γράφει η Παναγιώτα Σκουρτανιώτη

Προσεγγίζοντας τον Μπόρχες

Όταν όντας φοιτήτρια της Φιλοσοφικής Κρήτης πρωτοαντίκρισα τον Αργεντινό συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες συνοδευόμενο από τη Μαρία Κοδάμα στην αναγόρευσή του ως επίτιμου διδάκτορα της Σχολής αισθάνθηκα δέος. Με αργό αλλά σταθερό βηματισμό μπήκαν οι δυο τους στην αίθουσα τελετών και εκείνη τον οδήγησε στο «βάθρο» του. Ήταν λες και αντίκριζα τον Όμηρο πάνω στην πέτρα του, στην Δασκαλόπετρα, στην Χίο. Η παρουσία του επιβλητική. Η μορφή του ανέκφραστη αλλά συγχρόνως ήρεμη απέπνεε σεβασμό. Και ο σεβασμός έγινε θαυμασμός όταν οι πρώτες λέξεις ανάβλυσαν, τόσο βαθιά ποιητικές, από το στόμα του, με τον ήχο της φωνής του ήρεμο, βαθύ και επιβλητικό συγχρόνως.

Διαβάζοντας, μετά από δεκαετίες, τη συλλογή μικροδιηγημάτων και ποιημάτων «Ο δημιουργός» (El, hacedor), με τοπικό και χρονικό προσδιορισμό το Μπουένος Άιρες, 9 Αυγούστου 1960 αλλά στον ελλαδικό χώρο σε Α΄ Έκδοση τον Σεπτέμβρη 1985, από τις Εκδόσεις Ύψιλον, σε μετάφραση Τάσου Δενέγρη και Δημήτρη Καλοκύρη, καθώς και το αντίστοιχο, Ο ποιητής (1960) στα Άπαντα Πεζά, μετάφραση, επιμέλεια σχόλια Αχιλλέα Κυριακίδη, από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, τον Σεπτέμβριο 2005, επιχειρώ να το προσεγγίσω κριτικά με σεβασμό και κύριο κίνητρο τη φιλολογική περιέργεια και την φιλαναγνωσία.

Γενικά: Η συλλογή αποτελείται από 23 μικροδιηγήματα- μικρής έκτασης αφηγήματα (μόνο αυτά απασχόλησαν το άρθρο) με χαρακτηριστικά τους την ποιητική γραφή, τα μοντερνιστικά στοιχεία, την αφαιρετικότητα, τις συχνές αναφορές στην ελληνική μυθολογία (Αχέροντας), στην Ιλιάδα και Οδύσσεια (Ομηρικά έπη), στην ελληνική ιστορία (Θερμοπύλες), στην ελληνική φιλοσοφία (Πλάτωνας, Λουκιανός), στην ιστοριογραφία( Διόδωρος Σικελιώτης), στη σκανδιναβική μυθολογία (Ragnarok), στη Θεία Κωμωδία του Δάντη, στην πολιτικοκοινωνική ζωή της Αργεντινής.

Διαβάζοντας τον δημιουργό του Μπόρχες αναγνωρίζουμε ως προς τα βασικά είδη της έντεχνης πεζογραφίας, τα χαρακτηριστικά του μικροδιηγήματος, της μικροαφήγησης που είναι η συντομία, η αφηγηματικότητα, ο αφαιρετικός χαρακτήρας. Προσεγγίζουμε, επίσης, τον θεματικό άξονα, τον συμβολισμό που εμπεριέχεται σε κάποιους εκ των τίτλων και στο κείμενο, καθώς και τα πρόσωπα που «δρουν» μέσα σε αυτά τα μικροδιηγήματα.

