–

γράφει η Λεύκη Σαραντινού

–

Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας με το ομότιτλο βιβλίο του βρίσκεται ο Αναστάσιος Καράμπαμπας, καθηγητής ιστορίας, γεωγραφίας, ηθικής και πολιτικής αγωγής σε Λύκειο του δικτύου Alliance στο Παρίσι. Με αυτό μελετά τους Έλληνες Εβραίους και την παρουσία τους στον ελλαδικό χώρο από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.

Το έργο καλύπτει ένα μεγάλο κενό στην υπάρχουσα μέχρι τώρα βιβλιογραφία για την παρουσία του εβραϊκού στοιχείου στη χώρα μας. Εξάλλου, όπως σημειώνει και ο συγγραφέας στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου του, η ιστοριογραφία και οι εκδηλώσεις μνήμης για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα έχουν αναπτυχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό μονάχα κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι ως τώρα δεν είχε γραφτεί ποτέ μία γενική ιστορία για την παρουσία των Εβραίων στη χώρα μας.

Ο Καράμπαμπας ξεκινά την αφήγηση ανιχνεύοντας την πρωταρχική παρουσία των Εβραίων στη χώρα μας ήδη από τη μακρινή αρχαιότητα και συγκεκριμένα μετά από την άλωση της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους, δηλαδή μετά το 70μ.Χ. Οι Εβραίοι αυτοί ονομάστηκαν Ρωμανιώτες και είναι εκείνοι με την πιο μακραίωνη παρουσία στον ελληνικό χώρο. Κάποιες πόλεις φιλοξενούσαν Εβραίους ήδη από την αρχαιότητα όπως η Αθήνα, ο Βόλος και η Θεσσαλονίκη, αλλά γενικότερα η παρουσία των Εβραίων στη χώρα μας μεγάλωσε κατά πολύ μονάχα μετά από τις διώξεις των Σεφαραδιτών Εβραίων από την Ισπανία κατά τα τέλη του 15ου αιώνα. Κατά συνέπεια, οι Εβραίοι Ασκενάζι είναι αρκετά λιγότεροι στη χώρα μας.

Παραδοσιακά μεγάλες κοινότητες Εβραίων υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη, που αποκαλούταν «Μητέρα του Ισραήλ». Στην εβραϊκή παρουσία στην πόλη αυτή, ο Καράμπαμπας αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο, όπως και στους Εβραίους της Κρήτης. Σημαντικές εβραϊκές κοινότητες υπήρχαν επίσης και στην Καβάλα, τη Λάρισα και τα Γιάννενα. Στη Μακεδονία και τη Θράκη οι Εβραίοι ασχολούνταν κυρίως με το καπνεμπόριο. Οι περισσότερες όμως από αυτές τις κοινότητες τερμάτισαν βίαια την παρουσία τους στον ελληνικό χώρο μετά το Ολοκαύτωμα. Σε αυτό εξοντώθηκε σχεδόν το 80% του εβραϊκού πληθυσμού της χώρας. Σήμερα, μονάχα η Αθήνα φιλοξενεί μία ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα.

Ο Καράμπαμπας ιχνηλατεί αναλυτικά την εβραϊκή παρουσία σε κάθε μία από τις πόλεις της Ελλάδας, από τη γένεση της κοινότητας, τα εβραϊκά κτίρια και τις συναγωγές, τις διώξεις των ναζί και τη σποραδική συνέχιση της παρουσίας των Εβραίων στις πόλεις αυτές μετά το Ολοκαύτωμα. Παραθέτει, επίσης, πολλές μαρτυρίες από επιζώντες του Ολοκαυτώματος που θα συγκινήσουν αναντίρρητα όλους τους αναγνώστες. Γίνεται, ακόμη, αναφορά στη συνεισφορά των Εβραίων στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και την Αντίσταση κατά τα έτη 1939-45. Η πιο γνωστή προσωπικότητα της Αντίστασης που ήταν εβραϊκής καταγωγής είναι ο ξακουστός Καπετάν Κίτσος.

Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου εξετάζει το φαινόμενο του Αντισημιτισμού και της άρνησης του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα σήμερα, καθώς και την ώθηση που έδωσε στον αντισημιτισμό το κόμμα της Χρυσής Αυγής.

Συμπερασματικά, ο εβραϊκός λαός, παρά τα βίαια πογκρόμ που γνώρισε κατά καιρούς από τους Έλληνες και τα σποραδικά ξεσπάσματα αντισημιτισμού, σε γενικές γραμμές συμβίωνε αρμονικά με το ελληνικό στοιχείο. Μελετώντας την παρουσία των Εβραίων στη χώρα μας, ο αναγνώστης θα κατανοήσει ότι ο λαός αυτός, μέσω της μακραίωνης παρουσίας του στον χώρο μας, αποτελούσε πάντοτε ένα σπουδαίο συστατικό του πληθυσμού της πατρίδας μας και γι’ αυτόν τον λόγο αξίζει τον κόπο να γνωρίσει καλύτερα την ιστορία του.