γράφει η Σοφία Σκλείδα
Στην ποίηση του Καβάφη (1863-1933) συγκλίνουν με μοναδικό τρόπο ποικίλα ρεύματα. Τα κρίσιμα χρόνια της ποιητικής διαμόρφωσης του είναι ασφαλώς τα γύρω από το 1900- ανάμεσα στο 1896, χρονολογία των «Τειχών». Στο ομώνυμο ποίημα, ορίζεται ως θέμα η τελεσίδικη μόνωση και ο αδιέξοδος κλοιός του ποιητικού υποκειμένου, αλλά και η αγανάκτησή του για όσους «χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ έκτισαν τείχη». Ως θεματική ανήκει στον φιλοσοφικό κύκλο, συμβολιστικής τεχνοτροπίας με κύριο θέμα την απομόνωση του ανθρώπου. Είναι φανερή η επιρροή από τον γαλλικό παρνασσισμό ( αγάπη για την οικονομία, την ακρίβεια και την ισορροπία της μορφής ,τη χρήση συμβόλου: τα τείχη συμβολίζουν τους τρόπους με τους οποίους τον οδήγησαν οι «άλλοι» στην απομόνωση. Στο ποίημα «Τείχη» (1896, 1897)[1] ο ποιητής (ξαφνιάζει με την ωριμότητά του) αναφέρει πως χωρίς να το σκεφτούν, χωρίς να τον λυπηθούν και χωρίς να ντραπούν, έχτισαν ολόγυρά του μεγάλα και ψηλά τείχη, εγκλωβίζοντάς τον σε μια ασφυκτικά περιορισμένη ζωή. Μ’ ένα εξαιρετικά παραστατικό συμβολισμό, ο Καβάφης παρουσιάζει τους περιορισμούς που τίθενται στη ζωή μας ως τείχη. Το ποίημα είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο με απλά εκφραστικά μέσα, δίνοντας την αίσθηση πως πρόκειται για μια προσωπική εξομολόγηση του ποιητή, αλλά στην πραγματικότητα αφορά όλους τους ανθρώπους. Τα τείχη που φυλακίζουν τον ποιητή είναι οι διάφοροι περιορισμοί που επιβάλλονται στους ανθρώπους, είτε κοινωνικοί περιορισμοί είτε θρησκευτικοί είτε ακόμη και οικονομικοί.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ. Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη. διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον. A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Η συνειδητοποίηση του εγκλωβισμού που του έχει επιβληθεί δημιουργεί απελπισία στον ποιητή, ο οποίος σκέφτεται πως είχε πολλά πράγματα να κάνει έξω από τα τείχη, έξω από τα στενά όρια όπου τον έχουν «φυλακίσει». Το υποβλητικό αυτό ποίημα κλείνει με τη διαπίστωση του ποιητή πως εντελώς ανεπαίσθητα βρέθηκε δέσμιος ενός πλέγματος περιορισμών οι οποίοι δημιουργήθηκαν ερήμην του.
Παράλληλα, το ποίημα του Καβάφη «Ας Φρόντιζαν»(1930)[2] είναι ένα από τα καλύτερα πολιτικά ποιήματά του, το οποίο (σε αντίθεση με το ποίημα Τείχη που ανήκει στην πρώιμη εποχή) σχετίζεται με την ώριμη περίοδο της ποιητικής του δημιουργίας. Είναι ένα ψευδοιστορικό ποίημα στο οποίο γίνεται χρήση της δημοτικής με τύπους καθαρεύουσας( ανέστιος, πένης, πόλις κ.ά.). Το πρόσωπο είναι φανταστικό και τοποθετείται στο 2ο αιώνα π.χ. ελληνιστική εποχή (σύντηξη παρελθόντος με το παρόν). Ο πρωταγωνιστής εδώ συμβολίζει τον πολιτικό καιροσκοπισμό. Ο Καβάφης, μέσω της δημιουργίας του φανταστικού προσωπείου, αλλά και των αναφορών σε ιστορικά πρόσωπα δημιουργεί ένα πλέγμα ειρωνικών σχέσεων. Έχει επιλέξει, κατά την προσφιλή του συνήθεια, μια περίοδο παρακμής. Ο ήρωας του ποιήματος είναι έτοιμος να εργαστεί για το καλό της πατρίδας του –και παράλληλα για το δικό του όφελος- στις υπηρεσίες όποιου τον δεχτεί. Ας φρόντιζαν λοιπόν οι θεοί να είχαν δημιουργήσει έναν τέταρτο καλό κι εκείνος δε θα αναγκαζότανε να δουλέψει για έναν από τους διεφθαρμένους διεκδικητές της εξουσίας. Ο ποιητής φροντίζει βέβαια να παρουσιάσει από την αρχή την αμφίβολη ηθική ακεραιότητα του νεαρού, καθώς και το ελαφρό του χαρακτήρα του, καθώς θέλει να δείξει με ιδιαίτερη έμφαση το είδος των πολιτών που δημιουργούνται στις εποχές όπου η διαφθορά και η παρακμή κυριαρχούν[3].
