ΌΤΑΝ αναλαμβάνει κάποιος να μιλήσει για τη ζωή και το έργο του Δ. Σολωμού αισθάνεται ότι συγκλονίζεται και υψώνεται σε άλλες σφαίρες, σφαίρες εθνικών παλμών, ηθικής, αξιών, ιδανικών, τελειότητας εν γένει. Και τούτο όχι μόνο γιατί ο Σολωμός είναι ο μεγαλύτερος νεοέλληνας ποιητής, ο ιδρυτής της Επτανησιακής σχολής και αυτός που εξέφρασε ακριβέστερα από όλους τους πόθους της Ελληνικής ψυχής, αλλά και γιατί είναι ο Εθνικός μας ποιητής που με το έργο του κατάφερε να εμπνεύσει θάρρος, πίστη, ελπίδα και δύναμη στο ταλαιπωρημένο και αγωνιζόμενο τότε Ελληνικό Έθνος και να το κάνει να πιστέψει ότι ο άνθρωπος είναι δυνατός, όταν μέσα του υπάρχει και ο Θεός. Δεν είναι περίεργο λοιπόν το γεγονός ότι σε πολλά σημεία του έργου του αναφέρεται στην πίστη, στη Θρησκεία, στο Σταυρό που τα θεωρεί ότι είναι τα απαραίτητα και ισχυρότερα στηρίγματα για τον Έλληνα αγωνιστή. Έτσι στις στροφές του Ύμνου προς την Ελευθερία 89 και 92 γράφει

“Σου ήρθε εμπρός λαμποκοπώντας/ η Θρησκεία με ένα Σταυρό/ και το δάχτυλο κινώντας/ όπου ανεί τον ουρανό/ σ’ αυτό εφώναξε το χώμα/ στάσου ολόρθη Ελευθεριά!/ και φιλώντας σου το στόμα/ μπαίνει μεσ’ την Εκκλησιά”

Και συνεχίζοντας στις στροφές 97 και 98 δονεί και φλέγει τους Έλληνες, καθώς υψώνεται σε ένα κρεσέντο πίστεως.

“Με φωνή που καταπείθει/ προχωρώντας ομιλείς/σήμερ’ άπιστοι εη=γεννήθη/ ναι! του κόσμου ο Λυτρωτής/Αυτός λέγει αφουγκραστείτε/Εγώ είμαι Άλφα… Ωμέγα εγώ!/Πέστε πού θ’ αποκρυφτείτε/εσείς όλοι αν οργισθώ;”

Με την πίστη αυτή ο Σολωμός ενίσχυσε το εξασθενημένο από τη σκλαβιά των 400 χρόνων το Ελληνικό Έθνος. Η έντονη θρησκευτικότητα και η βαθιά του ευσέβεια περνά σε όλη την ποιητική του δημιουργία, όπου 250 περίπου χωρία συμπίπτουν όχι μόνο με την Αγία Γραφή, αλλά και με τους ψαλμούς του Δαυίδ, την Αποκάλυψη του Ιωάννου και πολλά άλλα. Αυτή η θρησκευτικότητα ήταν αφ’ ενός μεν έμφυτη, αφ’ ετέρου δε επίκτητη από την επίδραση του μορφωτικό του περιβάλλοντος, από τη μητέρα του και τον ορθόδοξο ιερέα Νικόλαο Κασιμάτη ο οποίος σταλάζει την ευσέβεια στην ψυχή του Σολωμού. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου άλλοτε, είχε γράψει “Ο Σολωμός συνεκινείτο ήδη εκ της παιδικής ηλικίας από την Ορθόδοξον Εκκλησίαν και η Ορθοδοξία τον είχε φέρει πλησίον εις την λογίαν παράδοσιν”. Μικρός ακόμη εκκλησιάζετο στο ναό του Αγίου Γεωργίου του Κουμούτη και λέγεται πως μία ημέρα που τον συνάντησε ο πατέρας του, όταν έβγαινε από τον ναό και τον ρώτησε “Παιδί μου πού ήσουν;” ο Σολωμός απάντησε αδίστακτα και με παρρησίαν “Εις τον ναόν του θεού”. Από την Αγία Γραφή δεν αντλεί μόνο τις ιδέες, αλλά επηρεάζεται και λογοτεχνικά. Ποιητικές εικόνες, αλληγορίες, το σχήμα της παλιλλογίας δηλαδή η επανάληψη μιας ή δύο λέξεων που δημιουργούν στο λόγο μεγαλύτερο πάθος και ζωηρότητα ή στίχων που εκφράζουν και παράλληλες έννοιες κατά τρόπο συνωνυμικό π.χ στον 148 ψαλμό του Δαυίδ αναφέρεται “Αινείτε Αυτόν πάντες οι Άγγελοι αυτού. Ανείτε Αυτόν πάσαι αι δυνάμεις Αυτού” και στον ύμνο ο ίδιος συνωνυμικός παραλληλισμός στην 44 στροφή