Συχνό μοτίβο δομής των μικροδιηγημάτων: Ο Μπόρχες αφηγείται μια ιστορία, συχνά με στοιχεία αυτοαναφορικότητας, με χρονολογική αποτύπωση, σε μία ή δύο παραγράφους. Η προσωπική του άποψη εμπεριέχεται στην τελική παράγραφο παίρνοντας τις ακόλουθες μορφές : Έκφραση απορίας ή παράθεση σχόλιου ή συμπεράσματος ή επιμυθίου. (Στον Λεοπόλδο Λουγκόνες, Οι σκεπασμένοι καθρέφτες, Ο αιχμάλωτος, Το ομοίωμα, Η πλοκή, Ο μάρτυρας, Ένα κίτρινο τριαντάφυλλο)

Δομή – Θέματα – Πρόσωπα

Εισαγωγικό: Στον Λεοπόλδο Λουγόνες : Ο Μπόρχες περιγράφοντας βίωμα σε μορφή ονείρου που λαμβάνει χώρα σε βιβλιοθήκη, απευθύνεται στον ποιητή πεζογράφο, θεατρικό συγγραφέα, δοκιμιογράφο, πολιτικό, πρωτεργάτη του μικροαφηγήματος και συμπατριώτη του Λεοπόλδο Λουγόνες υποδηλώνοντας σεβασμό ως προς το έργο του και την συγγραφική επιρροή που δέχτηκε απ΄ αυτόν. Το εισαγωγικό μοιάζει με αφιέρωση του δημιουργού στον ποιητή «..Λουγόνες…. θα ΄ναι σωστό να ισχυριστώ πως εγώ σας έφερα αυτό το βιβλίο και εσείς το δεχτήκατε». Το όνειρο, το όραμα αποτελεί συχνό μοτίβο στο έργο του Μπόρχες (Κόλαση, Ι, 32, Το όνειρο του Πέδρο Ενρίκες Ουρένια από τη συλλογή Το χρυσάφι των τίγρεων, 1972, Άπαντα Πεζά, σ. 587)

1. Ο δημιουργός – Ο ποιητής: Προσδιορισμός θέματος: Βιογραφική αποτύπωση της συγγραφικής του πορείας. Χρησιμοποιώντας την τριτοπρόσωπη αφήγηση ο Μπόρχες αναφέρεται στον εαυτό του, στη σχέση του με τη μνήμη πριν την τύφλωσή του «δεν χρονοτρίβησε ποτέ στις χαρές της μνήμης», καθώς και στη μετέπειτα σχέση του με τις παιδικές αναμνήσεις, « όταν κατάλαβε πως είχε αρχίσει να τυφλώνεται… βυθίστηκε στη μνήμη του», και στην εκδήλωση των συναισθημάτων του ως τυφλός «έβγαλε μια κραυγή». Την όλη του αφηγηματική πορεία ζωής συντροφεύουν αναφορές στον αρχαιοελληνικό κόσμο του Ομήρου: Έκτορας, Αίας ή Περσέας, Άρης και Αφροδίτη, Ιλιάδες και Οδύσσειες.

Στον Δημιουργό – Ποιητή ο Μπόρχες αισθάνομαι ότι συνομιλεί με το «Μάθημα Ελληνικών» της Χαν Γκανγκ όπου ο άνδρας πρωταγωνιστής είχε προβλήματα όρασης από την εφηβεία του κληρονομώντας την προπατορική «κακή όραση», φορούσε «γυαλιά με ανοιχτοπράσινους φακούς σε καθημερινή βάση» για να προστατέψει τα μάτια του από το φως, κάποια στιγμή θα έχανε εντελώς την όρασή του, κοντά στα σαράντα οι φακοί ήταν «πιο ισχυροί, διορθωτικοί» αλλά δεν μπορεί να διακρίνει λεπτομέρειες παρά μόνο «με τη δύναμη της φαντασίας» γιατί «τα σχήματα και οι κινήσεις συνθλίβονται σε μια ομοιογενή μάζα» και αντικρύζει «τον θολό κόσμο», παλεύει με τον χρόνο όταν για παράδειγμα « η όραση μειώνεται όταν δύει ο ήλιος» και «είναι δύσκολο» να περπατάει μόνος το βράδυ ακόμη και με τα γυαλιά, γι’ αυτό και κινείται μόνο «τις ώρες που έχει αρκετό φως». Ως καθηγητής με τη βοήθεια μεγεθυντικού φακού απομνημονεύει τις αρχαιοελληνικές προτάσεις ανάγνωσης της ημέρας. Δηλώνει αδύναμος και βυθίζεται στο «σκοτάδι» όταν «τα γυαλιά του, έχουν σπάσει ολοκληρωτικά», «ψηλαφεί», «κατεβαίνει» τις σκάλες «χρησιμοποιώντας τα χέρια και τους γοφούς του», ζητάει «βοήθεια». Συνειδητοποιώντας την κατάστασή του λέει στη γυναίκα «Μόνο στα όνειρά μου θα μπορώ να βλέπω».

