Θανάσης Κριτσινιώτης
Γαβριηλίδης
ISBN: 978-960-576-486-9

Σε εποχή γεμάτη βία και επιφανειακή επίδειξη, η επίκληση του μύθου και η στρέψη της προσοχής στο ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον μαζί με το ρομαντισμό που περικλείει μοιάζει να αποτελεί μία ανάγκη της καλλιτεχνικής δημιουργίας που ενισχύει μέσω της αντίθεσης με το κοινωνικό γίγνεσθαι την ανάγκη για έμφαση στο συναίσθημα.

Το δρόμο αυτό μέσα από τις αντιθέσεις φύσης-πόλης, ανθρώπου-φύσης και σε πλήρη αντίθεση με την εποχή των ανατροπών που βιώνουμε, ακολουθεί και ο Θανάσης Κριτσινιώτης με τη ποιητική συλλογή «η Δάφνη και το ποτάμι» (Γαβριηλίδης, 2016).

Η Δάφνη είναι το σταθερό ποιητικό υποκείμενο στη συλλογή, καθιστώντας τη συλλογή μία αδιάσπαστη ποιητική σύνθεση με αυτήν συνεκτικό δεσμό. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι η Δάφνη εμφανίζεται ως όνομα μόνο στους τίτλους. Μοιάζει σαν η νύμφη, κόρη του Πηνειού και της Γαίας, να επιστρέφει από τους μύθους στο σύγχρονο θεσσαλικό τοπίο.

Ξεπερνώντας, όμως, η σύνθεση τη συνήθη ποιητική ροή διατηρεί χαρακτηριστικά σκηνικού ποιήματος. Από το εισαγωγικό «την είδα στο ποτάμι», ο προβολέας πέφτει στη Δάφνη που αφηγείται, περιγράφει τριτοπρόσωπα ή πρωτοπρόσωπα, αναρωτιέται ή συνδιαλέγεται. Έτσι, ο Κριτσινιώτης διαμορφώνει ένα θεατρικό περιβάλλον δράσης πλούσιο σε επικά μέρη, μονολόγους ή ψευδοδιαλόγους μέσα στο σχεδόν αρκαδικό σκηνικό που στήνει.

Μολονότι ο ποιητής δεν πρέπει να ενταχθεί στο σύγχρονο αρκαδισμό και δεν υιοθετεί τις πρακτικές του, η φυσιολατρική στροφή με το ρομαντικά χαρακτηριστικά της δίνουν μία αυθόρμητη αίσθηση ενός αρκαδισμού.

Ένας φυσιολατρικός λυρισμός αγκαλιάζει τους στίχους, όπως τον απαντάμε σταθερά στην ποίηση της περιφέρειας, βιωμένος και στενά δεμένος με το δημιουργό. Η πανίδα και το υγρό στοιχείο συμπλέκονται με μία φυσικότητα με τα ανθρωπογενή χαρακτηριστικά του χώρου (την είδα στο ποτάμι, η απορία της Δάφνης, η απορία της Δάφνης, η Δάφνη και ο σκύλος της).

Σαν δάσος το “αρκαδικό” στοιχείο -σκηνογραφικά- καλύπτει όλο το χώρο (η Δάφνη βλέπει, οι πληγές της Δάφνης και ο σκύλος της, η αγρυπνία της Δάφνης, η Δάφνη στην όχθη). Ωστόσο, το κάδρο του με τη συνεχή παρουσία του ποταμού, είναι σε διαρκή κίνηση, που σε συνδυασμό με την ολιγόστιχη φόρμα και την εναλλαγή εικόνων ενισχύει το δραματικό στοιχείο και την παραστατικότητα. Ακόμα και επιλογή λέξεων συνδεδεμένων με τον ποταμό (βυθίζομαι, κυλάς, υγρό σώμα, σπαρταρούν, γλιστρώ, κολυμπάει κλπ) ή λέξεων που υποδηλώνουν κίνηση (επιστρέφεις, κυματίζουν, τρέχω, διασχίζαμε κλπ) ενισχύουν την αίσθηση της ρευστότητας.

