–

γράφει η Λεύκη Σαραντινού

–

Ο John Darwin είναι από τους παλιούς καλούς ιστορικούς που χαίρεται να διαβάζει κανείς, έστω κι αν τα βιβλία τους δεν είναι ό,τι πιο εύκολο στην ανάγνωση και ό,τι πιο μικρό. Τέτοιο είναι και το τελευταίο μεταφρασμένο στα ελληνικά βιβλία του με τίτλο “Μετά τον Ταμερλάνο, Η άνοδος και η πτώση των παγκόσμιων αυτοκρατοριών 1400-2000“, το οποίο απέσπασε και το βραβείο Wolfson History Prize το 2008.

Στο συγκεκριμένο πόνημα ο ιστορικός επιχειρεί να αφηγηθεί μία παγκόσμια ιστορία μέσω των αυτοκρατοριών που υπήρξαν απ’ άκρη σ’ άκρη στη γη. Το εντυπωσιακό στο εγχείρημά του είναι το γεγονός ότι δεν επικεντρώνεται μονάχα στην Ευρώπη, αλλά ασχολείται με τις αυτοκρατορίες σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη.

Το βιβλίο ασχολείται με τις παγκόσμιες αυτοκρατορίες του ύστερου μεσαίωνα και των νεώτερων χρόνων, με αφετηρία την αυτοκρατορία του Ταμερλάνου. Οι αυτοκρατορίες της αρχαιότητας και της προϊστορίας απουσιάζουν παντελώς.

H πρόοδος της Ευρώπης φαίνεται πως ήρθε τελικά από  τη ραγδαία ανάπτυξη της ναυτοσύνης στο τέλος του Μεσαίωνα. Τότε βέβαια οι μεγάλες ισλαμικές αυτοκρατορίες της Ασίας, όπως εκείνη των Οθωμανών, των Μουγκάλ ή των Σαφαβιδών δεν είχαν αρχίσει ακόμη την αναπόφευκτη πορεία της παρακμής τους. Από τη στιγμή όμως που άρχισε η άνοδός της, τίποτε δεν κατέστη, εν τέλει, ικανό να την ανακόψει. Παράλληλα και η Ιαπωνία των Σογκούν, αλλά και η αυτοκρατορική Κίνα συνέχιζαν την ανοδική πορεία τους, εκείνη που η ίδια η Ευρώπη επρόκειτο να ανακόψει βιαίως μετά από τη βιομηχανική επανάσταση.

Η επέκταση της Ευρώπης κατά τους νεώτερους χρόνους, η βιομηχανική επανάσταση, η παντοδυναμία των ΗΠΑ, οι προσπάθειες επέκτασης της Ρωσίας, η βρετανική αυτοκρατορία, ο ανταγωνισμός για την Αφρική και η αποαποικιοποίηση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι όλα θέματα που εξετάζονται ενδελεχώς στο βιβλίο του Darwin, ένα  βιβλίοα αρκετά πυκνογραμμένο, το οποίο περιέχει όμως συγχρόνως και απίστευτο πλούτο πληροφοριών. Οπωσδήποτε η ανάγνωσή του δεν είναι εύκολη, αλλά η προσφερόμενη ιστορική γνώση θα αποζημιώσει τον αναγνώστη.

Τον συγγραφέα απασχολεί έντονα, καθ’ όλη τη διάρκεια της αφήγησης, ο λόγος για τον οποίο η Ευρώπη απέκτησε τελικά την οικονομική, πολιτιστική και τεχνολογική πρωτοκαθεδρία μετά τον 19ο αιώνα, ενώ και άλλες περιοχές της γης, όπως για παράδειγμα η Κίνα και η Ιαπωνία, διέθεταν επίσης τα φόντα για κάτι τέτοιο.

Ο Darwin πιστεύει ότι η ακμή και η παρακμή μίας αυτοκρατορίας είναι αναπόφευκτη καθώς και το γεγονός ότι δεν δύναται να υπάρχει μονάχα μία αυτοκρατορία ανά την υφήλιο. Η σύγκρουση μεταξύ πολλών και διαφορετικών πόλων εξουσίας είναι δεδομένη, τόσο κατά το παρελθόν όσο και στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης. Γι’ αυτό και θεωρεί ότι η σκιά του Ταμερλάνου-και της καταρρέουσας, εν τέλει-αυτοκρατορίας του, πέφτει αναπόφευκτα επάνω σε όλες τις διάδοχες αυτοκρατορίες μετά από αυτόν.