“Ακούω κούφια τα τουφέκια/ ακούω σφίξιμο σπαθιών/ακούω ξύλα, ακούω πελέκια/ ακούω τρίξιμο δοντιών”

Πολύ ζωηρή είναι η επίδραση της Αγίας Γραφής και ως προς το ιδεολογικό περιεχόμενο στο έργο του Σολωμού. Πολλά χωρία που τίθενται επικεφαλής των Ιταλικών του σονέτων προέρχονται από το άσμα ασμάτων ή από τη Χριστιανική λατρεία. Η σύλληψις της Παρθένου, ο Ευαγγελισμός, η Γέννησις, ο Θάνατος η Ανάστασις και η Ανάληψις του Κυρίου. Ένα από τα νεανικά του ποιήματα- σονέτα επιγράφεται “Θρησκεία” στην οποία ο Σολωμός αποδίδει λυτρωτική σημασία γι’ αυτούς που πιστεύουν “Ποια είναι αυτή που αισθάνομαι να μου εγγίζει/ την καρδιά και να μου αναγαλλιάζει όλες τις αισθήσεις;/ Είναι η Θρησκεία που μεσ’ τον ωκεανό της ζωής/ έρχεται τη θνητή καρδιά μου να ανυψώσει/ Όσοι δεν δίδουν σ’ αυτή πίστη φλογίζονται/ καμένοι απ’ το αιώνιο αστροπελέκι/ και στην κόλαση ίχνη φωτιάς αποτυπώνουν!” Επακολουθεί και άλλο ωραίο σονέτο με τίτλο “Ψαλμός” όπου υπό την επίδραση των ψαλμών της Π. Διαθήκης παρουσιάζεται η φύση να υμνεί το Θεό.

“Όλα μιλούν για το Θεό. Μιλεί η γελαστή εμφάνιση/ του φεγγαριού και των άστρων./ Μιλεί το δυνατό μούγκρισμα των καταιγίδων/ Μιλεί της θάλασσας το βαθειό ανατρίχιασμα/ όταν ο ήλιος ξυπνά όλον τον κοσμο/ μιλούν οι αμέτρητες φωνές τους/ και για το Θεό λένε τόσα ωραία πράγματα/ όσα δεν μπορεί να πει το θνητό στόμα!/ όλη η δημιουργία το Θεό παρακαλεί/ κι αισθάνεται από του χορταριού το φυλλαράκι/ ως το ουράνιο ζαφείρι./ Μόνο του ανθρώπου μένει άφωνος ο νους!”

