–
γράφει ο Φιλόλογος & Συγγραφέας
–
Στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη ο αγορευτής Περικλής υπερασπίζεται το δημοκρατικό πολίτευμα, διότι η πόλη δεν είναι έρμαιο κάποιου ή κάποιων πολιτικών, αλλά αποφασίζει ο λαός για την τύχη του. Ο Αθηναίος πολιτικός τονίζει πως ο κάθε πολίτης ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής θέσης αξιολογείται μόνο ανάλογα την προσωπική του αξία. Αντίστοιχη θέση κυριαρχεί στις Ικέτιδες του Ευριπίδη μέσω του λόγου ενός μυθικού ήρωα, του Θησέα, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, ένωσε όλα τα χωριά της Αττικής (συνοικισμός) και οι κάτοικοι της Αττικής έγιναν Αθηναίοι. Οι Ικέτιδες διδάχτηκαν πιθανώς το 423 π.Χ. Οι μητέρες των Αργείων στρατηγών που έπεσαν στις Θήβες ικετεύουν (απ’ αυτό η ονομασία) τον βασιλιά των Αθηνών Θησέα να τις βοηθήσει να πάρουν και να θάψουν τους νεκρούς γιους τους. Ο Θησέας κηρύσσει τον πόλεμο κατά των Θηβών και παίρνει τα πτώματα των Αργείων στρατηγών, τα οποία καίγονται και η στάχτη τους παραδίνεται στις ικέτιδες.
Στο παρακάτω απόσπασμα από τις Ικέτιδες του Ευριπίδη κυριαρχεί ένας «αγώνας λόγων», μια αντιπαράθεση μεταξύ του θηβαίου κήρυκα, υπερασπιστή της μοναρχίας, και του Θησέα, του βασιλιά της Αθήνας, όπου υπάρχει μια λαϊκή συνέλευση ισότιμων πολιτών και προτείνει πολιτικές απόψεις στον βασιλέα κι εκείνος τις υιοθετεί ή τις απορρίπτει. Αναπτύσσεται, λοιπόν, μια μορφή δημοκρατικής θεωρίας και η πολιτική συζήτηση για το είδος του πολιτεύματος κρατά σε εγρήγορση τους θεατές:
ΚΗΡΥΚΑΣ
Ποιος είναι ο δυνάστης αυτής της χώρας; 399
Σε ποιον να ανακοινώσω το μήνυμα του Κρέοντα,
που κυβερνάει τη γη του Κάδμου,
από τότε που ο Ετεοκλής έπεσε πλάι στις επτά πύλες
από το χέρι το αδελφικό του Πολυνείκη;
ΘΗΣΕΑΣ
Πρώτα-πρώτα, ξένε, άρχισες το λόγο σου με ένα λάθος, 404
όταν ζητάς δυνάστη εδώ.
Η πόλη αυτή εδώ δεν εξουσιάζεται από έναν άνδρα,
είναι ελεύθερη. Εδώ κυβερνούν οι πολλοί
που εναλλάσσονται στα αξιώματα χρόνο το χρόνο.
δεν δίνουν πιο πολλά στον πλούτο, και ο φτωχός έχει τα ίδια. 409
(…) Για μια πόλη τίποτε δεν είναι πιο δυσάρεστο από έναν τύραννο·429
σ’ αυτή την περίπτωση, πρώτα πρώτα δεν υπάρχουν νόμοι κοινοί,
αλλ’ ένας εξουσιάζει που έχει στα χέρια του το νόμο ο ίδιος·
κι αυτό πια δε δίνει ισότητα μέσα σ’ αυτή την πόλη.
Όταν όμως είναι οι νόμοι θεσπισμένοι, κι ο φτωχός και ο πλούσιος
έχει τα ίδια δικαιώματα, και μπορούν οι πιο αδύνατοι να ανταποδώσουν τα ίδια
σ’ όποιους είναι σε καλή κατάσταση, όταν κακολογούνται απ’ αυτούς,
και νικάει τον μεγάλο ο πιο μικρός, αν δίκαιο έχει.
Κι αυτό είναι ελευθερία: «Ποιός θέλει στην πόλη μας, αν έχει,
να φέρει μπρος σε όλους μας κάποια σωστή σκέψη του;»
Κι όποιος το θέλει πολύ είναι εξαίρετος, ενώ όποιος δεν το θέλει σωπαίνει.
Για μια πόλη τι είναι που δίνει πιο πολύ ισότητα απ’ αυτό;
Ευριπίδης, Ικέτιδες, 399-408, 429-441
(μτφρ. Θ. Γ. Μαυρόπουλος)
Οι διάφοροι θεσμοί εξυπηρετούσαν τη δημοκρατική διακυβέρνηση της πόλης, όπως μέσω της Εκκλησίας του Δήμου που αποτελούταν από όλες τις κοινωνικές τάξεις που είχαν ίση ψήφο εξ’ ου και η φράση στους Αχαρνείς του Αριστοφάνη, στο 45 στίχο: «Τίς αγορεύειν βούλεται;», μέσω της Βουλής, όπου τα μέλη της αποτελούνταν από πολίτες πάνω των τριάντα ετών, εκλέγονταν με κλήρο με ετήσια θητεία και της Ηλιαίας, ως λαϊκού δικαστηρίου, που δίκαζε πολλές υποθέσεις και αποτελούταν από 6.000 πολίτες.
