Τρο-φή. Συλλαβίζουμε μια λέξη κατανοητή και γνώριμη σε όλους μας. Είναι η ουσία που καταναλώνεται από έναν οργανισμό για να διατηρηθεί στη ζωή και οτιδήποτε επίσης συντελεί μεταφορικά στην ανάπτυξη κάποιου πράγματος. Με την τροφή αναπτυσσόμαστε, μεγαλώνουμε, γινόμαστε γεροί και υγιείς και θωρακίζουμε το σώμα μας από αρρώστιες σοβαρές. Επιλέγοντας τη σωστή διατροφή γινόμαστε οι γιατροί του ίδιου του εαυτού μας, παρέχοντάς του την κατάλληλη φροντίδα και προστασία. Μια ισορροπημένη διατροφή είναι το κλειδί για ένα γερό και δυνατό σώμα.

Mens sana in corpore sano ή αλλιώς Νους υγιής εν σώματι υγιεί. Για να είναι υγιής ο νους πρέπει να είναι και το σώμα και έτσι αντιλαμβανόμαστε ακόμα πιο πολύ την ανάγκη μιας σωστής διατροφής. Ποιος ο λόγος όμως της αναφοράς μας στην τροφή εφόσον δεν είμαστε κάποια διατροφική σελίδα ούτε μας χορηγούν βιολογικά προϊόντα και λοιπές εταιρείες συμπληρωματικών τροφών, σούπερ τροφών κτλ; Ο λόγος που ασχολούμαστε με την «τροφή» είναι μια μικρή διερεύνηση στο τι σημαίνει τρέφομαι σωστά πνευματικά και τι όχι… Πότε τρέφομαι και πότε υπερ-τρέφομαι οδηγώντας τον εαυτό μου σε μια… πνευματική «παχυσαρκία».

Ερχόμαστε λοιπόν σε ένα πολύ συγκεκριμένο θέμα. Βιβλιοφιλία vs βιβλιοφαγία. Λέξεις που όλοι μας έχουμε ακούσει και πολλοί από εμάς τις χρησιμοποιούμε κατά κόρον χωρίς να κάνουμε διακριτή την ερμηνεία τους και με την λανθασμένη άποψη της… συνωνυμίας. Επειδή στην ελληνική γλώσσα έχουμε τη μαγεία της απόλυτης ερμηνείας μίας λέξης, είναι εύκολο να αποσυνθέσουμε τις δύο αυτές λέξεις.  Με μια ελεύθερη λοιπόν ανάλυση θα λέγαμε πως η βιβλιοφιλία προέρχεται από τις λέξεις βιβλίο και φιλία. Αγαπώ δηλαδή το βιβλίο. Και η λέξη βιβλιοφαγία από τις λέξεις βιβλίο και φαγία. Τρώω δηλαδή το βιβλίο.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα. Να αγαπάμε το βιβλίο ή να το… τρώμε;  Η λέξη βιβλιοφαγία επινοήθηκε για να περιγράψει τα λαίμαργα αναγνωστικά μάτια εκείνων που διαβάζουν το ένα βιβλίο μετά το άλλο. Είναι οι κατηγορίες εκείνες που όλοι μας όσοι ασχολούμαστε με λογοτεχνικά πεδία έχουμε συναντήσει. Ομάδες ανθρώπων που συζητάνε ηλεκτρονικά ή και μη πόσα βιβλία έχουνε διαβάσει μέσα σε μία εβδομάδα, πόσα σε ένα μήνα και πόσα σε ένα χρόνο. Οι περισσότεροι από αυτούς καταγράφουν κάθε φορά το νούμερο των βιβλίων που έχουνε διαβάσει στη ζωή τους και το αυξάνουν σχεδόν αχόρταγα.

Ένας νοήμων άνθρωπος θα έκανε εύκολα την συσχέτιση που ακολουθεί. Αν ένας άνθρωπος τρώει παραπάνω από όσο θα έπρεπε σε ημερήσια ποσότητα γίνεται σταδιακά παχύσαρκος. Ένας παχύσαρκος άνθρωπος δεν μπορεί να κινηθεί εύκολα, δυσκολεύεται να αναπνεύσει, αντιμετωπίζει πολλές αρρώστιες, δυσκολεύεται ακόμα και να ντυθεί και πολλά άλλα. Αν λοιπόν η υπερφαγία οδηγεί σε πολλά προβλήματα, γιατί να μην οδηγεί και η βιβλιοφαγία;

Η παραπάνω αναφορά σίγουρα κάνει πολλούς να θυμώνουν και να φωνάζουν ήδη πως κάτι τέτοιο δεν έχει κανένα μέτρο σύγκρισης ή πως η πνευματική τροφή δεν μπορεί να προκαλέσει προβλήματα και πως μόνο θετικές επιδράσεις μπορεί να έχει στον άνθρωπο. Καταργούμε όμως έτσι την γνωστή φράση σε όλους μας Μέτρον Άριστον που δίνει την απάντηση στις παραπάνω αντιδράσεις. Για όλα λοιπόν πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο. Το μέτρο δεν είναι ούτε απαγορευτικό ούτε περιοριστικό. Ούτε υποβαθμίζει τούτη την αναγνωστική ενέργεια. Το μέτρο σχηματίζει εκείνη τη γραμμή που πατάμε και μπορούμε να λειτουργούμε ακέραιοι, έχοντας νου και σώμα σε αρμονία. Ένας άνθρωπος που κατορθώνει την αρμονία οδηγείται σε άλλα νοητικά επίπεδα υψηλά και εντυπωσιακά.

