γράφει ο Πάνος Τουρλής

Ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957) ήταν Έλληνας λογοτέχνης και φιλόσοφος, από τους πιο σημαντικούς της σύγχρονης εποχής και ταυτόχρονα ο περισσότερο μεταφρασμένος παγκοσμίως. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης που τότε ήταν ακόμη υπό οθωμανική κατοχή και έζησε μια πλούσια σε εμπειρίες, γεγονότα και στιγμές ζωή. Ο Allain Glykos δημιούργησε ένα δίτομο έργο-φόρο τιμής για τον σημαντικό αυτόν συγγραφέα σε μορφή graphic novel και το ζωντάνεψε παραστατικά με τη βοήθεια του εικονογράφου Antonin (Dubuisson).

Οι εκδόσεις Διόπτρα μετέφρασαν στα ελληνικά ένα πολύτιμο έργο που ακολουθεί από κοντά τον συγγραφέα στα πρώτα βήματα της ζωής του στην Κρήτη μα και αργότερα, στα ταξίδια που υλοποίησε και που επηρέασαν την ψυχοσύνθεση και τη νοοτροπία του. Καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπορντώ, ο Allain Glykos δε γινόταν να μην ταυτιστεί με το σύμπαν του Καζαντζάκη. Μπερξόν, Λένιν, Νίτσε, Χριστός και Φραγκίσκος της Ασίζης, διαρκείς οι περιπλανήσεις κι ακατανόητες για όποιον δεν τολμήσει «να περιπλανηθεί στη σκοτεινή, απαιτητική μα και καλοσυνάτη ζούγκλα του έργου» του. Εξ ου και η μορφή του graphic novel που επιλέχτηκε, ώστε να μπορέσει ο μέσος αναγνώστης που δεν έχει εξοικειωθεί με το καζαντζακικό σύμπαν να έρθει πιο κοντά και να πάρει μια πρώτη γεύση από ένα ταξίδι που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή του. Ο πρώτος τόμος, βασισμένος στην «Αναφορά στον Γκρέκο» και σε άλλα αυτοβιογραφικά αποσπάσματα, είναι αφιερωμένος στη ζωή, στις σπουδές, στις γνωριμίες του Καζαντζάκη και ο δεύτερος, βασισμένος στα «Ταξίδια» του, καταγράφει τον κόσμο όπου ταξίδεψε έξω του και μέσα του.

Ένας αξιοπερίεργος «μισός Έλληνας», ο ίδιος δηλαδή ο Glykos, στέλνει γράμμα στον συγγραφέα, με το οποίο του ζητάει την άδεια να συζητήσουν για τα βιογραφικά του στοιχεία: «Αγαπητέ Νίκο, θα ‘θελα να κάμω κάτι απερίσκεπτο: να μιλήσουμε για τη ζωή σου. Έχουμε τόσα κοινά σημεία που τολμώ να σου προτείνω αυτή τη συνάντηση». Όταν ο Καζαντζάκης πείθεται, ξεκινάει ένα ενδιαφέρον και συναρπαστικό ταξίδι, γεμάτο εκπλήξεις, φιλοσοφία, ιστορία, ανατροπές. Πώς και γιατί γράφτηκαν κάποια βιβλία, ποιοι ήταν οι σταθμοί της ζωής του συγγραφέα, ποια τα περιστατικά που σμίλευσαν την κοσμοθεωρία του; «Μικρά μυστικά» από τη ζωή και τη συγγραφή ξεδιπλώνονται δίπλα σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως οι κρητικές επαναστάσεις κατά του οθωμανικού ζυγού, οι Βαλκανικοί πόλεμοι και η μικρασιατική καταστροφή ενώ συναντάμε τα πρόσωπα που θ’ αλλάξουν για πάντα τη ζωή του: Γαλάτεια Καζαντζάκη, Άγγελος Σικελιανός, οι γυναίκες και οι άντρες που θα τον οδηγήσουν στον δικό του ανήφορο. Η αφήγηση φυσικά δεν είναι δομική, μιας και ο συγγραφέας συνομιλεί με τον Καζαντζάκη, οπότε μια κουβέντα ακολουθεί πάντα τη δική της πορεία. Το θετικό είναι όμως πως ο «μισός Έλληνας» μπορεί να παρέμβει στη συζήτηση με παρατηρήσεις, επεξηγήσεις και επερωτήσεις που εμπλουτίζουν το κείμενο και βοηθάνε έτσι τον αναγνώστη σε περαιτέρω κατανόηση.

Η εικονογράφηση του Antonin (Dubuisson) είναι αξιέπαινη και ισορροπεί ανάμεσα στον σουρεαλισμό και στην πιστή απεικόνιση γνωστών πινάκων ζωγραφικής, προσώπων και τοπόσημων. Με γαλάζια γραμματοοσειρά μιλάει ο αφηγητής, με καφετιά ο Καζαντζάκης και με μαύρη τα υπόλοιπα πρόσωπα όποτε χρειαστεί. Κυριαρχούν το κίτρινο, το γαλάζιο και το κεραμιδί και τα καρέ είναι ατάκτως ερριμμένα στις σελίδες, ακολουθώντας τον δικό τους κανόνα, ο αναγνώστης όμως δε χάνεται ούτε μπερδεύεται. Σε κάποια σημεία έχουμε ξεκάθαρη γραμμική σειρά όπως στα κόμικς, σε άλλα οι εικόνες μπαίνουν η μία στην άλλη δημιουργώντας πανοραμικά στιγμιότυπα, με πρωτότυπες και ποικίλες οπτικές γωνίες και ζωντανεύοντας υποδειγματικά την εκάστοτε σκηνή.

Το δίτομο graphic novel «Καζαντζάκης» είναι μια υπέροχη και καλοδουλεμένη μελέτη πάνω στον βίο και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, δοσμένη με τέτοιο τρόπο που μπορεί να εγείρει το ενδιαφέρον των μελετητών αλλά και του απλού μέσου αναγνώστη που θέλει να γνωρίσει τον σημαντικό αυτόν λογοτέχνη. Μια δυνατή και ξεχωριστή εικονογράφηση συμπληρώνει με τον πιο κατάλληλο τρόπο την επιθυμία του Allain Glykos να δημιουργήσει αυτόν τον φόρο τιμής σ’ έναν διαχρονικό και σημαντικό συγγραφέα.