Η εφεύρεση του Ανθρώπου

(τούτες οι σκέψεις είναι για τον πατέρα μου)

Είναι μερικές ιδέες μεγάλες αφ’ εαυτού τους. Γράφει ο καθηγητής Λιαντίνης: «Έχω τη γνώμη πως μπροστά στην ελληνική αρετή οι άνθρωποι πισωπατούν, από τη στιγμή που αρχίζουν να την κατανοούν σε βάθος. Κι αυτό, γιατί δεν υποφέρει ο άνθρωπος τη διαμαντένια σκληρότητα της φύσης. Το τρομερό του ωραίου, που λένε οι ποιητές»[Ο ΝΗΦΟΜΑΝΗΣ – Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΕΦΕΡΗ | ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ, εκδ. ΒΙΒΛΙΟΓΟΝΙΑ, 2007]. Ο Όμηρος, αντιλαμβανόμενος (πώς και) πως ο άνθρωπος μπορεί να γίνει Άνθρωπος αν καλλιεργηθεί όπως το γόνιμο χωράφι, έπιασε στα άγρυπνα χέρια του την αμαρτία και την απιστία, την περιέργεια και τη φαντασία, το ζώο και την πείνα μα και την αλήθεια και την ελπίδα, την επιμονή, την ηδονή και το θάνατο και την ζωφόρα ψυχή κι έπλασε εκείνο που ο ποιητής έστιψε μέσα σε δυο στίχους, το Αρχαίο Πνεύμα αθάνατο, του ωραίου, του μεγάλου και τ’ αληθινού. Έπλασε τον Άνθρωπο, τον εφηύρε, μαρτύρησε ακόμα και στις άγονες πέτρες το μυστικό και το μεγαλείο του και μαζί με τον Προμηθέα τον χάρισε για να γίνει κτήμα ολόκληρης της ανθρωπότητας για να μην ξεχνά να φέγγει.

Ο άνθρωπος υπήρχε μέχρι τις μέρες του Ομήρου, ίσως όμως χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει πως πίσω από την όψη του ανδρός κρύβεται κάτι βαθύτερο και δυνατότερο κι από τον ήλιο ακόμα που σβήνει το σκοτάδι. Πως στις φλέβες του κυλάει ουσία θεών παντοδύναμων που μπορούν να του χαρίσουν δύναμη είτε καταστροφής είτε δημιουργίας. Ο άνθρωπος μπορεί να γίνει θηρίο ή γιατρός που προσφέρει ίαση, δογματικός που βλέπει μέσα σε μια μαύρη τρύπα ή ελεύθερος φωτοδότης που με τη δύναμη της φαντασίας σπρώχνει τον κόσμο προς τα εμπρός. Αυτό ακριβώς έκανε ο Όμηρος, κι ας μην το διδάσκουν στα σχολεία, πήρε τον εφήμερο άνθρωπο και τον έκανε αιώνιο.

Ο Οδυσσέας έμπλεξε στην Ιστορία την ύλη και το πνεύμα, την εγγενή αδυναμία και τη σκληρή του δύναμη, τις ατέλειες και την αποφασιστικότητά του κι έδειξε το δρόμο προς τον τέλειο άνθρωπο. Όσο τέλειος μπορεί να είναι ο άνθρωπος. Η Ιθάκη δεν είναι απλώς ένα ταξίδι, είναι η διαρκής προσπάθεια της συνείδησης για να παραμείνει ανθρώπινη και να μη μεταλλαχθεί σε τέρας. Με την καλλιτεχνική δύναμη των στίχων του Ομήρου, τα λεκτικά του ξόμπλια και τις δυνατές του λέξεις έφτιαξε το περίγραμμα του Ανθρώπου μέσα στο σύμπαν που ζούμε και άφησε όλους εμάς να το γεμίσουμε κατά το δοκούν. Δεν μας πίεσε, δεν μας εξεβίασε, δε δημιούργησε κάποιο δόγμα. Ελευθέρωσε το πνεύμα του ανθρώπου και του είπε: «Η Ιθάκη είναι εκεί, τη βλέπεις, τη νιώθεις, ξέρεις πως σε περιμένει. Το δρόμο όμως θα τον διαλέξεις εσύ γιατί είσαι λεύτερος, λεύτερος να ζήσεις και να πεθάνεις όπως πεθυμάς, χωρίς δόγματα και χωρίς κανείς να σου υποβάλει μύθους για αλήθειες. Είσαι υπεύθυνος για τη δύναμη αλλά και τις αδυναμίες σου». Κι εκεί ακριβώς βρίσκεται η απέθαντη αξία του Ομήρου. Έδειξε το δρόμο, έδειξε και το μεγαλείο κι άφησε σε όλους εμάς ένα μεγάλο βάρος. Το βάρος του Ανθρώπου που ανακάλυψε με τις λέξεις του. Ελπίζω πως ο Οδυσσέας δεν πέθανε στις μέρες μας, πως δε συνάντησε τους πνιγμένους συντρόφους του στη νοσηρή καθημερινότητα και τη μικροπρέπειά μας και βούλιαξε στη λήθη. Πάντα μπροστά μας να βγαίνει ο πονηρός ο γέρος…