2. Dreamtigers: Ο αυτοαναφορικός πρωτοπρόσωπος Μπόρχες προσδιορίζει την παιδική αγάπη του για την επιβλητική βασιλική τίγρη «λάτρεψα με πάθος» και την μετέπειτα ανικανότητά του «όταν πέρασε η παιδική ηλικία» να αναπαραστήσει στα όνειρά του την επιβλητικότητά της «ποτέ τα όνειρά μου δεν καταφέρνουν να πλάσουν το θηρίο που λαχταρώ» . Η αναφορά στην τίγρη αποτελεί συχνό μοτίβο στο έργο του Μπόρχες ( Γαλάζιες τίγρεις από: Η μνήμη του Σαίξπηρ, 1977-1983, Άπαντα Πεζά, σ. 511, Ο τίγρης από τη συλλογή: Ιστορία της νύχτας 1977, Άπαντα Πεζά, σ. 600)

3. Διάλογος για ένα διάλογο: Σε μορφή θεατρικού διαλόγου, γίνεται αναφορά σε κάποιον διάλογο με τον Μασεδόνιο Φερνάντες, αργεντινό ποιητή και πεζογράφο, φίλο του Μπόρχες (σχόλια Δενέγρη-Καλοκύρη). Προσεγγίζει το θέμα του θανάτου –συχνό θεματικό μοτίβο στο έργο του (Ο άλλος θάνατος, από: Το Άλεφ, 1949, Άπαντα Πεζά, σ.276).

4. Τα νύχια: Αναφορά σε γ’ πληθυντικό πρόσωπο, με τη χρήση ποικίλων εκφραστικών μέσων, όπως προσωποποίησης και μεταφοράς, σε ειρωνικό τόνο, στα νύχια των ποδιών του και στα γένια του, στη συνεχή αύξησή τους. Επαναφέρει το θέμα της ζωής «μέρες του προγεννητικού εγκλεισμού» και του θανάτου «όταν θα κλειστώ στο Ρεκολέτα» (νεκροταφείο βάσει σχολίων των Δενέγρη- Καλοκύρη).

5. Argumentum Ornithologicum: Αναφέρεται, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, στο θέμα της ύπαρξης του Θεού κάνοντας χρήση επιχειρήματος –όπως υποδηλώνει και ο τίτλος Argumentum – και επαναλαμβάνοντας το μοτίβο του οράματος «κλείνω τα μάτια και βλέπω ένα σμήνος πουλιά (Ornithologicum) Το όραμα…». (Βάσει των σχολίων του Κυριακίδη, πρόκειται για παράφραση με ειρωνική αναφορά στο έργο του Αγίου Ανσέλμου Argumentum Οntologicum).

6. Οι σκεπασμένοι καθρέφτες: Αυτοαναφορικός ο Μπόρχες στο μικροαφήγημα «γνώρισα ένα κορίτσι μελαγχολικό» και περιγραφικός «είχε μεγάλα τρομαγμένα μάτια, κατάμαυρο και ίσιο μαλλί, κορμί στητό». Αναφέρεται «στη φρίκη της επανάληψης ή του φασματικού πολλαπλασιασμού της πραγματικότητας, αλλά μπροστά σε μεγάλους καθρέπτες», ίσως στον φόβο της αντανάκλασης του εαυτού μας στον καθρέπτη; Θίγει το θέμα των ανθρωπίνων σχέσεων, του έρωτα, της παράνοιας;