Τίθεται, όμως ένα ερώτημα: πόσοι και ποιοι είχαν τη δυνατότητα να αγορεύσουν ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου; Η δυνατότητα αγόρευσης απαιτούσε πολιτική πείρα και γνώσεις με αποτέλεσμα να αγορεύουν κυρίως όσοι είχαν τα χαρακτηριστικά αυτά, δηλαδή όσοι ανήκαν στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, αφού οι περισσότεροι Αθηναίοι ενδιαφέρονταν πώς να εκπληρώσουν τις καθημερινές τους ανάγκες. Αυτή η χρονική περίοδος της αθηναϊκής δημοκρατίας έως σήμερα χαρακτηρίζεται «ριζοσπαστική», διότι ο κάθε πολίτης είχε τη δυνατότητα και την ελευθερία έκφρασης, εφόσον το επιθυμούσε.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γεωργοπαπαδάκου, Α. χ.χ. Ανατύπωση. Ελληνική Γραμματολογία. Από τις αρχές ως το τέλος του 6ου μ.Χ. αιώνα. Θεσσαλονίκη: Μόλχο.
- Ευριπίδης, Ικέτιδες. 2008. Μτφρ. Θ. Γ. Μαυρόπουλος. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.
- Flacelière R., Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων, μτφρ. Γ.
Βανδώρου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2003.
- Κουκουζέλης A.,, «Πολιτική και Θεωρία της Πολιτικής», στο Ι. Γιαννόπουλος, Γ. Κατσιαμπούρα, Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, Τόμος Β’, ΕΑΠ, Σημαντικοί Σταθμοί του Ελληνικού Πολιτισμού, Πάτρα, 2000.
- Lesky, A. 1997. Ανατύπωση. Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων. Από τη γένεση του είδους ως τον Σοφοκλή. Τόμος 1. Mτφρ. Ν. Χ. Χουρμουζιάδης. Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ, 1987.
- Mossé C., Ο πολίτης στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Ι. Παπακωνσταντίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1996.
- Mossé C., Ιστορία των πολιτικών θεωριών στην αρχαία Ελλάδα, μτφρ. Φ. Αρβανίτης, εκδ. Δαίδαλος-Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα χ.χ.
- Σακελλαρίου Μ. Β., Η αθηναϊκή δημοκρατία, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1999.
- Sinclair R. K., Δημοκρατία και συμμετοχή στην αρχαία Αθήνα, μτφρ. Ε. Ταμβάκη, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1997.
_____
Ο Χρίστος Γρ. Σοροβέλης γεννήθηκε στο Αγράμπελο Ξηρομέρου Αιτωλ/νίας και ζει στην Αθήνα. Είναι πτυχιούχος του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, του τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής. Εκπαιδευτικός – φιλόλογος σε δημόσιο σχολείο. Έχει master Επιστήμης Αγωγής. Ασχολείται με τη διδασκαλία – μελέτη της ελληνικής λογοτεχνίας, καθώς και με την έρευνα – μελέτη της ελληνικής και ευρωπαϊκής φιλοσοφίας. Συντάκτης λογοτεχνικών θεωρητικών κειμένων, φιλοσοφικών και ιστορικών δοκιμίων. Από το 2013 είναι συντάκτης στον πολιτιστικό ιστότοπο: τοβιβλίο.net. Έχει τιμηθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Αποτελεί μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών.
ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΕΡΓΟ
- Ποιητική Συλλογή «Υπάρχω, αν και δε με γνωρίζουν», από τις εκδόσεις Σοκόλη (2012)
- Επιλεγμένος από την Ποιητική Ακαδημία (2018) σε μια συλλεκτική έκδοση μεταξύ των νέων ποιητών με την επιμέλεια του ποιητή Δημήτρη Ιατρόπουλου
- Έκδοση της νουβέλας «Οι Συνοδοιπόροι» (2018) από τις εκδόσεις Όστρια
Συμμετοχές σε συλλογικές εκδόσεις:
· Καλλιτεχνικό Ημερολόγιο 2015 https://thermoyiannis.gr/συλλογικά-έργα/καλλιτεχνικό-ημερολόγιο-2015/
· Επίλεκτον: Όταν η ζωγραφική συναντά την ποίηση
Πολυτελές επετειακό λεύκωμα για την συμπλήρωση 7 δημιουργικών ετών των Εκδόσεων Όστρια. Συλλογικό έργο που περιλαμβάνει έργα ζωγράφων και ποιητών, 2019. https://www.bookworld.gr/gr/book/bkid/240818/epilekton-otan-i-zografiki-sunanta-tin-poiisi
0 Σχόλια