Κατά το πρώτο έτος της επανάστασης συνθέτει ένα δεκατετράστιχο στο οποίο προτάσσει το χωρίο του Ησαίου “Εξεγείρου Σιών, ένδυσαι την ισχύν σου Σιών!” Από τότε κυριότερη πηγή εμπνεύσεως γίνεται η πατρίδα, η Θρησκεία, η πίστη και η ελευθερία, τα ισχυρότερα ιδανικά του Έλληνα και μάλιστα του Έλληνα που αγωνιζόταν υπέρ βωμών και εστιών. Η διπλή αυτή πίστη κορυφώνεται στον ύμνο στην Ελευθερία και κυρίως στους στίχους 88-121 που προδίδουν αρκετή βιβλική επίδραση και αποτελούν και το κορύφωμα. Στις σημειώσεις του ποιητή αναφέρονται χωρία και παραπομπές από τον Ησαία, την Αποκάλυψη, την Έξοδο. Χαρακτηριστική είναι η χρήση του Ησαίου “Αγαλλιάσθω έρημος και ανθείτω ως κρίνον”‘ και στον ύμνο “Πήγες εις το Μεσολόγγι/ την ημέρα του Χριστού/ μέρα που άνθιζαν οι λόγγοι/ για το τέκνο του Θεού”

Αλλά και στην α’ και στη β’ στροφή του ίδιου ποιήματος πηγή η οποία εμπνέει την ποιητική αυτή εικόνα είναι ο Προφήτης Ιεζεκιήλ ο οποίος προφητεύει την εθνική αποκατάσταση του Ιουδαικού Έθνους, αλλά και την ανάσταση των νεκρών στο γνωστό του όραμα της ενσαρκώσεως και ζωοποιήσεως των ξηρών οστέων “Και είπε προς με. Προφήτευσον επί τα οστά ταύτα και ερείς αυτοίς. Τα οστά τα ξηρά ακούσατε λόγον Κυρίου. Τάδε λέγει Κύριος τοις οστέοις τούτοις. Ιδού εγώ φέρω εφ’ ημάς πνεύμα ζωής”. Αυτό ακριβώς το νόημα βρίσκουμε και στις πρώτες στροφές του Εθνικού μας πλέον ύμνου.

“Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη/ των Ελλήνων τα ιερά/ και σαν πρώτα ανδρειωμένη/ χαίρε ω! χαίρε ελευθεριά./ Εκεί μέσα εκατοικούσες/ πικραμένη, ντροπαλή/ κι’ ένα στόμα εκαρτερούσες/έλα πάλι να σου πει.”

Η ποιητική αυτή εικόνα ομοιάζει με τις προφητείες του Ιεζεκιήλ, γιατί και οι δύο παρουσιάζουν τα οστά των Ιουδαίων και των Ελλήνων νεκρά και ακίνητα και προφητεύει και ο Σολωμός την Εθνική αποκατάσταση των Ελλήνων, όπως ο Ιεζεκιήλ ομιλεί για την ανάσταση των νεκρών των Ιουδαίων. Σε άλλο σημείο του ύμνου διερωτάται γιατί να μην έχει τη φωνή του Μωυσή για να τραγουδήσει και εκείνος την ερχόμενη ελευθερία των Ελλήνων. Είναι το τμήμα το εμπνευσμένο από τον εξόδιον ύμνον των Εβραίων για τη θαυμαστή διάβαση της Ερυθράς θαλάσσης με αρχηγό το Μωυσή. “Αχ! γιατί δεν έχω τώρα/ τη φωνή του Μωυσή;/ μεγαλόφωνα την ώρα/ όπου εσβυούντο οι μισητοί/ Το Θεό ευχαριστούσε/ στου πελάου με λύσσα εμπρός/ και τα λόγια ηχολογούσε/ αναρίθμητος λαός/ Ακλουθάει την Αρμονία/η αδελφή τουΑαρών/ η προφήτισσα Μαρία/ μ’ ένα τύμπανον τερπνόν/ Και πηδούν όλες οι κόρες/ με τσ’ αγκάλες ανοικτές/ τραγουδώντας ανθοφόρες/ με τα τύμπανα και κειές”. Το αυτό ιδανικό της πίστεως και της πατρίδος αποτελεί κύρια πηγή εμπνεύσεως και στους ελευθέρους Πολιορκημένους που θα το αναπτύξουμε σε άλλο κεφάλαιο.

της Αλίκης Οικονόμου Γιωτάκου

(πηγή εικόνας)