γράφει ο Μιχάλης Κατσιγιάννης

Η ποιητική συλλογή ‘Περατζάδες’, της Δήμητρας Καλλιγέρη, είναι μια ωραία προσπάθεια ποιητικής ενασχόλησης και έκφρασης των αγχών, των αναγκών, των απογοητεύσεων, των προβληματισμών και – κυρίως – των σκέψεων του ανθρώπου της καθημερινής ζωής. Με τη λιτή, απλή και κατανοητή γραφή της, η ποιήτρια επιχειρεί να ψηλαφήσει το ατομικό σώμα, αλλά και να κατανοήσει – με έναν τρόπο αρκετά ακανόνιστο και μη προσδιορισμένο – το συλλογικό. Με άλλα λόγια, ξεκινά από τον μικρόκοσμο της ιδιωτικής, προσωπικής εμπειρίας για να φτάσει να εξακριβώσει πιο αναλυτικές ποιότητες χωρίς ποτέ ωστόσο να προβαίνει σε άκαμπτους, παραπλανητικούς διαχωρισμούς. Ποίηση στιβαρή, βατή, με βαθύ εξομολογητικό τόνο και σκοπό, συλλογίζεται τη γείωση – με τη θετική έννοια – του – θεωρούμενου ως απλού – ανθρώπου και προσπαθεί κατά κάποιο τρόπο να την ανακρίνει συντροφικά και να αποσπάσει από αυτή ποσότητες αντοχής, ελπίδας και άλλου είδους προσδοκίες. Παραθέτω ενδεικτικά το ποίημα ‘Μια στιγμή’ (σελ. 15):

Μια στιγμή

Για μια στιγμή πίστεψα πως δεν είμαι τόσο προσωρινή

Για μια στιγμή με ζωγράφισα ανάμεσα στο μπλε

Και στο πορτοκαλί του ορίζοντα

Δεν μου έβαλα χρώμα

Με άφησα έτσι διαυγή να αιωρούμαι

Χωρίς ν’ απομακρύνομαι για πιο ψηλά

Χωρίς να πέφτω πιο χαμηλά

Εκεί που σμίγει ο ουρανός, η θάλασσα, τα σύννεφα, και η ελπίδα

Εκεί στέκω κι εγώ

Ανήμπορη

Υπομονετική

Διάφανη.

Στη συλλογή, ο/η αναγνώστης/στρια βιώνει την κοινή ζωή, συναντά τη ρευστότητά της – και οτιδήποτε εμπεριέχεται εντός και εκτός της. Ωστόσο, το στοιχείο της ποίησης της Καλλιγέρη δεν εξαντλείται στην παρατήρηση του υπαρκτού. Αυτό θα ήταν παρανόηση. Το παράλογο, η απουσία νοήματος και ουσιαστικής επικοινωνίας σίγουρα προκαλούν τον αναστοχαστικό θρήνο στον/στην αναγνώστη/στρια, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν και σημεία που τον/την τραβούν, τον/την εγκαλούν να προσπεράσει αυτό το στάδιο της μηχανιστικής αναμονής και να λειτουργήσει – ποιητικά – κριτικά. Η Καλλιγέρη μας υπενθυμίζει: «Δεν υπάρχει σωστή εποχή για τα όνειρα/Ούτε και λάθος/Γενικά τα όνειρα είναι παντός καιρού» (από το ποίημα ‘ Παντός καιρού’ σελ. 20). Παραθέτω, επίσης, ενδεικτικά το ποίημα ‘Τα συνώνυμα’ (σελ. 37):

Τα συνώνυμα

Είναι άλλο να είσαι σπουδαίος, κι άλλο να είσαι σημαντικός

Είναι άλλο να υπερασπίζεσαι κι άλλο να υποστηρίζεις

Είναι άλλο η φροντίδα, άλλο η τρυφερότητα

Είναι άλλο η ελευθερία, άλλο η χούντα

Ποιο συνώνυμο σας ταιριάζει περισσότερο με τα άλλο;

Εμένα το τελευταίο

Γιατί μπορώ να ξεχωρίσω τους σπουδαίους από τους σημαντικούς

Την υπεράσπιση από την υποστήριξη

Τη φροντίδα από την τρυφερότητα

Αλλά στις μέρες μας τη χούντα την ονομάζουν ελευθερία

Και δεν μπορώ να καταλάβω αφού στο λεξικό μου τα έχει

Για αντώνυμες, πώς κατάφεραν και μας τις πούλησαν για συνώνυμες;

Λεξικό δεν είχαν;

Ή νόμιζαν ότι δεν είχαμε εμείς;

Τέλος, κάτι σημαντικό. Διαπιστώνω στη γραφή της Καλλιγέρη κάτι που θεωρώ πολύ ενδιαφέρον και αναγκαίο και που πιστεύω ότι λείπει εντόνως στις μέρες μας. Η ποιήτρια εργάζεται στην αφήγηση, λειτουργεί με την αφήγηση και βιώνει την αφήγηση. Στη συλλογή παρατηρώ με ποικίλους τρόπους ότι ο στόχος της ποιήτριας δεν είναι τόσο το αφηγηματικό περιεχόμενο/υλικό – χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει δοθεί σ’ αυτό ειδικό βάρος – όσο η ίδια η πρακτική της αφήγησης – και η επιτελεστικότητά της – η οποία στήνει κόσμους, κατασκευάζει εποχές και μετασχηματίζει δυνάμεις.

Με άλλα λόγια, στη συλλογή της Καλλιγέρη, βλέπω την επιστροφή του λόγου και της επικοινωνίας, που όμως δεν καλεί απλώς σε αφύπνιση, δεν διατυπώνει απλώς κριτική, δεν ζητά απλώς συνύπαρξη – δηλαδή επιφανειακή συσχέτιση – αλλά απαιτεί αλληλεπίδραση και (ανα)ταραχή. Παραθέτω ενδεικτικά (λόγω της μεγάλης έκτασης του ποιήματος κάποιους στίχους) από το ποίημα ‘Αυτό το ποίημα είναι για τους βασανισμένους’ (41-42):

Αυτή η εποχή είναι λιγότερο ποιητική από άλλες

Και γι’ αυτό πρέπει να γραφτούν περισσότερα ποιήματα

[…]

Παράνομοι νόμοι

Για φαντάσου τι σουρεάλ πολιτεία

Φαντάσου οι μπότες που σε πατάνε στου δρόμους της περιφρόνησης

Της πατριαρχίας, της εξαθλίωσης/Φαντάσου, λέω, να άνθιζαν με μυρωδάτα άνθη

[…]

Να μην ξεχάσεις

Να μην ξεχάσεις ποτέ ούτε έναν βασανισμένο

Να μην ξεχάσεις ποτέ ούτε έναν βασανιστή

Να θρηνήσεις για τον βασανισμένο

Και να μη γίνεις ποτέ σαν τον βασανιστή.