Camillo Boito & Iginio Ugo Tarchetti

Εκδόσεις Ars Noctura 2020

Μετάφραση: Άννα Γρίβα

–

γράφει η Βάλια Καραμάνου

–

Η συγκεκριμένη έκδοση αφορά σε τέσσερα διηγήματα των δύο Ιταλών συγγραφέων του 19^ου αιώνα, που ανήκουν στο ρεύμα της Scapigliatura, κυρίαρχο στην Ιταλία αυτήν την εποχή με επίκεντρο το Μιλάνο. Σύμφωνα με την εισαγωγή της μεταφράστριας, το ρεύμα αυτό αντιτάχθηκε στον κυρίαρχο Ρομαντισμό αλλά και στον Κλασικισμό προβάλλοντας αντικομφορμιστικές τάσεις, σύγκρουση με κάθε μορφή κοινωνικού καθωσπρεπισμού και στροφή προς το μακάβριο, νοσηρό και υπερφυσικό. Οι δύο συγγραφείς, ως εκπρόσωποι της Scapigliatura, τοποθετούν τους ήρωές τους να ακροβατούν ανάμεσα στον ρεαλισμό και στην φαντασία, στο υπερφυσικό και μεταφυσικό στοιχείο, αποδίδοντας έτσι τις αμφιβολίες και τον ανθρώπινο φόβο απέναντι στην επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση μιας νέας επερχόμενης εποχής. Τα κείμενά των Boito και Tarchetti αποτελούν αυτοτελείς ιστορίες περιορισμένης έκτασης, που σημαδεύουν ωστόσο τον αναγνώστη και τον βυθίζουν στον δικό τους ζοφερό κόσμο, χωρίς ωστόσο να στερούνται υψηλής τεχνικής και λογοτεχνικής αξίας.

Camillo Boito:

«Ο Βουβός Δαίμων»

Η ιστορία εκτυλίσσεται σε πρώτο πρόσωπο, καθώς πρόκειται για την γραπτή εξομολόγηση ενός γηραιού αριστοκράτη προς έναν απόγονό του. Με εκλεπτυσμένη και άρτια τεχνική ο συγγραφέας περιγράφει το βασίλειο ενός ένδοξου και ευτυχισμένου παρελθόντος, στο οποίο ο κεντρικός ήρωας έζησε μια πλήρη ζωή δίπλα στην αγαπημένη του σύντροφο. Παρά την λατρεία της Τέχνης που αναδίδεται από κάθε σελίδα, την ομορφιά και την επιβλητικότητα αυτού του βασιλείου, αλλά και την ευαισθησία και την τρυφερότητα του κεντρικού ήρωα, υπάρχει κάτι που βρίσκεται σε μακρά αποσύνθεση, μια αίσθηση σάπιου, νεκρικού. Κάτι που υποστρωματώνει και ροκανίζει τον ήρωα, όπως ακριβώς ο Βουβός Δαίμων που με ύπουλο και υπόγειο τρόπο καταβροχθίζει τα θύματά του. Στην προκειμένη περίπτωση, η «κερκόπορτα» του Κακού είναι μια κιθάρα – ένα ανεστραμμένο σύμβολο ευφορίας- που όμως φέρει πάνω της μια Κατάρα που απλώνεται πάνω στους κτήτορές της. Ακριβώς όπως ξεκινά ανυποψίαστη η εσωτερική σήψη ώσπου να καταλάβει ολοκληρωτικά τα θύματά της. Ο ήρωας βρίσκεται αντιμέτωπος με την απειλή, που τον πνίγει και τον οδηγεί σε απόγνωση με κλιμακούμενη αυξητικά αγωνία.

«Παραμονή Χριστουγέννων»

 Ο εγκιβωτισμός είναι η τεχνική που ακολουθεί ο Boito σε αυτό το διήγημα μέσω ενός χειρόγραφου του βασικού ήρωα του Τζότζο, που ταλαιπωρημένος από μια ανίατη ασθένεια περιπλανιέται μόνος στο Μιλάνο την Παραμονή των Χριστουγέννων. Μάλλον θα λέγαμε πως βασική ηρωίδα είναι μια νεκρή, η αγαπημένη του Εμίλια, που μαζί με άλλους οικείους νεκρούς στοιχειώνουν τον ήρωα με οδυνηρό τρόπο. Εκείνος, σε μια ύστατη προσπάθεια να παρηγορηθεί και κρατηθεί από την ζωή, δειπνεί τελικά μαζί με μια φτωχή καπελού που θεωρεί πως μοιάζει με την νεκρή αγαπημένη του, ιδιαίτερα στην λευκή οδοντοστοιχία της. Μέσα στην υποβλητική ατμόσφαιρα του χειμωνιάτικου Μιλάνου, που άλλοτε είναι εορταστική και άλλοτε πένθιμη, ο Τζότζο παραπαίει από την παράνοια της αγάπης στην σκληρή συνειδητοποίηση της αλήθειας. Στην κορύφωση της απόγνωσής του καρφώνει με ένα μαχαίρι το κατάλευκο δόντι του κοριτσιού, το σύμβολο της χαμένης ζωής και ομορφιάς. Όμως, στην άνιση μάχη του θανάτου και της ζωής, της μανίας και της νηφαλιότητας, πάντα κερδίζει το νοσηρό, το μακάβριο. Το Μιλάνο, όπως αναφέρεται στο κείμενο, «έμοιαζε με νεκροταφείο» γεμάτο με ζωντανούς και νεκρούς χωρίς ευδιάκριτα όρια ανάμεσά τους.

