Τέ-λος. Το σημείο πέραν του οποίου δεν συνεχίζεται μια ενέργεια ή ένα πράγμα, το έσχατο σημείο, το πέρας. Μια πράξη πολλές φορές δύσκολη αλλά και παρεξηγημένη. Παρεξηγημένη, γιατί με την πρώτη ματιά, τα συναισθήματα που γεννιούνται για αυτήν την ενέργεια είναι κυρίως αρνητικά. Το τέλος όμως σε μια κατάσταση, σε ένα γεγονός δεν μπορεί να είναι πάντα αρνητικό. Η διακοπή μιας κατάστασης που μας πνίγει, η αποχώρηση από έναν τόπο ή από έναν άνθρωπο που έκανε τοξική την επαφή μας μαζί του είναι το λιγότερο γενναία και σίγουρα ξεκάθαρη απόδειξη αγάπης ως προς τον εαυτό μας.

«Finis coronat opus»
(μτφρ. Το τέλος στεφανώνει το έργο)

Το πώς λήγει κάποιος κάτι είναι μια διαδικασία που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Εξαρτάται σίγουρα από το πόσο επίπονη είναι η περίοδος που περνά κανείς που επιζητά απεγνωσμένα να λήξει, από τον χαρακτήρα του ανθρώπου που παίρνει την απόφαση, από το είδος της ανθρώπινης σχέσης που μπορεί να εμπλέκεται στην όποια διακοπή καθώς και από άλλους εξωτερικούς αλυσιδωτούς παράγοντες που επηρεάζουν και δυσκολεύουν την απόφαση. Όπως και να έχει όμως, όσο τραγελαφικός ή όχι είναι ο τρόπος που λήγουμε κάποια κατάσταση δεν παύει να είναι μια διαδικασία που μας δυναμώνει και μας οπλίζει με μια εσωτερική ενέργεια που προσφέρει στο παρόν και στο μέλλον μας, τρεφόμενη από τις εμπειρίες μας.

«Καλύτερα ένα άθλιο τέλος παρά μια αθλιότητα χωρίς τέλος»
Καρλ Μαρξ, Γερμανός φιλόσοφος

Τι μπορεί να τελειώνει κανείς; Μια ανθρώπινη σχέση. Μια φιλία. Έναν έρωτα. Μια εργασία. Μια διαμονή σε έναν τόπο. Μια κακή συνεργασία. Μια απασχόληση. Την συγγραφή ενός βιβλίου που έφτασε στα μισά. Μια συνήθεια. Οτιδήποτε και αν είναι αυτό που πρέπει να λήξει προκαλεί έναν μικρό ή μεγάλο αποχωρισμό. Πενθούμε εσωτερικά και εξωτερικά για κάτι που μας σημάδεψε, μας κράτησε ενδεχομένως συντροφιά μια περίοδο της ζωής μας, μας άλλαξε.

«Κάθε αποχωρισμός είναι ένας μικρός θάνατος»
George Eliot,  Αγγλίδα συγγραφέας

Η διακοπή μιας κατάστασης είναι πολλές φορές μια πολύ δύσκολή διαδικασία απόφασης ιδίως αν η κατάσταση αυτή έχει μεγάλη διάρκεια. Αν κάτι που θέλουμε να διακόψουμε γιατί μας δυσαρεστεί, αργεί να λήξει, δυσκολεύει την απόφαση και γιγαντώνει την όποια φαντασία μας για την ενέργεια αυτή. Οι συνέπειες φαίνονται περισσότερο τρομακτικές και επίπονες από την ίδια την απόφαση και έτσι διαιωνίζουμε μια κατάσταση στην ζωή μας που γίνεται θηλιά και μας πνίγει. Είναι πολλές οι φορές που ταυτιζόμαστε με το ρόλο του θύματος σε μια προβληματική σχέση τόσο πολύ που μας είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγουμε από τον βασανιστικό αυτόν ρόλο.

«Μισώ τα θύματα που σέβονται τους δήμιους τους»
Ζαν-Πωλ Σαρτρ,  Γάλλος φιλόσοφος

Τι είναι αυτό που δίνει το θάρρος για μία τέτοια απόφαση; Η απάντηση δίνεται πάντα μέσα από την τριβή μας με την ποίηση, την συγγραφή. Δίνεται πάντα μέσα από ένα σονέτο, μια ζωγραφιά, δίνεται πάντα μέσα από την Τέχνη. Τα λόγια μεγάλων ανθρώπων, τα έργα τους, είναι κομμάτια ψυχής καρφωμένα σε σελίδες, καμβάδες, πεντάγραμμα και διάφορα άλλα μέσα και είναι έτοιμα εκεί για να μας απαντήσουν ή και να μας συμβουλεύσουν. Είναι οι φίλοι εκείνοι που έρχονται να σταθούν σύμμαχοι στην διαδρομή μας όπως πάντα ενεργεί η Τέχνη.

Αν λοιπόν στεκόμασταν σε λόγια που έχουνε χαράξει την Ελληνική Λογοτεχνία θα ήταν λόγια όπως του Καβάφη και του Καζαντζάκη ανθρώπων ταιριαστών λογοτεχνικά ακόμα και αν είχαν εντελώς διαφορετικούς δρόμους στην γραφή τους. Με οξυδέρκεια και με ευαισθησία που χαρακτηρίζει και τους δύο, μας διδάσκουν το μεγαλείο του τέλους μαθαίνοντάς μας πως αξίζει η διαδρομή, το ταξίδι και πως κάθε μέρα, κάθε ώρα κάθε στιγμή πρέπει να στεκόμαστε ψυχικά έτοιμοι να αποχαιρετήσουμε τον τόπο, τους ανθρώπους, τις στιγμές μας με γενναιότητα και ανδρεία, σημάδια ωριμότητας, σοφίας μα και εσωτερικής γαλήνης.

«Σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος,
αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια που φεύγει»
Κωνσταντίνος Καβάφης, Έλληνας ποιητής

«Αποχαιρέτα τα πάντα κάθε στιγμή.
Στύλωνε τη ματιά σου αργά,
παθητικά στο καθετί και λέγε: Ποτέ πια!»
Νίκος Καζαντζάκης, Έλληνας συγγραφέας

* “Plaudite, amici, comedia finita est!”- Ludwig van Beethoven (μτφρ: Χειροκροτήστε, φίλοι, η κωμωδία τελείωσε!)