Ένα βιβλίο που γράφτηκε από έναν συγγραφέα, έγινε σε μια μεγάλη περίοδο της ζωής του. Ο άνθρωπος που το έγραψε δοκιμάστηκε σε διάφορα μονοπάτια, ήρθε σε ατελείωτες κουβέντες με τους ήρωές του, έσβησε, ξαναέγραψε, πόνεσε και πιέστηκε  για να κατορθώσει να το ολοκληρώσει. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να αναλώσουμε τον ίδιο χρόνο για την ανάγνωσή του! Κάτι τέτοιο θα ήταν σίγουρα αφελές. Όμως, το να διαβάσουμε ένα βιβλίο σε χρόνο ρεκόρ, σε μία μέρα ή δύο μέρες ασταμάτητα με σκοπό να μεγαλώσουμε το νούμερο των βιβλίων που έχουμε διαβάσει με ένα μόνιμο άγχος να προχωρήσουμε στα επόμενα και στα επόμενα και να μη χάσουμε νέες κυκλοφορίες, τούτο είναι που λερώνει την ανάγνωση και μας οδηγεί σε αυτό που καλούμε πνευματική παχυσαρκία.

Ένας πνευματικά παχύσαρκος άνθρωπος, είναι εκείνος που έχει καταναλώσει σε πολύ λίγο χρόνο πολλή πνευματική τροφή, χωρίς καν να την επεξεργαστεί. Καταπίνει πολλές φορές αμάσητες πληροφορίες για να «πάει παρακάτω» βάζοντας ένα μεγάλο απαγορευτικό στην ανάγκη που έχει ο νους να κατανοήσει τα πράγματα. Η καλύτερη μορφή εκπαίδευσης, όπως λένε πολλοί εκπαιδευτικοί -σε αντίθεση δυστυχώς με την σχολική κουλτούρα που βιάζει την μάθηση- είναι η συχνή επανάληψη της ύλης. Ο μαθητής αφομοιώνει καλύτερα όταν επιστρέφει σε κάτι που είχε διαβάσει και οριστικοποιεί μέσα του τη νέα γνώση. Μόνο έτσι προχωρά ένα βήμα παραπάνω ο νους, γίνεται πιο ισχυρός και πιο έτοιμος να δεχτεί μια καινούρια πληροφορία.

Με τον ίδιο τρόπο, ένα βιβλίο έχει ανάγκη από αναγνώστες που το σέβονται.  Πολλές φορές η επιστροφή σε εκείνο το βιβλίο, ή το πισωγύρισμα στις σελίδες είναι αναγκαίο για να κατανοηθεί η συμπυκνωμένη γνώση που έχουνε μερικά σπουδαία βιβλία. Ποιος δε θα συμφωνούσε πως το μικρό βιβλίο του Καζαντζάκη «Ασκητική» δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί από ανθρώπους που θα το διαβάσουν μέσα σε λίγες ώρες; Η ανάγνωση ενός κειμένου σε ελάχιστο χρονικό διάστημα δεν είναι ίδια σαφώς με το χρονικό διάστημα που απαιτεί η κατανόηση ενός κειμένου. Η ποιότητα εξάλλου, ποτέ δεν ταίριαζε με την ποσότητα…

Τι χρειάζεται λοιπόν η εποχή μας; Ανθρώπους που τρώνε τη γνώση ή ανθρώπους που την αγαπούν; Ανθρώπους που αχόρταγα γεμίζουν τα ράφια τους με βιβλία που δεν χωράνε καν στο σπίτι τους, πόσο μάλλον στο νου τους, ή ανθρώπους που δίνουν το χρόνο σε ένα βιβλίο να αναπνεύσει και ας έχει μεγάλα κενά η βιβλιοθήκη τους; Τι έχει τελικά σημασία; Να δηλώνουμε υπερήφανοι πως έχουμε διαβάσει 20000 βιβλία στη ζωή μας ανακοινώνοντάς το στα διάφορα ηλεκτρονικά αναγνωστικά στέκια με τα ανάλογα εικονίδια θαυμασμού ή που καταφέραμε και κατανοήσαμε μια χιλιάδα ή και λιγότερα; Ας αναλογιστούμε το κέρδος, ας σκεφτούμε τι είναι αυτό που μας πάει ένα βήμα νοητικά πιο πάνω και ας πράξουμε αναλόγως. Ας αφήσουμε την φιγούρα στην άκρη, το αναγνωστικό άγχος που απέκτησαν πολλοί από εμάς εξίσου στην άκρη και ας γίνουμε λάτρεις του βιβλίου.  Αν αγαπάς, δίνεις χρόνο, αφιερώνεις ψυχή και νου και σώμα και δεν μετράς πόσες φορές αγάπησες ή πόσους χώρεσες στην καρδιά σου. Το ίδιο ακριβώς ζητά και το βιβλίο που παίρνεις κάθε φορά στα χέρια σου.

Το να διαβάζεις χωρίς να στοχάζεσαι είναι σαν να τρως χωρίς να χωνεύεις.
Έντμουντ Μπερκ,  Βρετανός πολιτικός & φιλόσοφος