«Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό
και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι
Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ,
τότε που φεύγανε μπουλούκια οι Σταυροφόροι.»

Νίκος Καββαδίας, Federico Garcia Lorca

Αύγουστος ήτανε όταν φεύγανε «μπουλούκια οι Σταυροφόροι», όταν φεύγανε δηλαδή εθελοντές από διάφορες χώρες για την Ισπανία, για να σταθούν στο πλευρό των δημοκρατικών στον εμφύλιο πόλεμο ενάντια στη δικτατορία του Franco. Αύγουστος, συγκεκριμένα 19 Αυγούστου του 1936, ήταν και όταν οι φασίστες σκότωσαν τον ποιητή Federico Garcia Lorca στην περιοχή της Γρανάδας, τον ποιητή που ήταν μόλις 38 χρονών.

Ο Federico Garcia Lorca γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1898. Ο πατέρας του, πλούσιος γαιοκτήμονας. Η μητέρα του, δασκάλα πιάνου. Η μητέρα του ήταν εκείνη που τον επηρέασε βαθιά όσον αφορά τη λογοτεχνία, την ποίηση, τη μουσική, αλλά και την κοινωνική του ευαισθησία, που φαίνεται ξεκάθαρα στο μετέπειτα λογοτεχνικό του έργο.

«Φοβάμαι μη χάσω το θαύμα
των αγαλμάτινων ματιών σου και τη μελωδία
που μου αποθέτει τη νύχτα στο μάγουλο
το μοναχικό ρόδο της ανάσας σου.»

Σονέτο του γλυκού παραπόνου

Σπούδασε στη Γρανάδα, αρχικά στη Νομική σχολή, έπειτα από επιθυμία του πατέρα του, ενώ στη συνέχεια πέρασε στη φιλολογία. Το 1919 μετακόμισε στη Μαδρίτη, για να συνεχίσει τις σπουδές του εκεί, μαζί με πολλές σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Salvador Dali. Έμεινε εκεί εννιά χρόνια και, την περίοδο αυτή, δημοσίευσε τις πρώτες του ποιητικές συλλογές και τα πρώτα του θεατρικά έργα, όπως το Ποίημα για το τραγούδι του βαθύ καημού και Τα μάγια της πεταλούδας.

«Νύχτα πάνω από τους δυο με πανσέληνο,
εγώ βάλθηκα να κλαίω κι εσύ γελούσες.
Η καταφρόνια σου ήταν ένας Θεός, τα δικά μου παράπονα
στιγμές και περιστέρια αλυσοδεμένα.»

Νύχτα του Άγρυπνου Έρωτα

Σκίτσο του Federico Garcia Lorca: «Έρωτας»

Ο Lorca συνέθεσε τα πιο σπουδαία του έργα υπό το βάρος της κατάθλιψης και των ενοχών που ένιωθε για την ομοφυλοφιλία του. Το ποίημα Ένας ποιητής στη Νέα Υόρκη γράφεται με αφορμή το ταξίδι του στην Αμερική. Με την επιστροφή του στην Ισπανία, ο ποιητής ασχολείται πια ενεργά με το θέατρο. Στη διάρκεια μιας θεατρικής περιοδείας, συνθέτει την πιο γνωστή του θεατρική “αγροτική” τριλογία: τον Ματωμένο Γάμο, τη Γέρμα και το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα, που έχουν ως βασικό τους θέμα την κοινωνική καταπίεση. 

«Να φλογίζεσαι απ’ τον πόθο και να συγκρατιέσαι είναι η μεγαλύτερη τιμωρία που μπορούμε να ρίξουμε πάνω μας.»

Ματωμένος Γάμος

Λίγο καιρό πριν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος, ο Lorca συνέταξε μία αντιφασιστική διακήρυξη συγγραφέων, κάτι που τον έβαλε στο στόχαστρο του Franco όταν ξεκίνησε ο πόλεμος. Στην προσπάθειά του να προστατευθεί από τους φαλαγγίτες που είχαν κυκλώσει το σπίτι του, βρήκε καταφύγιο στο σπίτι ενός, επίσης φαλαγγίτη, φίλου του. Παρ’ όλα αυτά, συνελήφθη. Βασανίστηκε και δολοφονήθηκε, χωρίς να δικαστεί, από ένα εκτελεστικό απόσπασμα 12 ατόμων, που υποχρεώθηκαν να τον δολοφονήσουν υπό την απειλή της εκτέλεσής τους.

Η δολοφονία του Federico Garcia Lorca αποτέλεσε πολιτικό έγκλημα και χρεώθηκε στους ακροδεξιούς. Το πτώμα του σωριάστηκε σε ομαδικό τάφο και δε βρέθηκε ποτέ. Όπως έγραψε κι ο ίδιος -προφητικά ίσως- στο ποίημα Ένας ποιητής στη Νέα Υόρκη:

«Έπειτα κατάλαβα ότι είχα δολοφονηθεί. Με έψαξαν σε καφετέριες, νεκροταφεία και εκκλησίες… αλλά δε με βρήκαν. Δε με βρήκαν ποτέ; Όχι. Ποτέ δε με βρήκαν.»

Ο ποιητής υπήρξε ένας από τους δεκάδες χιλιάδες Ισπανούς που εκτελέστηκαν επειδή θεωρήθηκαν υποστηρικτές της δημοκρατίας ή της Αριστεράς, μέλη των συνδικάτων και γενικότερα πολέμιοι του Franco.

Τα έργα του Lorca απαγορεύθηκαν από το φασιστικό καθεστώς. Τα μέτρα ανακλήθηκαν το 1953, 17 χρόνια μετά τη δολοφονία του ποιητή. Μόνο μετά τον θάνατο του Franco όμως, το 1975, η ζωή του Lorca μπόρεσε να συζητηθεί ανοιχτά στην Ισπανία.

Ο Federico Garcia Lorca θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της Ισπανικής λογοτεχνίας και το έργο του, εξαπλωμένο σε όλο τον κόσμο, συνεχίζει ακόμη να διαβάζεται, να δραματοποιείται, να προβληματίζει και να συγκινεί.