Ευάγγελος Τρυψιάνης
principia
Η ποίηση από πολύ νωρίς απέκτησε διδακτικά χαρακτηριστικά καθώς έγινε φορέας μεταφοράς αντιλήψεων και ηθών (ομηρικό πρότυπο του ήρωα, ησιοδικός διδακτισμός κλπ). Στη μοντέρνα ποίηση ο Καβάφης ήταν αυτός που έθεσε σε προτεραιότητα τα ηθικά μηνύματα και συμβουλές για τη στάση ζωής των ατόμων, και αυτό χωρίς να λειτουργεί σε βάρος της καλλιτεχνικής αξίας καθώς φρόντιζε να συγκαλύπτει το διδακτισμός με την αξιοποίηση του ιστορικού και μυθολογικού παρελθόντος. Τόση είναι η διδακτική συμβολή του Καβάφη ώστε ακόμα και σήμερα παρατηρούμε τις επιρροές τους στην ποίηση.
Η ποίηση του Τρυψιάνη («rubrica», principia, 2015) ακροβατεί μεταξύ της προδοσίας και την απώλειας. Κινείται πάνω στη σύνδεση μεταξύ της επανάστασης, του έρωτα και του ανθρώπου. Βοηθός μας βουβός οι τρεις πίνακες, του Ζακ-Λουί Νταβίντ (ο θάνατος του Μαρά), του Ρεμπράντ (Σαμφών και Δαλιδά) και του Ρόθκο (κόκκινο σε καφέ τοιχογραφία) με μόνο κοινό σημείο τους της προδοσία. Αυτός είναι ακριβώς και ο γραμμικός άξονας που συνδέει τις ενότητες της συλλογής.
Το χριστιανικό στοιχείο συμπλέκεται με την αρχαιοελληνική παράδοση και το διδακτισμό αναδεικνύοντας τον έρωτα, την ανάγκη για ελευθερία και τον αγώνα/όνειρα του ανθρώπου. Με γλώσσα που διακρίνεται για την προφορικότητά της, ο ποιητής κινείται μεταξύ στοχασμού και υπαρξιακής αναζήτησης.
Η βία της σταυροφορίας και της επαναστατικής γκιλοτίνας αισθητοποιούνται για να το εκφράσουν την απογοήτευση της απατηλής αλλαγής του κόσμου, την προσχηματική αξιοποίησή τους για την επιβολή κυριαρχίας, σε βάρος του ρητορικού στόχου τους. Άλλωστε, η γκιλοτίνα και η αλληγορική σταυροφορία εκφράζουν ακριβώς την προδοσία της “απελευθέρωσης” (της μεταφορικής Ιερουσαλήμ) και της “δημοκρατίας” που ευαγγελίζονταν τη στιγμή που οι “επίορκοι” φυλακίζουν την ελευθερία.
Σε μία ρηξικέλευθη προσέγγιση η Παναγία υπό μία ιδιαίτερη συγκρητική θέαση συνδέεται με την Αφροδίτη δίνοντας ζωή (έρωτα) στη σάρκα. Η Εύα αναδεικνύεται πλάι στην Παναγία και την Αφροδίτη σε μία άλλη ερωτική θεότητα, ίσως την ξεχασμένη Μητέρα των πρωταρχικών θρησκειών. Και η προδοσία πάντα κρύβεται σε ένα φιλί…
Ο Άνθρωπος δεν είναι έρμαιο της μοίρας. Είναι ένας συνεχής αγώνας για την υλοποίηση των οραμάτων και των ελπίδων του, ακόμα κι όταν αυτά προδίδονται. Το συχνό β΄ ενικό προσφέρει μέσα από το διδακτικό ύφος προσθέτει ζωντάνια που ενισχύεται από τη λιτή και άμεση διατύπωση.
Ο δρόμος του διδακτισμού στην ποίηση όμως έχει περάσει προ καιρού. Ούτε το ποιητικό κοινό έχει την ανάγκη συμβουλών για τη ζωή του ούτε και αναγνωρίζει κάποια πεφωτισμένη διάνοια στους καλλιτέχνες ώστε να τον καθοδηγούν. Αλλά και η ίδια η ποίηση έχει προ πολλού εγκαταλείψει το δρόμο του άμεσου διδακτισμού.
Άλλωστε, η Τέχνη δε “διδάσκει”, αλλά συγκινεί και διά του συναισθήματος μεταφέρει μηνύματα. Οφείλουμε όμως να υπογραμμίσουμε ότι η ποίηση δεν είναι μόνο μήνυμα. Είναι πρωτίστως συναίσθημα και διά τούτου το -όποιο- μήνυμα θα αγγίζει τον αναγνώστη/ακροατή. Ποιητικά έργα χωρίς επίκληση στο συναίσθημα, αδυνατούν να μεταφέρουν το μήνυμά τους.
Και βασικό στοιχείο στο συναίσθημα είναι η ποιητική γλώσσα διά του μέτρου ή του ρυθμού ή των μετωνυμιών και των μεταφορών ή διά της εικονοπλασίας. Και όσο πιο πολύ στηρίζονται στην αμεσότητα και τους συνειρμούς του αναγνώστη/ακροατή τόσο βαθύτερα τον αγγίζει ένα ποιητικό έργο. Και οι λέξεις περιέχουν και μήνυμα και συναίσθημα, κινούμενες μεταξύ σημαίνοντος και σημαινόμενου, που μπορούν να αποδώσουν και περιεχόμενο και μουσικότητα. Αλλά για αυτό δεν υπάρχει μαγική συνταγή.
0 Σχόλια