7. Ο αιχμάλωτος: Στο μικροαφήγημα η ιστορία εξαφάνισης ενός παιδιού και εύρεσής του στην ενήλικη ζωή του που αποτυπώνει τη δύναμη της παιδικής μνήμης της 1^ης παραγράφου, συνομιλεί με την πρωτοπρόσωπη έκφραση απορίας του συγγραφέα της 2^ης παραγράφου «Θα ’θελα να ξέρω τι ένιωσε εκείνη την ιλιγγιώδη στιγμή όπου το παρελθόν και το παρόν έγιναν ένα..».

8. Το ομοίωμα: Προσδιορισμός θέματος: Η ιστορία εμφάνισης το 1952 ενός τεθλιμμένου βαρυπενθούντα Στρατηγού («το ομοίωμα») και η απόδοση συλλυπητηρίων του απλού κόσμου σχολιάζεται με σαρκασμό από τον Μπόρχες στην 2^η παράγραφο εμπεριέχοντας και υπαινικτικά σχόλια για τον ρόλο του Περόν και της Εύας Ντουάρτε καθώς και για «τον εύπιστο συναισθηματισμό των προαστίων».

9. Ντέλια Έλενα Σαν Μάρκο: Προσδιορισμός θέματος: Βιωματική αναφορά στην ανάμνηση της τελευταίας συνάντησης του Μπόρχες και της Ντέλια σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο «αποχαιρετιστήκαμε». Προφητικός ο Μπόρχες στον τελευταίο (από)χαιρετισμό τους με χαρακτηριστική την υπόσχεσή του σε μορφή κλητικής προσφώνησης στο επιμύθιο «Ντέλια, κάποτε θα ξαναπιάσουμε αυτόν τον αβέβαιο διάλογο..». Ευρηματικός ο παραλληλισμός που θίγει το θέμα του θανάτου και την παροδικότητα της ζωής : «ένα ποτάμι οχήματα κι ο κόσμος έτρεχε ανάμεσά μας» «..εκείνο το ποτάμι ήταν ο θλιβερός Αχέροντας». Απαντήσεις σε υπαρξιακά ζητήματα υποδηλώνει και η αναφορά στον Πλάτωνα και στον Σωκράτη : «Διάβασα πως η ψυχή μπορεί να δραπετεύσει τη στιγμή που πεθαίνει η σάρκα».

10. Νεκρικός διάλογος: Προσδιορισμός θέματος βάση σχολίων και των δύο εκδόσεων : Παραστατικός, ζωντανός νεκρικός διάλογος με πάμπολλες ιστορικές αναφορές μεταξύ Ρόσας (αργεντινού δικτάτορα) και Κιρόγα (υπαρχηγού του και στρατηγού) όπου διεξάγεται το 1877. Χαρακτηριστική φράση: «η ιστορία έχει χορτάσει από βίαιους».

11. Η πλοκή: Αναφορά στην δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα από τον Μάρκο Ιούνιο Βρούτο και στην θεατρική-ποιητική της απόδοση από τον Σαίξπηρ και τον Κεβέδο , τον Ισπανό ποιητή του 17^ου αιώνα (σχόλια Δενέγρη-Καλοκύρη). Χαρακτηριστική η δομή των δύο αντιπαραβαλλόμενων παραγράφων: στην 2^η παράγραφο η ιστορία του «γκάουτσο» και του βαφτισιμιού του συνομιλεί επαναλαμβανόμενη με αυτή του Καίσαρα και του Βρούτου υπογραμμίζοντας τη δύναμη της προδοσίας: «Η μοίρα αρέσκεται στις επαναλήψεις, τις παραλλαγές, τις συμμετρίες».