_____
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Beaton R., « Εισαγωγή στη Νεοελληνική Λογοτεχνία», Μτφ. Ε. Ζουργού- Μ. Σπανάκη, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1996.
Κ. Καβάφης., « Τα Τείχη», στο Χ. Δανιήλ (επιμ), Ανθολόγιο Κριτικών Κειμένων για τη μελέτη της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ( 19ος και 20ος αιώνας), σ.337, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008.
Κ. Καβάφης., « Ας Φρόντιζαν», στο Χ. Δανιήλ (επιμ), Ανθολόγιο Κριτικών Κειμένων για τη μελέτη της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ( 19ος και 20ος αιώνας), σ. 350, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008.
Kavafis K., Settantacinque Poesie, Εκδ. Giulio Einaudi Editore, Torino 1992
Καβάφης Κ.Π., Ποιήματα, Εκδ. Γιάννης Οικονόμου, Αθήνα χ.χ.
Κ. Κωστίου., «Η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη», στο, Γράμματα ΙΙ: Νεοελληνική Φιλολογία (19ος & 20ος αιώνας), Εγχειρίδιο Μελέτης, σ. 231-246, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000.
Πολίτης Λ., «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2012.
_____
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
http://latistor.blogspot.com/2011/06/blog-post_06.html#ixzz3ODqw19wu (ανάκτηση 09/01/2015)
http://6lykzograf.att.sch.gr/wp/wpcontent/uploads/projects/Cavafy.pdf (ανάκτηση 10/01/2015)
http://pouliskonstantinos.blogspot.gr/2009/03/blog-post.html (ανάκτηση 11/01/2015)
[1] Το σύντομο αυτό ποίημα, που ανήκει στην πρώιμη ποιητική περίοδο του Καβάφη (1897) (επηρεασμός από γαλλικό συμβολισμό), είναι γραμμένο με πλεχτή ομοιοκαταληξία. Ο τίτλος του συνδέεται με ένα από τα σύμβολα που χρησιμοποιεί ο Καβάφης, τα τείχη, όπου μεταδίδεται στον αναγνώστη αρτιωμένη η εμπειρία του ποιητή. Το ποίημα αυτό μαζί τα: «Η πόλις» και «Τα παράθυρα» συνθέτουν μια ενότητα όπου ο ποιητής παρουσιάζει τις σκέψεις του για τον εγκλωβισμό που κυριαρχεί στη ζωή του. Βλ. Κ. Καβάφης, « Τα Τείχη», στο Χ. Δανιήλ (επιμ), Ανθολόγιο Κριτικών Κειμένων για τη μελέτη της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ( 19ος και 20ος αιώνας), σ.337, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008. Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, σ. 62,Εκδ. Γιάννης Οικονόμου, Αθήνα χ.χ.. K.Kavafis, Settantacinque poesie, σ. 72, Εκδ. Giulio Einaudi Editore, Torino 1992. Κ. Κωστίου, «Η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη», στο, Γράμματα ΙΙ: Νεοελληνική Φιλολογία (19ος & 20ος αιώνας), Εγχειρίδιο Μελέτης, σ. 231-246, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000. Λ. Πολίτης, «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» σ.σ. 229, Εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2012 & http://latistor.blogspot.com/2011/06/blog-post_06.html#ixzz3ODqw19wu. (ανάκτηση 09/01/2015).
[2] Βλ. Κ. Καβάφης, « Ας Φρόντιζαν», στο Χ. Δανιήλ (επιμ), Ανθολόγιο Κριτικών Κειμένων για τη μελέτη της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ( 19ος και 20ος αιώνας), σ. 350, Εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008. K. Kavafis, Settantacinque poesie, σ. 176, Εκδ. Giulio Einaudi Editore, Torino 1992 . Κ.Π. Καβάφης, Ποιήματα, σ. 227,Εκδ. Γιάννης Οικονόμου, Αθήνα χ.χ. & Beaton, « Εισαγωγή στη Νεοελληνική Λογοτεχνία», σ. 134, Μτφ. Ε. Ζουργού- Μ. Σπανάκη, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2012.
[3] Βλ. Read more: http://latistor.blogspot.com/2010/02/blog-post_24.html#ixzz3ODv4Eevg (ανάκτηση 09/01/2015). http://6lykzograf.att.sch.gr/wp/wpcontent/uploads/projects/Cavafy.pdf (ανάκτηση 10/01/2015) http://pouliskonstantinos.blogspot.gr/2009/03/blog-post.html (ανάκτηση 11/01/2015)
0 Σχόλια