της τραγικής ιστορίας γίνονται τα στοιχεία εκείνα που σηματοδοτούν μια σχέση πια ζωής ανάμεσα στην Ίριδα και στο Βασίλη. Μια «συγγένεια» κυοφορεί ένα αισιόδοξο μήνυμα, μια νότα ρομαντισμού, μια ανακουφιστική γαλήνη.

Μια ισορροπία επετεύχθη!

Και στο διαχρονικό και πανανθρώπινο ερώτημα:

«Καί τί πταίει ἡ γλαύξ, ἡ θρηνωδοῦσα ἐπί τῶν ἐρειπίων;

Πταίουν οἱ πλάσαντες τά ἐρείπια» κατά την Παπαδιαμάντεια ρήση ή κατά το Βάρναλη «Φταίει το ζαβό το ριζικό μας!

Φταίει ο Θεός που μας μισεί!

Φταίει το κεφάλι το κακό μας!…»

Την απάντηση για τη μοίρα των καταδικασμένων, των παραβατικών, των απόκληρων, των μισητών της ζωής ας την αναλογιστείο καθένας μας·

πως για να επιτευχθεί το ἀείζωον Το καλό χρειάζεται κόπο.(σελ. 49) κι ας αναρωτηθεί ο καθείς από μας, έστω και για μια στιγμή, μήπως Η ταυτότητά μας στηρίζεται στο εγώ μας.(σελ. 84),καθώς Η απελευθέρωση έρχεται, όταν δεχτείς την πρόκληση για να ανοίξεις πεδίο σκέψης που θα σε οδηγήσει στη δράση. Και αυτό μόνο με την ανθρώπινη αλληλεπίδραση γίνεται.(σελ. 78).Μήπως τελικά το θαύμα είναι στο χέρι μας, αρκεί να ενεργοποιηθούμε;(σελ. 140).

Κι αφού σε κάθε φως ελλοχεύει το σκότος και στο σκοτάδι ανασαίνει από τη χαραμάδα το φως είναι καιρός να απαλλαγεί ο άνθρωπος από την Κόλασή του, είναι η στιγμή να αφουγκραστεί και να ενστερνιστεί τα λόγια του ποιητή:

«Αλλά κάτεχε ότι μονάχα κείνος που παλεύει το σκοτάδι μέσα του θα ‘χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο» (Ελύτης).

Και ίσως μέσα στη δίνη ενός άνισου αγώνα με το σκοτάδι και μιας αμφιδήριτης νίκης με τον εαυτό μας να αποδειχτεί αυτό που η κ. Ντηλιά διατρανώνει στο βιβλίο της: πως κάθε ήρωας πρώτα είναι άνθρωπος!