12. Ένα πρόβλημα: Με αφόρμηση το μυθιστόρημα «Δον Κιχώτης» του Θερβάντες ο Μπόρχες αναπτύσσει τον προβληματισμό του «πώς αντιδρά ο Δον Κιχώτης» ανακαλύπτοντας «πως έχει σκοτώσει έναν άνθρωπο» παρουσιάζοντας τρεις πιθανότητες καθώς και την «ξένη προς την νοοτροπία των Ισπανών και Δυτικών» εικασία καταλήγοντας «πως το να σκοτώνεις και να φέρνεις στον κόσμο είναι πράξεις θεϊκές ή μαγικές» υπεράνω των ανθρωπίνων δυνατοτήτων.

13. Ένα κίτρινο τριαντάφυλλο (ρόδο): Συνομιλώντας η 1^η παράγραφος με τη 2^η γίνεται αναφορά στον Ιταλό ποιητή Τζιαμπατίστα Μαρίνο που «τα ομόφωνα στόματα της Φήμης τον ανακήρυξαν νέο Όμηρο και νέο Δάντη» και στο «γεγονός» αποκάλυψης του κίτρινου ρόδου που λειτούργησε καταλυτικά κατά τον Μπόρχες και τον οδήγησε παραμονή του θανάτου στην ουσιαστική αυτοαξιολόγηση του έργου του ως «ένα πράγμα που προστέθηκε στον κόσμο» λαμβάνοντας τη «φώτιση» που «ίσως ήταν η ίδια που είχε βρει τον Δάντη και τον Όμηρο». Με βάση τα σχόλια, το θέμα προσεγγίζει την τελειότητα –αξία της τέχνης του λόγου.

14. Ο μάρτυρας: Χρησιμοποιώντας το κλασικό, κατά τη γνώμη μου, μοτίβο δομής συνομιλίας 1^ης -2^ης παραγράφου ο Μπόρχες ως αφόρμηση παραθέτει περιγραφικά το σκηνικό με τον Σάξονα, υπερασπιστή των τελευταίων παγανιστικών τελετουργιών, που παρακάθεται «στον ίσκιο της καινούργιας πέτρινης εκκλησίας» θέλοντας ίσως να αντιπαραβάλλει το παλιό που πεθαίνει με την είσοδο του καινούργιου καταλήγοντας στο υπαρξιακό ερώτημα «τι θα πεθάνει μαζί μου όταν πεθάνω;».

15. Μαρτίν Φιέρο: Αναφορά σε οικογενειακά βιώματα του Μπόρχες. Με βάση τα σχόλια του Καλοκύρη, γίνεται αναφορά στην 1^η τυραννία του Ρόσας όπου έχουμε την περιγραφή επεισοδίου του παππού του συγγραφέα εκ μητρός και στην 2^η τυραννία του Περόν που ταλαιπώρησε τον συγγραφέα και την οικογένεια του εκφράζοντας την αποδοκιμασία του υπογραμμίζοντας και επαναλαμβάνοντας «Σήμερα αυτά τα πράγματα είναι σαν να μην έγιναν ποτέ» εν αντιθέσει με την εμφατική περιγραφή του φονικού από το Έπος του Ερνάντες (1872) με πρωταγωνιστή έναν γκάουτσο, τον Μαρτίν Φιέρο, όπου καταφέρνει «το όνειρο του ενός να είναι μέρος της μνήμης όλων».

16. Μεταλλαγές: Πρωτοπρόσωπη βιωματική αφήγηση για να αναφερθεί ο Μπόρχες στη δύναμη της μνήμης και της λήθης: Τρία αντικείμενα- σταυρός, λάσο, βέλος- αναδεικνύουν την διαφορετική προσέγγισή τους ανά τους αιώνες με βάση τη μνήμη ή τη λήθη που μεταλλάσσουν το νόημά τους, τη χρηστικότητά τους.

17. Παραβολή του Θερβάντες και του Κιχώτη: Τριτοπρόσωπη αφήγηση αναφερόμενη στον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες. Μέσα από την παραβολή καταλήγει ο Μπόρχες στο αιτιολογημένο συμπέρασμα «Γιατί στην αρχή της λογοτεχνίας βρίσκεται ο μύθος και στο τέλος της πάλι ο μύθος».

