Πόσο ακριβή είναι η ζωή

για να την ξοδεύουμε στο τίποτα;

Ισμήνη Χ. Μπάρακλη:

Το χελιδόνι του Βορρά

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

–

γράφει ο Άγγελος Πετρουλάκης

–

«Τι να ’ναι άραγε η μνήμη; Τραύματα, σκιές, λέξεις, χνότα, άλλες μυρωδιές;», αναρωτιέται η Ισμήνη Χ. Μπάρακλη, στην εισαγωγή τού μυθιστορήματός της «Το χελιδόνι του Βορρά». Αυτή η απάντηση – ομολογία διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο, τόσο μέσα από τις αφηγήσεις, όσο και μέσα από τους διαλόγους τών προσώπων που εμφανίζονται διαδοχικά, καθώς η μια ιστορία διαδέχεται την άλλη, για να συνθέσουν μια μυθοπλασία που αφηγείται τη ζωή πολλών ανθρώπων, αλλά και κομμάτια τής πρόσφατης ιστορίας τής Μακεδονίας.

Ο τίτλος οδηγεί τον αναγνώστη στην αναζήτηση ενός «χελιδονιού». Συμβολικός τίτλος, αφού το χελιδόνι, ως αποδημητικό πουλί, φεύγει και επιστρέφει, για να ξαναφύγει. Η απάντηση θα δοθεί, καθώς η συγγραφέας δίνει στο κεντρικότερο πρόσωπο της μυθοπλασίας το όνομα «Δανάη», ενώ ο πατέρας της θα τη φωνάζει «Χελιδόνια». Ο ίδιος πατέρας, ήθελε να δείξει στον άνθρωπο που τον στήριξε, τη φωτογραφία τής κόρης του και να του πει: «Δες Δάσκαλε, το Χελιδόνι του Βορρά». Ο λόγος, λοιπόν, για τη Δάφνη… Όχι όμως μόνο γι’ αυτήν.

Το μυθιστόρημα ξεκινά με μια κηδεία, που χρονολογικά τοποθετείται στα 1982, αλλά και κλείνει με μια κηδεία. Στην πρώτη, πρωταγωνιστεί μια μητέρα και ένας γιος. Στη δεύτερη μια γυναίκα, που κατά το πλάσιμο της μυθοπλασίας θα είναι ο κυριότερος άξονάς της. Είναι η Δανάη, «το χελιδόνι του Βορρά».

Η παρουσία τής Δανάης στην πρώτη κηδεία γίνεται η αφορμή για να ξετυλίξει η συγγραφέας τις ιστορίες της. Γιατί η κηδεία είναι της μητέρας τού ανθρώπου, που κάποτε είχε αγαπήσει η Δανάη.

Δίπλα στον κεντρικό άξονα του μυθιστορήματος, γυρίζουν και άλλοι άξονες, που συχνά δίνουν την εντύπωση πως είναι αυτοί οι κύριοι άξονες: Ο πατέρας τής Δανάης, Δημητρός. Ένας φίλος του, ο Νιόνιος, που για κάποια χρόνια είχε αναλάβει την προστασία τής Δανάης. Η μητέρα της, η Καλλιόπη.

Ο πατέρας τής Δανάης και η μητέρας της, διακρίνονται από ένα κοινό σημείο. Και οι δυο εγκαταλείπουν την κόρη τους, τη Δανάη, για χάρη τής ιδεολογίας τους.

Αρχικά, η Καλλιόπη, αδελφή τού Νιόνιου. Είναι αυτή που νιώθει εγκλωβισμένη στον γάμο της και ακολουθεί τους αντάρτες τού ΕΛΑΣ, εγκαταλείποντας τη δίχρονη κόρη της στη φροντίδα τού άντρα της, του Δημητρού.

Στη συνέχεια ο πατέρας της, ο Δημητρός, που την εγκαταλείπει, μένοντας πιστός στις θέσεις τού ΚΚΕ και παίρνοντας τον δρόμο για την εξορία. Η μικρή Δανάη, παράλυτη από χτύπημα κεραυνού μένει στις φροντίδες και την προστασία τού φίλου του, του Νιόνιου.

Η συγγραφέας, ξετυλίγοντας τη ζωή τού Νιόνιου και του Δημητρού, θα ξεδιπλώσει σελίδες τής ιστορίας τής Μακεδονίας, από τα μέσα τού Μακεδονικού Αγώνα στον Βάλτο Γιαννιτσών μέχρι και την Κατοχή στη Θεσσαλονίκη.

Πλάι σ’ αυτά τα πρόσωπα υπάρχουν και άλλα, που πρωταγωνιστούν σε αποσπάσματα της εξιστορούμενης μυθοπλασίας:

Ο Χρήστος, γιος τής νεκρής με την οποία αρχίζει το μυθιστόρημα. Είναι ο άνθρωπος που αγάπησε η Δανάη και που την εγκατέλειψε αιφνιδιαστικά, χωρίς εξήγηση. Θα επανασυνδεθεί μαζί του, λίγο πριν τον δικό της αιφνίδιο θάνατο. Η εξιστόρηση της σχέση τους, θα δώσει στη συγγραφέα την αφορμή ν’ αναφερθεί και στα «Ιουλιανά» του 1965.

Ο Άρης, ο σύζυγος της Δανάης, με τον οποίο απέκτησε έναν γιο. Μ’ αυτόν τον γιο, θα κλείσει και η μυθιστορία.

Η Ευθυμία, η μητέρα τού Χρήστου, που τη δυναστεύει ένας άκαμπτος σύζυγος, σύμμαχος της Δανάης στη σχέση της με τον Χρήστο.

Το μυθιστόρημα δίνει την εντύπωση πως ακολουθεί μια συρταρωτή γραφή. Ανοίγοντας, ένα μετά το άλλο τα συρτάρια του, βγαίνει από μέσα τους και αναπτύσσεται μια άλλη ιστορία, που έχει όμως σχέση με όλες τις άλλες. Κάποιες απ’ αυτές, αποσπασματικά, μπορούν να λειτουργούν και ως αυτόνομα αφηγήματα.

Συχνά, η τεχνική που ακολουθεί η Ισμήνη Χ. Μπάρακλη, προσεγγίζει με τεχνικές αστυνομικού μυθιστορήματος. Με αυτόν τον τρόπο συμπληρώνονται τα κενά που δημιουργεί τη ανάπτυξη των ιστοριών και απαντώνται κάποια ερωτηματικά που αιωρούνται μεταξύ τών προσώπων που πρωταγωνιστούν. Κάποια απ’ αυτά: Τι κρυβόταν πίσω από την αιφνίδια και χωρίς εξήγηση φυγή τού Χρήστου; Ποια ήταν η σχέση τού Νιόνιου με τον πατέρα τής Δανάης, τον Δημητρό, αλλά και τη μητέρα της, την Καλλιόπη; Ποιο το μεγάλο αμάρτημα του Βασίλειου Ιωάννου, ψυχίατρου, πατέρα τού Χρήστου.

Η ανάπτυξη όλων αυτών των στοιχείων, αποσπασματικά μεν, σε στενή σχέση δε, με το σύνολο της ιστορίας, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον τού αναγνώστη. Οι ανάγλυφες περιγραφές τών γεγονότων επιτείνουν την αναγνωστική ευχαρίστηση.

Το μυθιστόρημα «Το χελιδόνι του Βορρά» είναι το τρίτο τής Ισμήνης Χ. Μπάρακλη. Τα «Το μυστικό της πεταλούδας» και «Σμύρνη – Κυνήγι μαγισσών», κυκλοφορούν, επίσης, από τις «Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ».