Ιζαμπέλ Αλιέντε: «Ο Ιάπωνας εραστής»

Εκδόσεις «Ψυχογιός»

Μετάφραση: Βασιλική Κνήτου

‘‘Έχεις μόνο μια ζωή,

αλλά αν τη ζήσεις καλά, φτάνει και περισσεύει’’.

Από τον Άγγελο Πετρουλάκη

Η Ιζαμπέλ Αλιέντε ξανά στο προσκήνιο. Με το «Ο Ιάπωνας εραστής», που παραπέμπει συνειρμικά στο «Ο Εραστής» της Ντυράς, χωρίς όμως να έχει την παραμικρή σχέση ή ομοιότητα μαζί του. Άλλωστε η Ντυράς είχε γράψει μια αυτοβιογραφική μυθιστορία, ενώ η Αλιέντε έχτισε ένα μυθιστόρημα αλιεύοντας στοιχεία από την παγκόσμια ιστορία και εντάσσοντας σ’ αυτό κάποιες ιδιαίτερες κοινωνικές δομές που αφορούν ποικίλους κοινωνικούς χώρους.

Ο «Ιάπωνας εραστής» επιβεβαιώνει ακόμα μια φορά την μυθοπλαστική ικανότητα της Αλιέντε. Οι σημαντικοί συγγραφείς επιβεβαιώνονται από πολλά ετερογενή στοιχεία: Το στέρεο του μύθου, τα επίπεδα της εξέλιξής του, τις πιθανές ανατροπές που παράγουν την έκπληξη, την ευρηματικότητα, την λογοτεχνικότητα του ύφους, την κατάθεση κάποιων διαχρονικών σκέψεων.

Η Αλιέντε επιλέγει τρεις άξονες γύρω από τους οποίους θα εξελιχθεί ο μύθος:

Μια νεαρά των ανατολικών χωρών που βιώνει το σύνηθες στην εποχή μας εμπόριο λευκής σάρκας και γίνεται παράλληλα πρωταγωνίστρια – θύμα παιδικής πορνογραφίας, επίσης σοβαρής κοινωνικής πληγής.

Μια απόγονο Εβραίων που υπέστησαν τους διωγμούς του Γ΄ Ράιχ με ό,τι αυτό συνεπάγεται, που όμως βιώνει τον αμερικάνικο παράδεισο έχοντας καταφύγει στην στοργική αγκαλιά της ευρύτερης οικογένειας που ζει στην Αμερική της ευμάρειας.

Έναν Ιάπωνα, γιο μεταναστών στην Αμερική πριν την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που εισπράττει την επιφυλακτικότητα της αμερικάνικης κοινωνίας έναντι των Ιαπώνων μεταναστών μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.

Γύρω από αυτούς τους τρεις άξονες θ’ αναπτυχθούν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στοιχεία: Το προγκρόμ των Εβραίων της Ευρώπης, η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, η θλίψη και η ήττα της τρίτης ηλικίας, ο αρνητισμός στον έρωτα μετά από μια τραυματική κακοποίηση, η ανδρική ομοφυλοφιλία και το έιτζ, το ερωτικό πάθος των παράνομων εραστών, η σχέση κάποιων ανθρώπων με τη γη και… άλλα.

Πώς συγκεράζονται όλα αυτά; Με την μαεστρία της μυθοπλασίας από μια συγγραφέα που ξέρει να χειρίζεται τον γραπτό λόγο και να τον θέτει στην υπηρεσία της αφήγησης. Όλα διαδραματίζονται για να κατατεθεί η μαρτυρία ενός μεγάλου ερωτικού πάθους μεταξύ μιας γυναίκας που της χαρίστηκαν πολλά και ενός Ιάπωνα που δεν του χαρίστηκε κάτι. Μετανάστες και οι δυο, σε δυο διαφορετικούς κόσμους της ίδιας χώρας. Για την αφήγηση αυτού του έρωτα, η Αλιέντε, θα επινοήσει ένα άλλο πρόσωπο, μια νεαρή κοπέλα, επίσης μετανάστρια στην τρυφερή παιδική της ηλικίας, που πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης αλλά, εισπράττοντας την κρατική μέριμνα, προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της προσφέροντας τις υπηρεσίες της σ’ έναν οίκο ευγηρίας, αντιμετωπίζοντας καθημερινά την φθορά των ανθρώπων και την στάση τους απέναντι στο βιολογικό τέλος.