Οι ερωτήσεις της Δάφνης (τα σάρκινα κεράσια της Δάφνης, έλεγχος στο δρόμο, η Δάφνη στο μπαρ, έκρηξη, η Δάφνη στο δρόμο) και το διαλογικό ύφος με το β΄ ενικό (οι πληγές της Δάφνης, η Δάφνη χαμένη στο δάσος, η Δάφνη, η Δάφνη μέσα σε οθόνη, ένα γιασεμί, ανέστια, η Δάφνη ευωχείται) συνδιαμορφώνουν το σκηνικό τοπίο μέσα σε μία στιχουργική κινητικότητα. Τη ρευστότητα, άλλωστε, αυτή συντηρεί και η ίδια η στιχουργική δομή με τους θρυμματισμένους στίχους ή τη διαφοροποιημένη τυπογραφικά στοίχιση (η Δάφνη χαμένη στο δάσος, η Δάφνη στην όχθη, η Δάφνη στο ποτάμι, κλίμαξ). Ταυτόχρονα, η εναλλαγή περιόδων λόγου στον ίδιο στίχο -με τελείες- (οι πληγές της Δάφνης, η αγρυπνία της Δάφνης, η Δάφνη και ο σκύλος της, η Δάφνη ανυπόδητη, ήχοι πολιορκούν τη Δάφνη, ω σύννεφα, τα πράσινα μαλλιά της) με την αποσπασματικότητα των συνειρμικά δεμένων εικόνων ή των ονοματικών συνόλων (μαύρη μουσική, η Δάφνη χαμένη στο δάσος, η Δάφνη και τα ερείπια, η Δάφνη στον κήπο των σκουπιδιών) ενισχύει την αίσθηση της διαρκούς ροής του ποταμού και της κίνησης στον σκηνικό χώρο.

Αξίζει να υπογραμμίσουμε την υπερρεαλιστική πνοή που εκπνέεται από την εκφραστική του Κριτσινιώτη. Ο σουρεαλισμός του διακρίνεται από μία ηπιότητα που θα έμενε σε ένα λανθάνον επίπεδο, αν δεν εκτίθονταν με τη συνειρμική σύνδεση των επιμέρους εικόνων (η Δάφνη μέσα στο πλήθος, η Δάφνη χαμένη στο δάσος) και ορισμένες εικαστικής φύσης μεταφορές (οι πληγές της Δάφνης, η αγρυπνία της Δάφνης, η Δάφνη στην όχθη, η αστρική προσευχή της Δάφνης, η Δάφνη ευωχείται) ή παρομοιώσεις (η αγρυπνία της Δάφνης, η Δάφνη και ο σκύλος της, η Δάφνη στην όχθη, η Δάφνη και τα ερείπια) και αλληγορίες (η Δάφνη και ο σκύλος της, το όνειρο της Δάφνης, η Δάφνη ανυπόδητη).

Μία ήπια μελαγχολία ξεπηδά από το φυσιολατρικό σκηνικό της σύνθεσης. Μοιάζει σαν ο δημιουργός να αναζητά μία αλληγορική επιστροφή στη φύση, στην ειλικρινή σύνδεση με τη φύση. Την ηρεμία του αρκαδικού χώρου, σαν πέτρες στη ροή του ποταμού, εμποδίζουν -κι αγκαλιάζονται από αυτόν- οι αλληγορικές σύγχρονες αγωνίες του δημιουργού, ενώ ένας υποφώσκων ερωτισμός μοιάζει να κρύβεται σε πολλές σκηνές, καθώς η συνεχής θηλυκή παρουσία προσδίδει μία ερωτική νότα στη σύνθεση.

Διαρκώς ο ήχος του ρέοντος ποταμού καλύπτει τους ήχους του πολύβοου άστεως, στρέφοντας την προσοχή ακριβώς στην ουσία της ζωής που ρέει σαν νερό γύρω από τους βράχους/πέτρες των προβλημάτων που μας καθηλώνουν τελικά στον τσιμεντένιο θόρυβο. Το διαρκές πράσινο με τη θνητότητά του, υγιές ή νεκρό, δείχνει την ανάγκη αλλαγής του χώρου δράσης του ανθρώπου, μέσα από μία αντι-ιδεαλιστική οπτική, μέσα σε μία αειφορική σχέση με το φυσικό χώρο.

Μόλο που η ποίηση του Κριτσινιώτη δεν είναι αρκαδική, η ποιητική του με την έμμεση αναφορά στους κλασσικούς χρόνους, με την αξιοποίηση του μύθου της Δάφνης και έμμεσα του Πηνειού ως τον ποιητικό του ποταμό -κι ας μην καταγράφεται πουθενά-, και συνυφασμένη με την ειδυλλιακή φύση κινείται ακριβώς στις θεμελιώδεις αξίες του ανθρωπισμού με μία οικουμενική διάσταση. Μακριά από το ιδεαλιστικό όραμα της πρωτόγονης και ανεπιτήδευτης θέσης του ανθρώπου στη φύση, αγγίζει την οραματική της αλλαγής της πορείας του ανθρώπινου πολιτισμού εκφράζοντας την αθωότητα, την ευαισθησία, την δικαιοσύνη, την απλότητα, την επιστροφή στην ουσία και τη χαρά της ζωής, το ξύπνημα του έρωτα και την αειφορική επαφή με τη φύση.