18. Παράδεισος, ΛΑ, 108: Τριτοπρόσωπη αφήγηση αρχικά με αφόρμηση τον Έλληνα ιστοριογράφο Διόδωρο τον Σικελιώτη και «την ιστορία ενός θεού» για να αναφερθεί στη Θεία κωμωδία του Δάντη, (εξ ου και ο τίτλος του μικροδιηγήματος: Παράδεισος, ΛΑ, στ.103- 108), στο ιερό «μανδίλιον της Βερενίκης» και στο πρόσωπο του Ιησού καταλήγοντας πως δεν αποτυπώνεται λέγοντας «Έχουμε χάσει αυτά τα χαρακτηριστικά …».

19. Η παραβολή του παλατιού: Σε αυτό το μικροαφήγημα-παραβολή ο κίτρινος αυτοκράτορας και ο ποιητής πρωταγωνιστούν καθώς περιγράφεται, με χρήση πάμπολλων εκφραστικών μέσων, η ξενάγηση του δεύτερου στο παλάτι από τον πρώτο. Χαρακτηριστική στην πρώτη εκδοχή, η απάθεια του ποιητή μπροστά στο θέαμα, η πιστή αποτύπωση του παλατιού μέσα από την απαγγελία του ποιήματός του, ο άδικος θάνατός του, η εγωιστική αντίδραση του αυτοκράτορα «Μου ΄κλεψες το παλάτι!». . Χαρακτηριστική στη δεύτερη εκδοχή η εξαφάνιση του παλατιού στο τέλος της απαγγελίας, η φράση «στον κόσμο δεν μπορούν να υπάρχουν δύο πράγματα πανομοιότυπα», ο χαρακτηρισμός «ο ποιητής ήταν σκλάβος…σαν σκλάβος πέθανε», η σύνθεση που «χάθηκε στη λήθη…γιατί της άξιζε». Ο Μπόρχες αφήνει το δίδαγμα της παραβολής ως επιμύθιο στους αναγνώστες με τη συμβολή του στα σχόλια: Θέμα της παραβολής η τέχνη και η τελειότητά της ή μη, σε αντιπαραβολή με την πραγματικότητα του κόσμου.

20. Everything and Nothing (Όλα και τίποτα) : Ο Μπόρχες αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο την ιστορία του Σαίξπηρ και την αναζήτηση του εγώ του με αναφορές στους ήρωες των έργων του: Φέρεξ, Ταμερλάνος, Καίσαρ, Ιουλιέτα, Μάκβεθ, Ριχάρδος, Ιάγος. Ο ευρηματικός διάλογος με τον Θεό είναι μεγαλειώδης ως προς τα νοήματά του με αποκορύφωμα το επιμύθιο «όπως εγώ, είσαι πολλοί και κανένας».

21. Ragnarok: Στα σχόλια των μεταφραστών αναφέρονται στοιχεία της σκανδιναβικής μυθολογίας: το Ragnarok ισοδυναμεί με την τελική καταστροφή των Θεών και του κόσμου από τις δυνάμεις του κακού. Μεταφέροντας τα στοιχεία αυτά στο μικροδιήγημα ο Μπόρχες κάνει βιωματική αναφορά ενός ονείρου όπου λαμβάνει χώρα στη Φιλοσοφική σχολή βράδυ. Η άφιξη των εξόριστων σκανδιναβικών και ελληνορωμαϊκών θεοτήτων (Θωθ – Ιανός) , η παραμόρφωσή τους και το ένστικτο της επιβίωσης «στο τέλος θα μας αφάνιζαν» οδηγεί τους ανθρώπους στο Ragnarok, δηλαδή στην θανάτωσή τους «περιχαρείς θανατώσαμε τους θεούς» «με βαριά περίστροφα».