Η νεαρά Ιρίνα «προσπαθούσε να καταλάβει τι σήμαινε να κουβαλάς στην πλάτη σου τον χειμώνα, να νιώθεις ανασφάλεια σε κάθε βήμα, να σαστίζεις μπροστά στα λόγια που δεν άκουσες, να έχεις την αίσθηση πως η υπόλοιπη ανθρωπότητα προχωράει πολύ βιαστικά και μιλάει πολύ γρήγορα. Τι σήμαινε το κενό, η αδυναμία, η εξάντληση και η αδιαφορία ενώπιον όλων εκείνων που δεν τους αφορούσαν προσωπικά, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και εγγονιών, που η απουσία τους δεν βαραίνει πια όπως πρώτα και χρειάζεται να καταβάλεις προσπάθεια για να τους θυμηθείς. Ένιωθε τρυφερότητα για τις ρυτίδες, τα παραμορφωμένα τους δάχτυλα και τα θολωμένα τους μάτια. Φανταζόταν πώς θα γινόταν η ίδια όταν θα ήταν ηλικιωμένη, γριά».

Μέσα από τα μάτια της Ιρίνα καταγράφει τον αθεράπευτο έρωτα της επιτυχημένης Άλμα για τον Ιάπωνα εραστή: «Με τον Ιτσιμέι ανακάλυψε τις πολλαπλές αποχρώσεις της αγάπης και της ηδονής, από το ξέφρενο, πιεστικό πάθος μέχρι εκείνες τις ιερές στιγμές κατά τις οποίες το συναίσθημα τους ανύψωνε και έμεναν ακίνητοι, ξαπλωμένοι πρόσωπο με πρόσωπο στο κρεβάτι, να κοιτάζονται στα μάτια ώρα πολλή, ευγνωμονώντας την τύχη τους, νιώθοντας ότι είχαν αγγίξει ο ένας τα βάθη της ψυχής του άλλου, εξαγνισμένοι και απαλλαγμένοι από καθετί τεχνητό, να κείτονται εκεί μαζί, απόλυτα ευάλωτοι, σε τέτοια έκσταση που δεν μπορούσαν πια να διακρίνουν ανάμεσα στην απόλαυση και τη θλίψη, ανάμεσα στον θρίαμβο της ζωής και τον γλυκό πειρασμό τού να πεθάνουν εκεί επιτόπου για να μην ξαναχωρίσουν ποτέ πια».

Θαρρώ πως με το «Ο Ιάπωνας εραστής» η Αλιέντε αγγίζει πολλές αλήθειες, όσο οδυνηρές μπορεί να είναι για τον καθημερινό θάνατο. Η εξομολόγηση του γέροντα πια εραστή του συζύγου τής Άλμα, που αργοπεθαίνει, φωτίζει μια ακόμα πτυχή της στωικής στάσης απέναντι στην φθορά και στον θάνατο: «Ζω με μόνιμους πόνους… Αν όμως απασχολήσω τον νου μου με κάτι άλλο, γίνονται ανεκτοί… Έχω μάθει να προσέχω τι μου λέει το σώμα μου. Το σώμα μάς πληροφορεί για όλα, αρκεί να το ακούμε…»

Η μεγάλη κυρία της αμερικάνικης λογοτεχνίας επιβεβαιώνει πως δεν έπαψε να είναι μια χαρισματική αφηγήτρια, που μπορεί να χτίζει στέρεα μυθιστορήματα με γοητευτική φαντασία και συνθετική συγγραφική μαεστρία.

–