Εκδόσεις Γράφημα

2022

–

γράφει η Βάλια Καραμάνου

–

Η «Αγία Οικογένεια» -από τον τίτλο και μόνο διακρίνεται μια δόση μεταφορικής ειρωνείας- είναι ένα μυθιστόρημα διαφορετικό από όσα κυκλοφορούν. Άκρως ρεαλιστικό με περιγραφική δεινότητα, βαθιά ψυχογραφικό και ταυτόχρονα σκληρό. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που ο αναγνώστης αναρωτιέται πως βρίσκει το σθένος και την νηφαλιότητα ο συγγραφέας να στήσει την αφήγησή του, αλλά πάλι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να θίξει κάποιος ένα τόσο επώδυνο θέμα όπως η παιδική κακοποίηση.

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Σουηδία της δεκαετίας του ’70, όπου ο παιδίατρος Alfred Johansson ζει με την σύζυγό του και την υιοθετημένη κόρη του σε ένα άκρως θρησκευτικό κλίμα στις φανατικές αποχρώσεις του Καθολικισμού. Όταν το κόμμα των Χριστιανοκοινωνιστών παίρνει την πρωτοβουλία να εισηγηθεί τον έλεγχο και τον περιορισμό των αμβλώσεων, ο Alfred Johansson θα ηγηθεί αυτής της κίνησης μαζί με εξέχοντα πρόσωπα εξουσίας, όπως ο επίσκοπος. Παράλληλα, και ο ίδιος και η σύζυγός του τελούν επικεφαλής ενός ιδρύματος που φιλοξενεί ορφανά παιδιά και φροντίζει να τα «διοχετεύει» σε κατάλληλες «οικογένειες». Πρόκειται στην ουσία για ένα προκάλυμμα δικτύου λευκής σαρκός με κάθε παρελκόμενη μορφή κακοποίησης. Ο ίδιος ο ήρωας άλλωστε είναι ένα «τραυματισμένο» παιδί μεγαλωμένο σε ένα αυστηρό καθολικό σχολείο, που «στέγαζε» κάθε είδους διαστροφή. Στο υπαρξιακό του ταξίδι στην Πολωνία και στο Άουσβιτς θα διαπιστώσει πως ο θάνατος και ο αφανισμός του ανθρώπου ελλοχεύει παντού σε κάθε καθεστώς κάθε εποχής.

Ο βιασμός είναι η βασική έννοια του έργου σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Όλες οι διαπροσωπικές σχέσεις -κάτω από το πέπλο της ηθικολογίας -αποτελούν «αμαρτία» και αντιμετωπίζονται με βία και σαδισμό. Ιδιαίτερα ο θεσμός της οικογένειας υποθάλπει κάθε είδους διαστροφή. Ο ερωτισμός διοχετεύεται σαν ανοιχτός κρουνός ανεξέλεγκτα και μέσω της ταπείνωσης και της «τιμωρίας». Ο πόνος είναι το στοιχείο που συνοδεύει άρρηκτα την ανθρώπινη φύση. Σε ευρύτερη βάση η έννοια του βιασμού παραμένει ίδια: ο πολιτισμός κάθε χώρας, το πολιτικό σύστημα και η θρησκευτική πίστη ενέχουν μια εγκληματική πλευρά που συνήθως κυριαρχεί σε κάθε μορφή εξουσίας με στόχο την επιβολή και την ισοπέδωση του εγώ και της αυτενέργειας. Το άτομο υποτάσσεται παθητικά σε αυτήν την σαδιστική δουλεία διαιωνίζοντας τον κύκλο της βίας και της ανελευθερίας. Άνθρωποι, λαοί βιάζονται, κατακρεουργούνται στα παραδοσιακά και σύγχρονα κρεματόρια που απλώς αλλάζουν μορφή. Το ‘Αουσβιτς δεν έκλεισε ποτέ’, αυτό διαπιστώνει με πικρία ο βασικός ήρωας παραδινόμενος στο τέλος στην απόλυτη τελετουργία του σαδισμού. Σε αυτήν την ζοφερή ιστορία θύματα και θύτες εναλλάσσονται στο ίδιο πλαίσιο παίζοντας διαδοχικά τους ρόλους τους μέχρι την απόλυτη ταπείνωση. Ο Alfred Johansson ,στην πορεία της αφήγησης, περνά μέσα από κύκλους των παιδικών του τραυμάτων και των διαστροφών του με ταχύ και ασθμαίνοντα ρυθμό για να φτάσει στην απόλυτη κορύφωση της τελευταίας σκηνής. Εκεί που οι ρωγμές του διογκώνονται και το εγώ διαρρηγνύεται οριστικά για να καταλήξει στον θρήνο. Βία, έκσταση, θρήνος, σπαραγμός είναι μια μορφή αυτής της κυκλικής πορείας προς τον αφανισμό, που ίσως είναι αναγκαία για μια επανεκκίνηση.

Ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία σε τρίτο πρόσωπο, με απόλυτη αντικειμενικότητα και την απαιτούμενη συναισθηματική αποστασιοποίηση, ώστε να μπορεί να αποδώσει παραστατικά και χωρίς μελοδραματισμούς αυτήν την οδυνηρή υπόθεση. Η γλώσσα χρησιμοποιείται με άψογο τρόπο και σε υψηλό επίπεδο, ενώ ταυτόχρονα γίνεται ρεαλιστική με αιχμηρό τρόπο.

Η «Αγία Οικογένεια» μας αναγκάζει να κοιτάξουμε κατάματα την φριχτή πραγματικότητα: κάθε μορφή εξουσίας ενέχει το εγκληματικό στοιχείο του ολοκληρωτισμού που επιδιώκει να καταβροχθίσει το άτομο με οποιοδήποτε τρόπο. Και αυτό δεν διαδραματίζεται μόνο σε μια συγκεκριμένη εποχή ή χώρα, αλλά σε κάθε δοκιμασμένο πολιτικό ή θρησκευτικό σύστημα που διατείνεται για τις «αγαθές» προθέσεις του. Στο όνομα της «αγιότητας» έχουν εκτελεστεί τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, που φαντάζει σαν κατακρεουργημένο σώμα παιδιού σκεπασμένο με ένα ματωμένο σεντόνι. Και τι μένει από όλο αυτό; Ποια μπορεί να είναι η ελπίδα; Ίσως η κάθαρση ενός ανθρώπου που επιστρέφει στην εμβρυική του ηλικία κουλουριασμένο στο χώμα, την απαρχή της θνητής και καταδικασμένης σε θάνατο φύσης του.