–

γράφει ο Κώστας Θερμογιάννης

Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης της προσωπικότητας αλλά και της δημιουργικής φαντασίας των παιδιών είναι αναμφιβόλως η παιδική λογοτεχνία. Μέσα από τις απλές (αλλά όχι κατ’ ανάγκη απλοϊκές) ιστορίες των βιβλίων της παιδικής λογοτεχνίας αλλά και των παραμυθιών, τα παιδιά δεν μαθαίνουν απλώς να αγαπούν το βιβλίο αλλά κυρίως να ενεργοποιούν την κρίση τους και να κατανοούν καλύτερα τον κόσμο γύρω τους καθώς προσπαθούν να ενταχθούν σε αυτόν. Η αξία λοιπόν της παιδικής λογοτεχνίας εκτείνεται πέρα από την ψυχαγωγία καθόσον μέσα από την προσφορά απλών και κατανοητών παραδειγμάτων ζωής, ταυτόχρονα με την καλλιέργεια του πνευματικού τους κόσμου, αναπτύσσουν δεξιότητες, οι οποίες εν δυνάμει μπορούν να τους ακολουθήσουν σε ολόκληρη τη ζωή τους.

Η παιδική λογοτεχνία ανοίγει παράθυρα σε μαγικούς και ανεπιτήδευτους κόσμους, τους οποίους τα παιδιά βιώνουν τόσο μελετώντας το λογοτεχνικό κείμενο όσο και παρατηρώντας τις εικόνες, αν βεβαίως υπάρχει εικονογράφηση. Από ένα ταπεινό σπίτι μέχρι ένα μαγικό βασίλειο κι από έναν αδύναμο πρωταγωνιστή που πασχίζει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος που ζει μέχρι έναν ήρωα που ξεπερνά με ευκολία όλα τα εμπόδια, η φαντασία, ως κυρίαρχο μυθοπλαστικό στοιχείο, λειτουργεί δημιουργικά με τρόπο ανεκτίμητο στο παιδικό μυαλό. Ξεπερνώντας, μέσα στον φανταστικό κόσμο του παραμυθιού, τα εμπειρικά δεδομένα, ενδεχομένως δε ακόμα και τους κανόνες της φύσης, αποτελεί ένα σημαντικό παραγωγικό έναυσμα ανάπτυξης της δικής τους φαντασίας. Την ίδια στιγμή, ενεργοποιούνται λανθάνουσες αλλά σημαντικές δεξιότητες στο παιδί, όπως η δημιουργική σκέψη για την προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων και υπερπήδησης των εμποδίων που καλούνται οι πρωταγωνιστές να ξεπεράσουν αλλά και η κατανόηση, μέσα από την απλοποίηση, σύνθετων κοινωνικών καταστάσεων.

Μέσα από τις ιστορίες της παιδικής λογοτεχνίας, τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν αλλά και να διαχειρίζονται τα ίδια τους τα συναισθήματα. Οι χαρακτήρες των βιβλίων, οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν προκλήσεις, φόβους, δισταγμούς, μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα, ηθικά διλήμματα που απαιτούν δύσκολες αποφάσεις αλλά και να βιώσουν χαρές και αισθήματα ικανοποίησης, προσφέρουν στα παιδιά τα κατάλληλα πρότυπα για να κατατάξουν μέσα τους και να κατανοήσουν τα δικά τους συναισθήματα, παράλληλα πάντοτε με την ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης. Η ταύτιση δε, με τους ήρωες των βιβλίων, τα καθιστά κοινωνούς ενσυναίσθησης αφού μαζί τους συμπάσχουν, λυπούνται ή χαίρονται. Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης μέσα από τα βιβλία της παιδικής λογοτεχνίας αποτελεί ίσως ένα από τα σημαντικότερα εφόδια ζωής που το είδος αυτό της λογοτεχνίας μπορεί να προσφέρει στους αυριανούς πολίτες του κόσμου μας.

Είναι διαπιστωμένο στις μέρες μας ότι οι νέοι, προσκολλημένοι συνήθως μπροστά σε μια οθόνη, αδυνατούν να μπορέσουν να εκφράσουν τις σκέψεις τους με σαφήνεια και πληρότητα λόγω του περιορισμένου πια λεξιλογίου τους. Είναι σημαντικό λοιπόν το παιδικό μυαλό από μικρή ηλικία να βρίσκεται σε διαρκή έκθεση σε πλούσιο λεξιλόγιο και ποικιλία αφηγηματικών δομών, όπως αυτή προσφέρεται μέσα από την παιδική λογοτεχνία, ώστε αφενός να ενισχύουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες και αφετέρου να βελτιώνουν συνεχώς και αδιαλείπτως την εκφραστική τους ικανότητα. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί η σημαντικότητα των ποιημάτων στα βιβλία της παιδικής λογοτεχνίας καθόσον καλλιεργείται η ρυθμικότητα και η μελωδικότητα της ελληνικής γλώσσας, η οποία στην εποχή μας μοιάζει πως έχει χαθεί κάτω από την πίεση των τεχνικών όρων που κυριαρχούν λόγω του διαδικτύου και των greeklish που χρησιμοποιούνται ευρέως και που αποξενώνουν το νοητικό μέρος του εγκεφάλου των νέων ανθρώπων από την χρηστικότητα και τις ρίζες της γλώσσας μας.

Τα έργα της παιδικής λογοτεχνίας προσφέρουν κάτι μοναδικό, την ανεκτίμητη σύνδεση των παιδιών με την πολιτιστική και την ιστορική τους κληρονομία. Η σύνδεση με τις παραδόσεις, τις αξίες και την ίδια την ιστορία του τόπου τους, ενεργοποιεί αρχικώς και στη συνέχεια ενισχύει το αίσθημα του ανήκειν. Το γεγονός αυτό είναι εξόχως σημαντικό κατά την περίοδο της ανάπτυξής τους καθόσον κατανοώντας την ιστορική συνέχεια μέσα από την οποία προέρχονται, οικοδομείται στο παιδικό μυαλό μια ισχυρή ταυτότητα με βάση την καταγωγή τους. Η ταυτότητα αυτή θα αποτελέσει στο μέλλον το κοινωνικό τους διαβατήριο για την αλληλεπίδρασή τους με τους φίλους τους και εν γένει με τον περίγυρό τους.

Η παιδική λογοτεχνία λοιπόν δεν είναι απλώς ένα μέσο ψυχαγωγίας, δεν είναι ένα βιβλίο που κάποιος θα προσφέρει στο παιδί του με ελαφρά τη καρδία. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο που διαμόρφωσης σκέψης, χαρακτήρα και συναισθημάτων και ως τέτοιο πρέπει να εκλαμβάνεται! Η επένδυση στην παιδική λογοτεχνία, τόσο από γονείς όσο και από εκπαιδευτικούς, είναι επένδυση στη νέα γενιά και στο μέλλον του τόπου μας. Διότι δεν είναι καθόλου απίθανο οι καθημερινοί ήρωες του αύριο να γεννηθούν μέσα από την παιδική λογοτεχνία του σήμερα!