Iguno Ugo Tarchetti

«Ένα πνεύμα μέσα σε μια βατομουριά»

Ο βαρόνος Β. είναι ένας ευτυχισμένος απλός άνθρωπος που χαίρεται τις απολαύσεις της ζωής, ώσπου εισβάλει μέσα του το νεκρικό στοιχείο με ισοπεδωτικό τρόπο. Τρώγοντας τα βατόμουρα πάνω από την κρυφό τάφο ενός δολοφονημένου κοριτσιού, εκείνο ζωντανεύει μέσα του οδηγώντας τον στην παράνοια. Ο Βαρόνος Β. είναι πλέον ένας «διπλός άνθρωπος» που βλέπει τα πάντα γύρω του για πρώτη φορά μέσω των γυναικείων ματιών της νεκρής. Ανάμεσά τους βέβαια αναγνωρίζει και τον δολοφόνο της, μέσω της περιγραφής του οποίου μας γνωστοποιείται η ιστορία (άλλο ένα ωραίο λογοτεχνικό τέχνασμα). Ο συγγραφέας κινείται σε παρόμοιο κλίμα με τον Boito, αν και η ροή της γραφής του είναι πιο έντονη και λιγότερο περιγραφική. Ωστόσο στον ίδιο φαινομενικά ειδυλλιακό κόσμο ενυπάρχουν το Κακό, η σήψη, ο επερχόμενος Θάνατος , του οποίου η κυριαρχία δεν παύει να υφίσταται ακόμα και πέρα από τον Τάφο. Ο ήρωας είναι πάντα τραγικός, βιώνοντας βαθιά υπαρξιακή κρίση, καθώς διχάζεται ανάμεσα στο πραγματικό και το μεταφυσικό, που καταρρίπτει κάθε επιστημονική βεβαιότητα. Παράλληλα, στην ιστορία αυτή θίγεται εύστοχα η ψυχολογία της γυναικείας φύσης σε μια εποχή, που δύσκολα μπορούσε να εκφραστεί.

«Ένα κόκκαλο νεκρού»

1855, Παβία: ένας νεαρός σπουδαστής αποκτά μερικά ανθρώπινα οστά από τον δάσκαλό της στο μάθημα της Ανατομίας. Ανάμεσά τους υπάρχει μια επιγονατίδα, την οποία επί πολλά χρόνια ο ήρωας χρησιμοποιεί στο γραφείο του, παρότι ένας εσωτερικός φόβος τον οδήγησε στην ταφή των υπολοίπων οστών. Ο ίδιος πειραματίζεται στον πνευματισμό και είναι ανοιχτός σε υπερφυσικά θέματα σε αντίθεση με τον σκεπτικισμό του δασκάλου του. Όταν όμως ο τελευταίος πεθάνει, χρόνια αργότερα, ο ήρωας θα «επικοινωνήσει» μαζί του και αναπάντεχα με τον πιο ανατριχιαστικό τρόπο θα «συναντηθεί» με τον κάτοχο της επιγονατίδας. Οι νεκροί και σε αυτήν την ιστορία, ίσως πιο βίαια και δυναμικά, εισβάλλουν στον κόσμο των ζωντανών και τον γεμίζουν με την μακάβρια αίσθηση της σήψης. Ο θάνατος, η μεταθανάτια ζωή, το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης, τα όρια της επιστήμης είναι μόνο μερικά από τα θέματα που θίγονται σε μια αφήγηση που κόβει την ανάσα μέχρι την τελευταία γραμμή.

Η εξαιρετική αυτή έκδοση, που αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της γραφής των δύο Ιταλών συγγραφέων, ζωντανεύει μια ολόκληρη εποχή με γοτθικά στοιχεία, ενώ μυεί τον αναγνώστη στα βαθύτερα υπαρξιακά και ψυχολογικά μυστήρια της ανθρώπινης ύπαρξης. Άραγε μπορεί ο άνθρωπος να ευτυχήσει; Η Αγάπη ή η Επιστήμη είναι τα αντίδοτα στον Θάνατο; Και το κυριότερο, τι υπάρχει πίσω από αυτό το μυστηριώδες παραπέτασμα, αυτό το λεπτό όριο που συνδέει τους δύο κόσμους, την πραγματικότητά μας και το επέκεινα; Οι δύο συγγραφείς δίνουν την δική τους ανατριχιαστική και ταυτόχρονα συναρπαστική εκδοχή.