22. Κόλαση, Ι, 32: Ο τίτλος του μικροδιηγήματος παραπέμπει στο πρώτο μέρος (Κόλαση) της Θείας Κωμωδίας του Δάντη. Στο μικροδιήγημα, σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, λαμβάνει χώρα η συνομιλία της λεοπάρδαλης μέσα από «τη φυλακή» της, την κόλασή της, με τον Θεό τον 12^ο αιώνα σε μορφή ονείρου. Η δικαιολόγηση της ύπαρξής της έστω ως μια λέξη μέσα σε ένα ανθρώπινο ποίημα ( τη Θεία κωμωδία του Δάντη) και η αποδοχή της μοίρας της στο όνειρο έρχεται σε αντίθεση με τη «θολή παραίτηση» «όταν ξύπνησε» «γιατί ο μηχανισμός του κόσμου είναι υπερβολικά πολύπλοκος για την απλοϊκότητα ενός άγριου θηρίου» αλλά και «υπερβολικά πολύπλοκος για την απλοϊκότητα των ανθρώπων» συγχρόνως. Αυτό αποδεικνύει ο Μπόρχες με την αναφορά στον Δάντη και την ανάλογη συνομιλία του με τον Θεό η οποία οδηγεί στην συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας του έργου του, έστω και μετά θάνατον και στη δικαιολόγηση των δυσκολιών του (Κόλαση) εν ζωή.

23. Ο Μπόρχες κι εγώ: Ο τίτλος παραπέμπει σε δύο πρόσωπα διαφοροποιώντας τον συγγραφέα από τον άνθρωπο-δημιουργό του συγκεκριμένου μικροαφηγήματος. Από τη μια υπάρχει, σε τρίτο πρόσωπο, ο συγγραφέας Μπόρχες, με «τ΄ όνομά του» συμπεριλαμβανόμενο «σε μια τριανδρία καθηγητών ή σ΄ ένα βιογραφικό λεξικό», ίσως ο ματαιόδοξος, ο υφαίνων «τη λογοτεχνία του» γράφοντας «μερικές αξιόλογες σελίδες», εκείνος που συνηθίζει «να παραποιεί και να υπερβάλλει», που παίζει «παιχνίδια με το χρόνο και το άπειρο», που «όλα ανήκουν σ΄ αυτόν». Από την άλλη αντιπαραβάλλεται, σε πρώτο βιωματικά προσδιορισμένο πρόσωπο, το εγώ του δημιουργού του μικροαφηγήματος διχάζοντάς τον «δεν ξέρω ποιος από τους δυο μας γράφει αυτή τη σελίδα». Αναφερόμενος, λοιπόν, στο εγώ του το περιγράφει μεν ως έναν άνθρωπο με απλές συνήθειες και επιθυμίες, «περπατώ στο Μπουένος Άιρες», «μ΄ αρέσουν οι κλεψύδρες… η γεύση του καφέ..», αλλά έχοντας δε ρόλο ύπαρξης παροδικό και δευτερεύοντα, « είμαι καταδικασμένος να χαθώ για πάντα», «όλη μου η ζωή είναι μια φυγή», « μόνο κάποια στιγμή μου μπορεί να επιβιώσει στον άλλον», «λίγο λίγο του τα παραχωρώ όλα».

Συνοψίζοντας, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες (Jorge Luis Borges) στα προαναφερόμενα πεζογραφήματα, καταφέρνει « με αυτόν τον υπομονετικό λαβύρινθο γραμμών» να συνθέσει, όπως υπογραμμίζει στον Επίλογο, «την αυτοπροσωπογραφία του» γράφοντας, όπως αναφέρει, για τον ίδιο και «για τους φίλους» του απαλύνοντας «τη ροή του χρόνου». Με αυτόν τον μοναδικό τρόπο γίνεται « Ο δημιουργός» μικροαφηγημάτων που θίγουν μεγάλες αλήθειες, ιδέες, θέματα, αναζητήσεις, ερωτήματα προβληματίζοντας και ενεργοποιώντας λογοτεχνικά το αναγνωστικό κοινό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ο δημιουργός, μετάφραση: Τάσος Δενέγρης και Δημήτρης Καλοκύρης , Εκδόσεις: Ύψιλον, 1985

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Άπαντα Πεζά, μετάφραση, επιμέλεια σχόλια: Αχιλλέας Κυριακίδης, σ.539-569, Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2005